Ελληνίδα λόγια και πρώιμη φεμινίστρια. Η Ευανθία Καΐρη, μικρότερη αδελφή του φιλόσοφου Θεόφιλου Καΐρη, γεννήθηκε 2-8-1799 στην Άνδρο και πέθανε το 1866. Χαρισματική υπήρξε η ίδια, αλλά και επιδεκτική μαθήτρια ενός χαρισματικού δασκάλου -του αδελφού της-, ενώ η επαφή στα δεκαπέντε της χρόνια και η αλληλογραφία της με τον Κοραή αποδείχθηκαν καθοριστικές για την παραπέρα πορεία της. Παρά την απόσταση που τη χώριζε από το πεδίο των τεκταινομένων στην Ελλάδα πριν, κατά, αλλά και μετά την Επανάσταση, παρακολούθησε με ζήλο τις εξελίξεις, εκφράστηκε και εργάστηκε όσο της επέτρεψαν οι συνθήκες. Παράλληλα, και πάνω απ' όλα, τάχθηκε στη λατρεία προς τον αδελφό της, η οποία αποτέλεσε ταυτόχρονα το εφαλτήριΟ και την τροχοπέδη της. Μετά το θάνατο του Θεόφιλου ουσιαστικά μόνασε στο σπίτι της Ανδρου, σε δεινή οικονομική κατάσταση. Η φήμη της ταξίδεψε έξω από το νησί της, και περιηγητές και λόγιοι, που επισκέφθηκαν την Ανδρο και επιδίωξαν να τη συναντήσουν, την αναφέρουν κολακευτικότατα στα κείμενά τους. Το ενδιαφέρον για την ίδια και το έργο της ξεκίνησε ήδη από το 1827 και απαρτίζει μια όχι ευκαταφρόνητη βιβλιογραφία, ενώ πρόσφατα, ως μέρος της Αλληλογραφίας Θεόφιλου Καΐρη, εκδόθηκαν οι Επιστολές της (Καΐρειος Βιβλιοθήκη, Ανδρος 1997).
Στις 4 Σεπτεμβρίου 1999, ένα σεμνό Συμπόσιο στην Ανδρο συνέβαλε στην ανάδυση της φυσιογνωμίας της Ευανθίας κατά τρόπο πλήρη και γλαφυρό.
Στη ζωή του Θεόφιλου
Επτά εμπνευσμένες, αλληλοσυμπληρούμενες ανακοινώσεις ψηφοθέτησαν με αρτιότητα την εικόνα της Ευανθίας και της εποχής της. Θεματικά καίριες, χωρίς εξειδικεύσεις σε ανιαρές λεπτομέρειες, βρίσκονται τώρα συγκεντρωμένες σ' έναν τόμο που διαβάζεται με αδιάπτωτο ενδιαφέρον. Στην ανακοίνωση του Δημητρίου Πολέμη «Η Ευανθία στη ζωή του Θεόφιλου και στην κοινωνία της Ανδρου» παρακολουθούμε συνολικά τα καθέκαστα του βίου της και την ιστορία της οικογένειας και του χώρου της. Η Σοφία Ντενίση, με «Το έργο της Ευανθίας Καΐρη στο πλαίσιο της γυναικείας πνευματικής δημιουργίας της εποχής της», παρουσιάζει διεξοδικά τη θέση και τη συμμετοχή της γυναίκας κατά την εποχή του Διαφωτισμού, εξετάζοντας την περίπτωση της Ευανθίας στη συγκεκριμένη ιστορική και γραμματολογική περίσταση. Επιβεβαιώνοντας και φωτίζοντας από άλλη σκοπιά την προσέγγιση της Ντενίση, η Βίκυ Πάτσιου, στην ανακοίνωσή της «Ενδείξεις γυναικείας λογιοσύνης τον αρχόμενο ελληνικό 19ο αιώνα: Το μεταφραστικό έργο της Ευανθίας Καΐρη και η παράδοση του νεοελληνικού Διαφωτισμού», αναδεικνύει και μια άλλη παράμετρο: τη σημασία, σύμφωνα με τον Κοραή, των μεταφράσεων έργων της γαλλικής κυρίως γραμματείας, για την πνευματική αναγέννηση του Εθνους μετά τη μακραίωνη τουρκική κατάκτηση.
Συνάγεται ότι η παραίνεση του Κοραή για συστηματική ενασχόληση της Ευανθίας με τις μεταφράσεις υπήρξε μια επένδυση για το συμφέρον της πατρίδας.
Επιδράσεις
Η Μαρία Περλορέντζου («Το δράμα Νικήρατος και οι ιταλικές απηχήσεις του») αποκαλύπτει, ύστερα από ενδελεχή έρευνα, το απρόσμενο: επιδράσεις από το έργο της Ευανθίας απαντώνται, σε διαφορετική έκταση και με διαφορετικούς τρόπους, στο έργο τριών Ιταλών φιλελλήνων λογίων ουσιαστικά ερήμην της, χωρίς η ίδια να γνωρίσει την έκταση της απήχησης αυτής. «Μια συνάντηση που δεν έγινε», αυτή του Νικολάου Κασομούλη και της Ευανθίας Καΐρη, απασχόλησε τον Αλκη Αγγέλου σε μια γοητευτικά αιρετική αλλά απολύτως λογική και θεμιτή πρόταση. Εντάσσοντας τα δύο πρόσωπα σε μια συγκεκριμένη συγκυρία, όχι όπως αυτή τελικά υπήρξε, αλλά όπως θα μπορούσε κάλλιστα να είχε υπάρξει, ο Αγγέλου τεκμηριώνει την άποψη ότι όλες οι προϋποθέσεις για μια συνάντηση και για ένα πιθανό ειδύλλιο ανάμεσά τους υπήρξαν ευνοϊκές - όλες, εκτός από τη χρονική στιγμή.
«Αδελφική φιλία»
Η σχέση της Ευανθίας με τον αδελφό της θίγεται στην ανακοίνωση της Αικατερίνης Κουμαριανού με θέμα «Ευανθία Καΐρη: Το σύνδρομο της αδελφικής φιλίας. Ενας σκολιός δρόμος». Η παιδεία της, οι ιδέες και οι αξίες της, είναι αυτές που δέχθηκε από τον Θεόφιλο. Ο τελικός προσανατολισμός της προς τα γράμματα, ακόμα και η καθοριστική σχέση με τον Κοραή, είναι επίσης αποτέλεσμα της παρέμβασης του Θεόφιλου. Η ίδια η κατάληξη του βίου της, με μια έντονη αίσθηση μη ολοκλήρωσης, είναι το επιστέγασμα αυτής της σχέσης, που διακρίνεται από την απόλυτη αφοσίωσή της στον αδελφό. Τολμηρότερος ο Κυριάκος Ντελόπουλος («Υγίαινε αγαπητέ και περιπόθητε αδελφέ.... Απόπειρα προσωπογράφησης της Ευανθίας Καΐρη μέσα από τις επιστολές της») παρακολουθεί από άλλη οπτική γωνία τον «σκολιό δρόμο της αδελφικής φιλίας». Η «διακριτική προσέγγιση στον μικρό ιδιωτικό κόσμο» της Ευανθίας διερευνά βαθύτερα την προσωπικότητά της, εγκύπτοντας με εμμονή στις επιστολές της και εντοπίζοντας σημεία-κλειδιά, με τα οποία επιχειρούνται απαντήσεις και ερμηνείες της διαδρομής της.
Μια προσωπικότητα αινιγματική ή, καλύτερα, αντιφατική για τις σημερινές αντιλήψεις: η ωραία Ευανθία που όμως δεν παντρεύτηκε ποτέ, η λογία Ευανθία που όμως κρύφτηκε υπερβολικά στη σκιά του Θεόφιλου, η σφύζουσα Ευανθία που όμως «έθαψε» τα σκιρτήματά της μέσα σε μια ηθελημένη απομόνωση. Ολα στη ζωή της στάθηκαν κατώτερα απ' όσο της άξιζε. Το Συμπόσιο της Ανδρου συνεισέφερε αποφασιστικά στην άρση αυτής της αδικίας: ύστερα από εκατόν τριάντα τρία χρόνια η Ευανθία άρχισε ξανά να υπάρχει - μια δίκαιη ανάσταση και μια επιβεβλημένη επιστροφή, δικαιώνοντας τον K. Θ. Δημαρά που πρώτος την ανέσυρε από τη λήθη, τοποθετώντας την πρώτη Ελληνίδα λογία στα νεοελληνικά γράμματα.Έντυπη
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου