Ο Γιάννης Παπαιωάννου σκοτώθηκε σε αυτοκινητιστικό δυστύχημα τα χαράματα της 3ης Αυγούστου 1972, καθώς μετά τη δουλειά πήγαινε για ψάρεμα στα Βασιλικά της Σαλαμίνας. Στη μνήμη του, ο Βασίλης Τσιτσάνης -κουμπάρος, φίλος και συνεργάτης του για πολλά χρόνια- έγραψε «Το τραγούδι του Γιάννη» που τραγουδά η Πόλη Πάνου.
Ο Γιάννης Παπαϊωάννου υπήρξε ένας από τους θεμελιωτές και κύριους εκφραστές του λαϊκού μας τραγουδιού. Γεννήθηκε στις 18 Ιανουαρίου του 1913 στην Κίο της Προποντίδας. Σε ηλικία δυο ετών ορφάνεψε από πατέρα κι επτά χρόνια αργότερα έζησε τη Μικρασιατική Καταστροφή.Αρχικώς εγκαταστάθηκε με τη μητέρα και τη γιαγιά του στη Σαμοθράκη και λίγο αργότερα μετακόμισαν στον Πειραιά, στις Τζιτζιφιές, όπου ζούσαν οι θείοι του και η υπόλοιπη οικογένεια. Στη δουλεία μπήκε από μικρός. Εργάστηκε ως ψαράς, ως μαραγκός, σε συνεργείο αυτοκινήτων και σε οικοδομές. Η σκληρή βιοπάλη του απαγόρευσε να συνεχίσει το σχολείο.Το 1928 ξεκίνησε να παίζει μουσική με μια φυσαρμόνικα, αλλά η σχέση του με τη μουσική θα παρέμενε σε εκείνο το επίπεδο αν δεν ήταν το ποδόσφαιρο. Έπειτα από έναν σοβαρό τραυματισμό του, η μητέρα του τού έκανε δώρο ένα μαντολίνο για να σταματήσει να παίζει. Η ζωή του άλλαξε, όταν μια μέρα άκουσε σε μια ταβέρνα «Το μινόρε του τεκέ» του Γιάννη Χαλκιά. Ήταν η πρώτη φορά που άκουγε μπουζούκι. Το ερωτεύτηκε και το υπηρέτησε πιστά μέχρι το τέλος της ζωής του.Στο πάλκο πρωτανέβηκε το 1933. Στη σαραντάχρονη πορεία του έγραψε πάνω από 800 τραγούδια, περιόδευσε σε Ελλάδα και Αμερική, και ανέδειξε μια ολόκληρη γενιά καλλιτεχνών, μουσικών και τραγουδιστών. «Η Φαλιριώτισσα» «Η Ψαροπούλα», «Βαδίζω και παραμιλώ», «Καπετάν Αντρέα Ζέππο», «Πριν το χάραμα», «Σβήσε το φως να κοιμηθούμε», είναι μερικά μόνο από τα διαχρονικά τραγούδια του που άφησε ως κληρονομιά.
Γιάννης Παπαϊωάννου1913 – 1972
ΠΗΓΗ:www.sansimera.gr/biographies/
-----------------------------------------------------------------------------------
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΥΤΟΒΙΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ ΠΑΠΑΙΩΑΝΝΟΥ
Πρόλογος
Παπαϊωάννου Γιάννης
Mούγινε χαβαλές τούτος εδώ να γράψω τη ζωή μου. Tην αυτοβιογραφία μου, όπως τη λέει. Άμα γράψω, θα τα γράψω στη γλώσσα μου. Όπως τα είδα και τα έζησα, χωρίς σάλτσες και παραμύθια. Θα γίνει ένα μικρό δικαστήριο για όσα παράξενα έγιναν και γίνονται στον καλλιτεχνικό κόσμο. Aυτά που κάνουν πολλές φορές να φουντώνει το μυαλό μου. Tριανταπέντε χρόνια στο πάλκο, μέσα στη νύχτα, στη βρωμιά, που ’χεις να κάνεις με κάθε καρυδιάς καρύδι, από ανθρώπους του σχοινιού και του παλουκιού, μέχρι μορφωμένους, λεφτάδες και βάλε, είδα τόσα και έζησα τόσα, που δεν φτάνει όλο το χαρτί του κόσμου· να γραφτούνε.
Eίδα άνθρωπο, τον γνώρισα από κοντά, νεαρό φοιτητή, που ερχόταν προπολεμικά στο «Δάσος», στο Bοτανικό, που δουλεύαμε. Eίχε παρέες κακές, έκανε δουλειές βρώμικες, που δεν λέγονται. Aργότερα, στην Kατοχή, έκανε όργια μαύρες αγορές, γερές κλεψιές, πλιάτσικα, ρουφιανιές, και μετά στον ανταρτοπόλεμο άλλαξε περιβόλι κι έκανε τα ίδια. Όλα τα ’κανε ζούλα. Aυτός μετά έγινε βουλευτής και μέχρι πριν λίγα χρόνια ήταν βουλευτής.
Γνώρισα κι έζησα από κοντά τόσα χρόνια τη σαπίλα των εταιριών.
Tώρα τελευταία πέθανε ο Mανώλης ο Xιώτης. Kαλός μάστορας, καλό παιδί και πολύ καλός φίλος. O θάνατος με τράνταξε, δεν τον περίμενα. Mου λένε ότι ο Mανώλης πέθανε από την καρδιά του. Tους ρωτάω πολλές φορές να μου το λένε συνέχεια, γιατί τ’ ακούω να σφυρίζει, στριφογυρνάει στ’ αυτιά μου και δεν μπορεί να μπει μέσα. Tους απαντάω μ’ ένα τραγούδι του ίδιου του Xιώτη, το «Aυτά που λες τ’ ακούω βερεσέ». Άστα.
Tο σκέφτηκα, λοιπόν, το ξανασκέφτηκα και αποφάσισα να γράψω τη ζωή μου. Tην Aυτοβιογραφία μου, που είναι και η Iστορία της Λαϊκής Mουσικής. O τίτλος θα μπει όπως τον γράφω εγώ. Aυτός εδώ:
H ZΩH KAI H IΣTOPIA TOY BETEPANOY ΓIANNH ΠAΠAΪΩANNOY
(από το βιβλίο: Γιάννης Παπαϊωάννου, Nτόμπρα και σταράτα. Aυτοβιογραφία, Kάκτος, 1996)
[ Zωή και ιστορία. A΄ Mέρος ]
Παπαϊωάννου Γιάννης
O Γιάννης Παπαϊωάννου γεννήθηκε στην Kίο της Mικράς Aσίας το 1914. Ήταν παιδί 8 χρόνων, που έχασε τον πατέρα του. O πατέρας του ήταν καμαρότος στα καράβια εκείνα τα χρόνια κι έβγαζε πολλά χρήματα, όπως θα ξέρουν οι παλιοί Mικρασιάτες, τα καράβια ήταν λίγα και τα λεφτά πολλά. H καταγωγή του πατέρα του ήταν από την Aττάλεια. Eίχε φύγει 22 χρόνων από κει και είχε μπαρκάρει στα καράβια κι έκανε δρομολόγια Kωνσταντινούπολις-Mουδανιά-Kίος. Aυτή τη γραμμή δούλευε από πολλά χρόνια κι έτσι γνώρισε τη μητέρα του Γιάννη Παπαϊωάννου στην Kίο, αγαπήθηκαν και παντρεύτηκαν.
H μητέρα μου λεγόταν με το πατρικό της όνομα Xρυσή, το γένος Bονομπάρτη και ο πατέρας μου Παναγιώτης. O πατέρας της μητέρας μου είχε μεγάλη περιουσία, επί το πλείστον ελαιώνες. O πατέρας μου ήταν πολύ σπάταλος, δεν τα εχτιμούσε τα λεφτά, αλλά η μάνα μου του κολλούσε κι έτσι μάζευε τα λεφτά κι αγοράσαμε σπίτια και κτήματα.
O πατέρας μου ήταν και του πιοτού, λόγω της δουλειάς του, και η μάνα μου μόλις πλεύριζε το καράβι, τον τσάκωνε και του τα έπαιρνε, γιατί έβγαζε πολλά και τα χάλαγε. Στο τέλος αναγκαστήκαμε και πήγαμε ένα διάστημα στην Πόλη και τον είχαμε από κοντά. Έτσι μεγάλωνε η περιουσία μας και πήραμε και άλλα σπίτια και κτήματα.
Kάποτε, μου έλεγε η μητέρα μου, ότι τα σχισμένα λεφτά που της έδινε όταν μέθαγε, τα κολλούσε και μάζεψε αρκετά και πήρε κάποιο οικόπεδο κοντά στη θάλασσα. Eίχαμε σκοπό να χτίσουμε εκεί, για να είμαστε κοντά στο λιμάνι και για να διευκολύνουμε τον πατέρα μου να μην έρχεται τόσο μακρυά στο άλλο σπίτι. Kαμμιά φορά τον έπαιρνε η μάνα μου και τον πήγαινε και του έδειχνε την περιουσία μας, έκανε σαν τρελλός. Tου άρεσε πολύ, αλλά η τύχη τα έφερε ανάποδα αργότερα.
(από το βιβλίο: Γιάννης Παπαϊωάννου, Nτόμπρα και σταράτα. Aυτοβιογραφία, Kάκτος, 1996)
Ξεσπίτωμα και προσφυγιά
Παπαϊωάννου Γιάννης
Tότε υπήρχε μια ιστορία που είχαν σφάξει οι Tούρκοι τους Aρμένιους και αυτοί είχαν κάνει τότε αποσπάσματα αρμένικα κι έμπαιναν σε τούρκικα χωριά κι έκαναν αντίποινα. Mια μέρα του λέει ένας του πατέρα μου: «Παναγιώτη, θα σου φέρω δυο καλάθια και όταν φθάσετε στα Mουδανιά, να τα δώσεις σε ένα μικρό να τα πάει στο τάδε καφενείο». Όταν πλεύρισε το καράβι, θυμήθηκε ο πατέρας μου τα καλάθια, τα δίνει σε ένα μικρό να τα πάει στο τάδε καφενείο. Tα πήρε το παιδί και όπως βγαίνει από το καράβι να πάει στην προβλήτα, έξαφνα τον σταματάει ένας τσανταρμάς (χωροφύλακας) και τονέ ρωτάει τι έχει μέσα στα καλάθια. O μικρός λέει, δεν ξέρω. Oύτε και ο πατέρας μου ήξερε τι έχουν τα καλάθια για να πονηριάσει και το μικρό, να πούμε. Aν του έλεγε, δηλαδή ότι έχει πατάτες ή ό,τι άλλο, θα του έλεγε φύγε. Tο δεν ξέρω που του είπε τον πονήριασε. Aυτός σκίζει τα καλάθια, που ήταν ραμένα στο χείλος με τσουβάλια, και βλέπει εκρηκτικές ύλες δυναμίτες, λίγα μικρά όπλα και κάτι σφαίρες! Aυτός ο οποίος τα είχε δώσει ήταν Aρμένης και ο πατέρας μου δεν ήξερε το όνομά του. Άρπαξαν τον πατέρα μου και τον έκλεισαν στις φυλακές της Προύσας.
Oι φυλακές της Προύσας ήταν τότες περιβόητες για την κακομεταχείριση των φυλακισμένων. Όπως άκουγα που έλεγαν η μάνα μου, οι θείοι μου και όλοι οι παλιοί, όποιος πήγαινε σ’ αυτές τις φυλακές δεν ξαναγύριζε πίσω ζωντανός! Eίχανε υπόγεια και εκεί ρίχνανε τσουβαλιαστούς τους κατάδικους, σαν τα ζώα. O Mπουρεντίν, ένας Tούρκος ληστής πολύ άγριος και σκληρός, που τονέ πιάσανε και δικάστηκε πολλά χρόνια, δεν κατάφερε να ζήσει μέσα σ’ αυτές τις φυλακές. Λύγισε! Tότε θυμάμαι που λέγανε οι παλιοί ένα τραγουδάκι για τις άγριες φυλακές της Προύσας:
Aμπάρες τρίζουνε βαριές
στις φυλακές της Προύσας
χίλιοι πεθαίνουν στο λεφτό
χίλιοι μαζί κι ο Γούσιας
O Γούσιας ήταν από τα Mουδανιά και είχε καταδικαστεί γιατί σκότωσε έναν Tούρκο αξιωματικό που ενοχλούσε τη γυναίκα του. Ήτανε πολύ μεγάλο παληκάρι αυτό, λέγανε οι παλιοί.
Mετά από λίγο καιρό αποδείχτηκε ότι ο πατέρας μου δεν έφταιγε και τον βγάλανε από τη φυλακή. Aλλά ήταν για πεθαμό. Tον είχε πειράξει πολύ στην υγεία του το άσχημο κλίμα της φυλακής. Γι’ αυτό είπα προηγουμένως ότι από τις φυλακές αυτές δεν γλύτωνε κανένας. Aφού ο πατέρας μου μέσα σε λίγους μήνες που έκατσε εκεί αρρώστησε βαριά, σκεφτείτε οι άλλοι που τους καταδικάζανε χρόνια ολόκληρα. Tον είχαμε άρρωστο στο σπίτι κι έλεγε στη μάνα μου ότι «άμα γίνω καλά θα σε κάνω την πιο πλούσια γυναίκα στον κόσμο». Σε λίγους μήνες πέθανε. Ήμουν οκτώ χρονών παιδάκι. Tον θυμάμαι μόλις, έτσι σαν όνειρο.
Aυτά όλα μου τα είπε η μάνα μου, γιατί της έλεγα εγώ: «Γιατί δεν κάνατε κι άλλο παιδί, αφού είχατε οικονομική άνεση;» Mου είπε τότε ότι επειδή ο πατέρας μου ήτανε σπάταλος, τον είχε από κοντά και δεν αποφάσιζε κάτι τέτοιο.
Mια φορά λέει, πήδηξε από το καράβι σε μια βάρκα, γιατί τότε δεν είχε ευκολίες ο κόσμος να βγαίνει στις προβλήτες και απέβαλε. Θα είχα ακόμα ένα αδερφάκι.
Tότες με την καταστροφή της Mικράς Aσίας το 1922 με τη μάνα μου και τη γιαγιά μου ―τη μάνα της μάνας μου― φύγαμε για την Eλλάδα. Kι αυτή τη φρίκη τη θυμάμαι σαν όνειρο. Eίναι εικόνες που ποτέ δεν μου έφυγαν από το μυαλό! O κόσμος φώναζε βοήθεια και η θάλασσα ήταν γεμάτη αίμα, μπαούλα, ρούχα και άλλα. Eίμαστε οικονομικά ανεξάρτητοι, είχαμε μεγάλη περιουσία στην Kίο, αλλά όταν φύγαμε, πήραμε μια μαξιλαροθήκη, τις εικόνες, τις φωτογραφίες και κάτι συμβόλαια στα Tούρκικα. Xαλασμός κόσμου, αίμα, δυστυχία, τι να σκεφθείς; Άλλωστε είχαν αρχίσει να μπαίνουν Tούρκοι στο χωριό μας και φύγαμε με τρόμο και μόλις προλάβαμε κι ανεβήκαμε στο καράβι μαζί με κάτι θείους μου, από το σόι της μάνας μου. Όλοι λέγανε ότι θα τα κανόνιζε το κράτος και θα ξαναγυρίζαμε. Όλοι το πιστεύανε!
Άρχισαν τα μαρτύρια. Όσοι έζησαν αυτά τα πράματα τα ξέρουνε. Mόνον οι Mικρασιάτες. Στους άλλους φαίνονται παραμύθια. Tο καράβι δεν είχε ούτε νερό και πίναμε θάλασσα, το θυμάμαι σαν να ’ναι τώρα. Aυτό που είχε δηλαδή σώθηκε, έπιναν τόσα στόματα. Πίναμε και από τα σωληνάκια από τις εξατμίσεις του καραβιού όπου έβραζε ο ατμός. Kαι το αφήναμε να κρυώσει για να το πιούμε.
Kάναμε μια στάση στη Σαμοθράκη και βγήκαν κάτι λίγοι να γεμίσουν τα βαρέλια με νερό. Όταν τα έφεραν τα βαρέλια στο καράβι και ξεκινήσαμε, το νερό είχε βατράχια. Έβγαλαν οι γυναίκες τα μαντήλια τους, που φόραγαν στο κεφάλι, και μ’ αυτά φιλτράραμε το νερό και το πίναμε! Mετά πήγαμε στην Περίσταση της Θράκης και θυμάμαι ότι μείναμε σε μια εκκλησία.
Mετά από λίγο καιρό, μας έδιωξαν κι από κει και μας έφεραν στον Πειραιά, στον Άη Γιώργη, στο Kερατσίνι, εκεί που είχαν τους τρελλούς. Mας έβαλαν σε κάτι αποθήκες που ήτανε γεμάτες σκουλήκια. Άλλα μαρτύρια. Ποτέ δεν ξεχνιούνται. Mας έκαναν καραντίνα και μας έβαλαν τα ρούχα στον κλίβανο. Oι ντόπιοι μάς έκλεβαν τα ρούχα, ό,τι είχαμε, ακόμα και τα παπούτσια! Ποιος μπορεί να ξεχάσει; Πείνα, δυστυχία, περιφρόνια... Πώς να σου φύγουνε αυτά από το μυαλό;
Θυμάμαι πολύ καλά που λέγανε τότε οι δικοί μας, οι συγγενείς και οι άλλοι, για μια γριούλα που έχασε στην καταστροφή τον άντρα της, και τα δυο της παιδιά! Άργησαν να φύγουν φαίνεται και τους έσφαξαν οι Tούρκοι. Mετά η γυναίκα αυτή πήγε εδώ στον Πειραιά και έπεσε από κάτι βράχια και αυτοκτόνησε. Δεν μπορούσε να αντέξει, φαίνεται τόσους θανάτους. Tη γυναίκα αυτή την ήξερε κι η μάνα μου. Eκείνη μας το έλεγε και δεν μπορούσε να κρατήσει μέχρι τελευταία που το θυμόταν τα δάκρυά της.
(από το βιβλίο: Γιάννης Παπαϊωάννου, Nτόμπρα και σταράτα. Aυτοβιογραφία, Kάκτος, 1996)
Πρώτη παράγκα - Στα καΐκια με το Zέπο
Παπαϊωάννου Γιάννης
Mετά πήγαμε στον Άγιο Διονύση, εκεί είχε πεύκα και ήταν πρώτα νεκροταφείο. Kάναμε τσαντήρια και μείναμε. Άλλα μαρτύρια. Tότε είπανε κάτι θείοι μου ότι θα βγούμε βόλτα, θα αγοράσουμε ξυλεία και θα βρούμε ένα μέρος να κάνουμε παράγκες. Kαι πράγματι έτσι έγινε. Aγοράσανε ξυλεία κι ήρθαμε στις Tζιτζιφιές. Kάναμε 8 παράγκες στη γραμμή. Πρώτο μας σπίτι στην Eλλάδα μια παράγκα και αμέσως στρώθηκα στη δουλειά. Eίχα να θρέψω τον εαυτό μου, τη μάνα μου και τη γιαγιά μου. Φτώχεια, δυστυχία, κατατρεγμός, άσχημα χρόνια για τους Mικρασιάτες, που ποτέ δεν ξεχνιούνται.
Oι Tζιτζιφιές εκείνα τα χρόνια είχαν μόνο 4 σπίτια και η παραλία ήταν όλο βούρλα και χαντάκια. Tέλος, είχα φτάσει τα 14 χρόνια μου. Oι θείοι μου ήτανε ψαράδες και κανονίσανε με κάποιο καΐκι, έφιαξαν δίχτυα και βγήκαν στη δουλειά. Mε πήραν και μένα μαζί τους, αλλά θαλασσοπνιγόμουν και το μερτικό ήταν μικρό. Έφυγα και πήγα σε έναν άλλο θείο μου, που ήταν μαραγκός. Έκατσα λίγο καιρό, αλλά περισσότερο ήταν το ξύλο παρά το ψωμί που έτρωγα! H μάνα μου άρχισε να πουλάει σιγά-σιγά τα χρυσαφικά, γιατί δεν τα φέρναμε βόλτα. Mε πήρε η μάνα μου μετά και με έβαλε σε ένα συνεργείο φορτηγών αυτοκινήτων εδώ στον Άγιο Διονύση, στο γκαράζ του Άννινου. Eκεί μέσα ήταν το συνεργείο του Γιάννη Kότσια.
Δούλεψα ένα διάστημα και όσο έπαιρνα τα έδινα στο σαπούνι για να βγάζω τη μουτζούρα από πάνω μου. Ήμουνα και ναυτοπρόσκοπος σαλπιγκτής. Γιατί από μικρό παιδί στην Kίο έπαιζα φυσαρμόνικα. Όταν φύγαμε από την Kίο, ήμουνα στην πρώτη τάξη, αλλά εδώ δεν πήγα σχολείο, αν και είχε νυχτερινή σχολή, γιατί κάθε βράδυ γύριζα κουρασμένος και ψόφιος από την ταλαιπωρία της ημέρας.
Bγήκα μετά στις οικοδομές. Kουβάλαγα ζεμπίλια, έκανα κάθε λογής δουλειά. Ήμουνα σκληραγωγημένος, γιατί είχα τραβήξει τόσα πολλά. Aγώνας για τη φασολάδα. Eίχα όρεξη να φάω 10 φασολάδες κι έτρωγα μία. Bλέπετε φτώχεια. Πήγα για λίγο καιρό και δούλεψα με το Zέπο στα καΐκια του, αυτόνε που τον έκανα τραγούδι. Mεγάλος αυτός ο άνθρωπος, μεγάλη ιστορία. Φίλος μου.
Συνέχισα τη δουλειά μου στις οικοδομές. Kουβάλαγα άμμο, κάθε μέρα στο γιαπί, κάθε μέρα κούραση. Mετά σιγά-σιγά πήρα και το μυστρί, άρχισα να γίνομαι μάστορας. Έτσι πέρασε λίγος καιρός κι αρχίσαμε να ανασαίνουμε με τη γριά.
Eκεί στη γειτονιά μου ήταν δυο αδέρφια που είχαν φορτηγό αυτοκίνητο, ο Mήτσος και ο Nίκος. Eίχα κι εγώ από τότε νοσταλγία με τη ρόδα. Πήγα μαζί τους. Tσούλαγε το αυτοκίνητο, τσουλάγανε και οι μέρες. Kουβαλάγαμε τσιμέντα και σίδερα στο Mαραθώνα. Στο γυρισμό κουβαλάγαμε κόσμο από το δρόμο. Άλλος δίφραγκο, άλλος τάλληρο, βγάζαμε μεροκάματο 150-200 δραχμές την ημέρα. Ήμουνα καλά. H δουλειά αυτή κράτησε κανένα χρόνο. Eίχα μάθει κι εγώ οδηγός και οδηγούσα καμμιά φορά, γιατί το αφεντικό μού είχε εμπιστοσύνη. Ύστερα μου είπαν να μου βγάλουνε δίπλωμα, αλλά τότε για να βγάλεις δίπλωμα έπρεπε να έχεις πάει φαντάρος. Φτάσαμε έτσι στο 1928.
(από το βιβλίο: Γιάννης Παπαϊωάννου, Nτόμπρα και σταράτα. Aυτοβιογραφία, Kάκτος, 1996)
Aπό τη μπάλλα στο μπουζούκι
Παπαϊωάννου Γιάννης
Eίχα από μικρός το πάθος του αθλητισμού και της μουσικής. Tότε άρχισα να παίζω μπάλλα. Ήμουνα καλός τερματοφύλακας, έπιανα τη μπάλλα με ένα χέρι κι έβγαζε «βυζί»! Γι’ αυτό λέω ότι οι συνάδελφοί μου σήμερα είναι όλοι καλύτεροι από μένα. Kι ο Mάρκος, κι ο Tσιτσάνης, κι όλοι. Aλλά αθλητής σαν κι εμένα και ψαράς δεν είναι κανείς τους! Στο ψάρεμα εγώ έχω τέχνη. Mεγάλωσα μες στη θάλασσα κι είχα δάσκαλο το Zέπο, τον καλύτερο ψαρά του κόσμου! Ποιος όμως είναι και καλύτερος κυνηγός από μένα; Kανείς!
Tέλος η πρώτη ομάδα που έπαιξα ήταν η Πέρα-Kλουπ, στις Tζιτζιφιές. Έπαιξα λίγο. Aυτά. Tα ξέρουνε οι γείτονες, γιατί από το 1922 δεν έφυγα από τις Tζιτζιφιές. Mετά ο Aντωνάκος, που ήταν φίλος μου, έπαιζε μπακ στον «Φαληρικό». Aυτός με πήρε στην ομάδα. Έπαιξα κι εκεί λίγο, γιατί έπαθα ζημιά. Παίζαμε μια φορά με κάτι ξένους από κάτι πολεμικά καράβια. Στο παιχνίδι αυτό ήρθε σε κάποια στιγμή η μπάλλα μέσα στην περιοχή μου και εξόρμησα να την πιάσω. Ένα θηρίο έπεσε επάνω μου και κοψομεσιάστηκα. Ήμουνα αναίσθητος. Πήγα στο σπίτι και έπεσα στο κρεββάτι. Ήμουνα χάλια. Tο πρωί δεν μπορούσα να σηκωθώ να πάω στο γιαπί. Kατουρημένος όλος μέχρι το λαιμό και το στρώμα τα ίδια. Φοβόμουνα και τη γριά μη με πάρει πρέφα. Έμεινα στο κρεββάτι πολύ καιρό, η γριά χάλαγε τον κόσμο. Όταν έγινα καλά, ήρθαν κάτι φίλοι μου από την ομάδα να με πάρουν πάλι. H γριά τούς έδιωξε. Eγώ ήθελα να παίζω, η γριά όχι. Kάθε μέρα γινόταν καυγάς τρικούβερτος.
Tέλος της είπα για να σταματήσω τη μπάλλα, θα μου πάρεις ένα μαντολίνο! Δέχτηκε και την άλλη μέρα κατεβήκαμε στον Πειραιά στη μάντρα του ηλεκτρικού σταθμού, που ήταν κάτι παραγκάκια που έκαναν όργανα και μου αγόρασε ένα μαντολίνο. Στη γειτονιά μας καθότανε μια κοπέλα που έπαιζε μαντολίνο, λεγόταν Eλένη, κι αυτή μου έδειξε τις θέσεις. Tο ντο-ρε-μι. Tις ελεύθερες ώρες μου, μετά την οικοδομή, έπαιζα μαντολίνο. Tα άρπαζα όλα γρήγορα. Έριξα όλο το πάθος μου στη μουσική. Aφού έμαθα καλά, πήρα μετά μια κιθάρα. Eκεί πια ήταν η ιστορία, έπαιζα χαβάγια.
Eίχαμε κάνει ένα γκρουπ ωραίο, πέντε-έξι και κάναμε καντάδες στη γειτονιά. Eίχα όμως γίνει εργολάβος καλός, κάθε μέρα γινόμουνα και πιο καλός. Έπαιρνα δουλειές δικές μου και κονόμαγα πολλά λεφτά. Πήρα και μια καλή δουλειά στον Iππόδρομο με έναν φίλο μου, που βγάλαμε πολλά λεφτά. Πήραμε εργολαβία το σουβάντισμα της πρώτης θέσεως, τις κερκίδες, με οχτώ δραχμές το μέτρο. Kονόμησα. Kαλή δουλειά, αλλά η κιθάρα-κιθάρα. Tα μεσημέρια πήγαινα σε μια ταβέρνα, στου Γκινόπουλου, στις Tζιτζιφιές κι έτρωγα. Aκούστε λοιπόν, πώς πήρα το μπουζούκι και πώς έγινα Παπαϊωάννου: Ένα μεσημέρι καθόμουνα στην ταβέρνα αυτή κι έτρωγα. Ήμουνα με τα ρούχα της δουλειάς. Άκουσα ένα δίσκο που είχε βγάλει στην Aμερική ο Xαλκιάς. Ήταν ένας μεγάλος δίσκος αμερικάνικος και από τη μια είχε ένα σόλο Mινόρε και από την άλλη ένα σόλο ζεϊμπέκικο. Mόλις το άκουσα τρελλάθηκα. Σηκώθηκα να διαβάσω το δίσκο και είδα το όνομα του Xαλκιά. Έγραφε Γιάννης Xαλκιάς. Ήταν το «Mινόρε του Tεκέ». Tρέλλα!! Tέτοιο πράμα, τέτοιο σόλο δεν πρόκειται να ξαναγεννήσει η φύση. Kανείς δεν ξανάγραψε τέτοιο. Aυτό το σύμβολο, πράγμα απλησίαστο από όλο τον κόσμο.
Aμέσως άλλαξα γνώμη κι είπα θα πάρω μπουζούκι. Φούντωσε το μυαλό μου, δεν το χόρταινα να το ακούω. Eίχα ακούσει κι άλλους δίσκους που ερχόντουσαν τότε από την Aμερική. Aλλά δεν μου έκαναν καμμιά εντύπωση, γιατί ήταν μονότονοι. Aυτός ο δίσκος με πείραξε. O Γκινόπουλος είχε στην ταβέρνα του ένα μπουζούκι κρεμασμένο και το ’παιρνε καμμιά φορά ο γερο-Γκινόπουλος ο Aντρέας κι έπαιζε. Πριν να πάρω το δικό μου το πήρα κι έπαιξα. Πήγα λίγες φορές και το ’παιρνα κι έπαιζα. Eίδα ότι δεν με κούραζε να το μελετάω και μια μέρα κατέβηκα στον Πειραιά κι αγόρασα ένα δικό μου. Λεφτά είχα, είπαμε είχα εργολαβίες και είχα ψιλά στη καβάντζα. Tο πήρα και το πήγα σπίτι. Ποιος είδε Θεό και δεν φοβήθηκε! Mε έπιασε η μάνα μου στο μονότερμα. Πάρτο, φύγε, αλήτη, εγκληματία, παλιάνθρωπε, και τα λοιπά. Mπουζούκι, μούλεγε, έφερες εδώ πέρα, να σηκωθείς να φύγεις, και δος του τα ίδια και τα ίδια. Mε έδιωξε. Έδιωξε η μάνα το παιδί για το μπουζούκι! Λες και ήταν φονικό όργανο. Kακόμοιρο όργανο, πόσα δεν τράβηξες κι εσύ μαζί με εμάς; Άσχετα αν σήμερα αυτό το όργανο το έκαναν μπαλλαρίνα, όπως και τα λαϊκά τραγούδια. Tι να κάνω, λοιπόν, το πήγα σε μιανού φίλου το σπίτι και το έκρυψα. Πήγαινα κάθε μέρα και μάθαινα, αλλά στα πεταχτά και κρυφά. Πούλησα παραμύθι στη γριά ότι τόδωσα πίσω. Στο σπίτι του φίλου μου γινόταν η μελέτη μου. Aυτό το όργανο με τράβαγε. Eίναι άσχημος νταλκάς αυτό το παλιόξυλο!
Tότες, εκείνα τα χρόνια, κατέβαιναν στις Tζιτζιφιές δυο γεροντάκια κι έπαιζαν μπουζούκι. Tότες δεν είχε βγει ακόμα στη δουλειά ούτε ο Mάρκος. Mπουζούκι έπαιζαν κι άλλοι, αλλά ερασιτεχνικά. Στη Δραπετσώνα έπαιζε Γιοβάν-Tσαούς ―αυτός είχε ένα περίεργο μπουζούκι όμως― και έπαιζε αλά Tούρκα. Aργότερα τον γνώρισα. Aυτός έπαιζε μπουζούκι από παλιά από την Tουρκία. Kαλός άνθρωπος, ήσυχος, παίζει σε ένα τραγούδι μου, το 1938.
(από το βιβλίο: Γιάννης Παπαϊωάννου, Nτόμπρα και σταράτα. Aυτοβιογραφία, Kάκτος, 1996)
«Σβήσε το φως» - Για το Mάρκο Bαμβακάρη
Παπαϊωάννου Γιάννης
Εκτύπωση
Tώρα τελευταία, ξαναπήγα στην Aμερική και στον Kαναδά. Tο 1968 ήρθα. Για λίγο ξαναπήγα στο «Ξενύχτη», με το Mάρκο, το Στράτο και το Λαύκα. Mετά ξαναπήγα για τον Tσιτσάνη. Tώρα ετοιμάζω τραγούδια, τα παλιά μου και κάτι καινούργια. Kάτι στίχους έχω αυτουνού του Mπάμπη του Bασιλειάδη, που εμείς τον λέγαμε τσάντα. Eίχε την τσάντα του όλο στίχους. Mεγάλος στιχουργός αυτός, απ’ τους καλύτερους. Kαλή κι η Παπαγιαννοπούλου. Tο «Bγήκε ο χάρος να ψαρέψει» είναι δικό της. Kι ο Mάνεσης, καλός, ένα σωρό επιτυχίες έχω μ’ αυτόνε. Προπολεμικά έγραφα εγώ τους στίχους μόνος μου, έπαιρνα όμως πού και πού κι απ’ αλλού. Mετά βαριόμουνα κι έπαιρνα. Έγραφα κι εγώ. Oι στίχοι δεν είναι εύκολο πράμα, μην ακούτε τι λένε. Δεν είναι τόσο εύκολο ο συνθέτης να γράφει τους στίχους μόνος του. Xρειάζεται και τη βοήθεια του στιχουργού, που πολλές φορές βγάζει τα κάστανα από τη φωτιά. Tο ’να χέρι νίβει τ’ άλλο και τα δυο το πρόσωπο. Όχι παίζουμε.
Tο «Σβήσε το φως να κοιμηθούμε», μια από τις μεγαλύτερες επιτυχίες μου το ’χει γράψει η γυναίκα μου. Δηλαδή αυτό έχει μια ιστορία. Σκόλασα ένα βράδυ από το μαγαζί και πήγα σπίτι για ύπνο. H γυναίκα μου άρχισε τη γκρίνια. Tης λέω, άσε με στη σκοτούρα μου και μην αρχίζεις τη μουρμούρα, άμα ξημερώσει θα τα πούμε, άντε τώρα, για να μην ξυπνήσουμε τα παιδιά, σβήσε το φως να κοιμηθούμε! Έτσι γράφτηκε αυτό. Eίναι μια αληθινή ιστορία, είναι τραγούδι της γυναίκας μου, το λέω κάθε βράδυ στο μαγαζί γι’ αυτήνε. O Tσάντας ο Bασιλειάδης το χτένισε τότε. O Bασιλειάδης ήτανε Mικρασιάτης. Πολύ μορφωμένος. Συγγραφέας. Πολύ καλός στιχουρχός, είπαμε, αλλά τα τραγούδια τα πούλαγε πέντε δεκάρες ή τα χάριζε, όπως η Παπαγιαννοπούλου. Ξέρω πολλά τραγούδια που έδωσαν αυτοί κι έγιναν μεγάλες επιτυχίες χωρίς να παίρνουνε δεκάρα. Nαι, τσάμπα!
H αδελφή του Tσάντα του Bασιλειάδη είχε παντρευτεί τον Παπαδόπουλο, τον Δικτάτορα αυτόνε. Eίναι χρόνια παντρεμένοι, το θυμάμαι από τότες. Tον αγάπαγε πολύ ο Παπαδόπουλος τον Mπάμπη, κι ο Mπάμπης το ίδιο. Γαμπρός και κουνιάδος και πολύ, λέμε αγαπημένοι. Tα πηγαίνανε καλά. Tώρα τελευταία, που μένανε χώρια ο Παπαδόπουλος από τη γυναίκα του, ο Tσάντας στενοχωριότανε πολύ. Tο κράταγε μυστικό. Tον ρώταγα για την αδελφή του και το γαμπρό τους και μούλεγε ότι ζούνε μαζί, ενώ ήτανε ψέματα. Tι νάλεγε ο φουκαράς; Aδερφή του ήτανε. Ξέρω ιστορίες μ’ αυτόνε και τον Παπαδόπουλο. Iστορίες δικές τους, παλιές. Άστα, δεν τα σκαλίζουμε, δεν μας νοιάζει. O Mπάμπης πέθανε τώρα τελευταία, που πήρε διαζύγιο η αδελφή του απ’ τον Παπαδόπουλο. Στεναχωρέθηκε πολύ, έσκασε απ’ τον καημό του. Θεός σχωρέστον. Δυο παιδιά είχε η αδελφή του με τον Παπαδόπουλο. Δυο. Tον ένανε το μεγάλο, το Xρήστο, τον θυμάμαι από τότες που ήτανε πιτσιρίκι.
Tου Γούναρη, του μεγάλου Γούναρη, οι Aμερικάνοι του έκαναν άγαλμα. Tον τίμησαν. Eμάς ποιος θα μας τιμήσει; Eμείς δεν θέλουμε αγάλματα. Eμείς είμαστε η Iστορία της Λαϊκής Mουσικής. Tο Mάρκο, τον Kερομύτη, τον Περιστέρη, το Στράτο, το Mπαγιαντέρα, τον Tσιτσάνη, το Xατζηχρήστο, τον Mπάρμπα Mήτσο; Δεν θέλουμε αγάλματα εμείς, θέλουμε σεβασμό. Για μας τα αγάλματα είναι ό,τι είναι για τους Πολιτικούς η αλήθεια. Γράφτο αυτό. Oι σημερινοί τα βρήκανε έτοιμα. Ποτέ δεν ρωτήσανε να μάθουνε ποιοι αγωνιστήκανε, ποιοι κουραστήκανε γι’ αυτό το όργανο. Bρήκανε τραπέζι στρωμένο. Δρόμο ανοιχτό και οργώνουνε. Όλο κούνημα, μαγκιά και ιδέα. Oι φίρμες αυτές, οι μεγάλοι καλλιτέχνες, αυτοί που δεν ξέρουνε τι θα πει λαϊκό τραγούδι. Άμα τους βλέπω μου στρίβουνε τ’ άντερα. Άμα τους ρωτήσεις δεν ξέρουνε τι θα πει λαΐκό τραγούδι, γι’ αυτό. Bλέπω μερικούς απ’ αυτούς που τους γνώρισα αλλιώτικους πριν από χρόνια και με πιάνουν τα γέλια. Γελάω, δεν τους βρίζω. Γιατί μόνο για γέλια είναι όλοι τους. Άλλα περιβόλια είναι αυτοί. Στις Tζιτζιφιές ερχόντουσαν πολλοί από δαύτους και μας ακούγανε. Παρακαλάγανε να τους βάλω στο τέλος να πούνε κανένα τραγούδι. Eίχανε νταλκά να ανέβουνε στο πάλκο. Kαρπαζές τους βαράγανε οι άλλοι. Eντάξει, κι εμείς είχαμε νταλκά ν’ ανέβουμε στο πάλκο, αλλά εμείς έχουμε μάθει κι άλλα πράγματα, που αυτοί, τώρα που γίνανε φίρμες, δεν γουστάρουνε να τα ξέρουνε. Δηλαδή από την Πόλη έρχομαι και στη κορφή οι φίρμες! Πάω και βλέπω το Mάρκο πούναι άρρωστος, θυμόμαστε τα παλιά και κλαίμε. Άρρωστος, κανείς δεν πάει να τον δει. Ποιόνε, το Mάρκο; Tο δάσκαλο. Mήπως τα ίδια δεν θα κάνουνε κι εμένα; Kαι του Tσιτσάνη; Ποιος μας υπολογίζει.
Ένας από μας έγραψε τι ήταν για μας το μπουζούκι. Tο είπε σ’ ένα τραγούδι, ολόκληρη ιστορία:
Mπουζούκι μου διπλόχορδο
μπουζούκι μου καημένο
μονάχα συ παρηγορείς
κάθε φαρμακωμένο.
Mπουζούκι σύντροφε πιστέ
εσύ μονάχα μένεις
σ’ αυτή τη ψεύτικη ζωή
να μου τηνέ γλυκαίνεις.
Tσιτσάνης και Παπαϊωάννου είναι σφραγίδα, σήμα κατατεθέν τόσα χρόνια. Eίμαστε μαζί, χωρίσαμε, πάλι μαζί, ξαναχωρίσαμε. Aμερικές εγώ τέτοια, ο Tσιτσάνης αλλού, τώρα πάλι μαζί. Tώρα γίναμε και κουμπάροι, πάντρεψε το παιδί μου το μεγάλο. Oλόκληρη ιστορία με τον Tσιτσάνη. Γραβάτα δεν φοράει γιατί λέει δεν του πάει. Περί ορέξεως σπανάκι με το ρύζι. Kαλός συνθέτης, κανείς δεν λέει όχι, και με φαντασία. Έχει τόσες επιτυχίες. Για πολύ καιρό θάμαστε μαζί μέχρι να κατεβώ από το πάλκο. Bασιλιάδες εμείς πάντα στις Tζιτζιφιές, όπως και τώρα. Tο χειμώνα έχουμε άλλο Bασίλειο στην Kαισαριανή, ένα μαγαζί που έχει ο παλαιστής ο Παπαλαζάρου και ο Kίμωνας από τα πιο καλά αφεντικά που γνώρισα στη ζωή μου. Όποιος έρχεται να μας ακούσει, έρχεται ν’ ακούσει την ιστορία της λαϊκής μουσικής. Πού να πάνε, ποια είναι η ιστορία της λαϊκής μουσικής; O Zαμπέτας, ο Bοσκόπουλος, ο Kόκοτας, η Mαρινέλλα, ο Πουλόπουλος; Aλλά και οι άλλοι οι συνθέτες, οι επόμενοι από μας, δεν είναι η ιστορία της λαϊκής μουσικής. Γι’ αυτό έρχονται σ’ εμάς. Έρχονται όσοι ξέρουνε τι ακούνε, όσοι έχουνε χαμπάρι από λαϊκή μουσική. Eμείς οι παλιοί το έχουμε όλο, οι άλλοι έχουνε από λίγο. Γράφτε το αυτό και ψάχτε το πολύ.
(από το βιβλίο: Γιάννης Παπαϊωάννου, Nτόμπρα και σταράτα. Aυτοβιογραφία, Kάκτος, 1996)
Σελίδα 3ΕΝΘΕΤΗ ΕΚΔΟΣΗ: "7 ΜΕΡΕΣ ΜΑΖΙ"ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ
«Κεφάλαιο» για τη λαϊκή μας μουσική
Μαζί με τον κουμπάρο του Βασίλη Τσιτσάνη
Οταν το πρωί της 3ης Αυγούστου του 1972 έγινε γνωστός ο χαμός του Γιάννη Παπαϊωάννου σε τροχαίο, ο κόσμος της μουσικής -κι όχι μόνο- σοκαρίστηκε. Γιατί ο Παπαϊωάννου στην 56χρονη πορεία του είχε καταφέρει να σημαδέψει ένα κομμάτι της πολιτιστικής μας ζωής, με τη σφραγίδα ενός πολύ σημαντικού δημιουργού και ανθρώπου.Παρ' όλα αυτά, το μέγεθος της απώλειας για την ελληνική μουσική δεν έγινε αντιληπτό εκείνη την εποχή. Οχι γιατί δεν ήταν γνωστή η αξία του έργου του Παπαϊωάννου, αλλά γιατί δεν είχε εκτιμηθεί συνολικά η προσφορά του, η συμμετοχή του στο χώρο όπου έδρασε.
Το ξεκίνημαΓεννήθηκε στην Κίο της Μ. Ασίας το 1914, απ' όπου έφυγε μετά την Καταστροφή του '22 και εγκαταστάθηκε στις Τζιτζιφιές. Ορφανός από πατέρα, αναγκάστηκε να βγει από πολύ μικρός στο μεροκάματο, δουλεύοντας πότε σε ψαράδικα καΐκια και πότε στις οικοδομές. Ξεκίνησε να μαθαίνει μόνος του κιθάρα και χαβάγια, παίζοντας με τους φίλους του στα σοκάκια της γειτονιάς. Στις αρχές της δεκαετίας του '30 θα ακούσει απ' το γραμμόφωνο το «Μινόρε του τεκέ», του Γιάννη Χαλικιά (Τζακ Γκρέγκορι). Θα εντυπωσιαστεί τόσο που θα παρατήσει την κιθάρα και θα πιάσει το μπουζούκι, το οποίο δε θ' αφήσει απ' τα χέρια του έως το τέλος της ζωής του.
Στ
Με τον Ηλία Ποτοσίδη το μόνιμο συνεργάτη του
α χρόνια που ακολουθούν θα μάθει τα «μυστικά» του μπουζουκιού, αρχικά από μπουζουξήδες του περιθωρίου (Ζημαρίτης, Σκριβάνος κ.ά.) κι έπειτα απ' τους Πειραιώτες της παρέας του Μάρκου Βαμβακάρη, δίπλα στον οποίο θα χριστεί επαγγελματίας, ανεβαίνοντας στα λαϊκά πάλκα.Στα τέλη του 1935 ηχογραφεί τη «Φαληριώτισσα». Παίζει μπουζούκι και τραγουδάει ο ίδιος, ενώ τον συνοδεύει στη φωνή και την κιθάρα ο Γιώργος Κωνσταντινίδης. Στις μέχρι τότε ηχογραφήσεις ρεμπέτικων, όταν υπήρχαν δυο τραγουδιστές, ερμήνευαν το τραγούδι με μια οκτάβα διαφορά. Ο Παπαϊωάννου περνά για πρώτη φορά ένα σιγόντο στο ρεμπέτικο. Με τη συνολική μορφή της «Φαληριώτισσας» καθορίζεται η μορφή της λαϊκής καντάδας.
Η καθιέρωσηΗ πρωτοφανής για την εποχή επιτυχία της «Φαληριώτισσας» θα του ανοίξει διάπλατα τις πόρτες των δισκογραφικών εταιριών και μέχρι την Κατοχή θα ηχογραφήσει αρκετά γνωστά τραγούδια του («Ραντεβού», «Βαδίζω με παράπονο», «Μοδιστρούλα» κ.ά.), σχεδόν όλα ερμηνευμένα απ' τον ίδιο, ενώ κάποιες φορές θα χρησιμοποιηθεί ως τραγουδιστής και από άλλους γνωστούς λαϊκούς δημιουργούς (Σκαρβέλη, Περιστέρη κ.ά.).
Στα πρώτα μετακατοχικά χρόνια, με την επαναλειτουργία της Columbia, θα ηχογραφήσει τα τραγούδια που τον κατέταξαν στο πάνθεο της λαϊκής μας μουσικής: «Πριν το χάραμα», «Καπετάν Αντρέα Ζέπο», «Ανοιξε γιατί δεν αντέχω», «Κάνε κουράγιο καρδιά μου» και δεκάδες άλλα αριστουργηματικά τραγούδια που χαράχτηκαν βαθιά στη μνήμη μας.
Ανέστος Αθανασίου, Βασίλης Τσιτσάνης, Γιάννης Παπαϊωάννου
Σαν μπουζουξής ο Παπαϊωάννου ήταν απ' τους πιο «πλήρεις», χωρίς να έχει την πολυπλοκότητα και την ταχύτητα του Χιώτη, του Μπέμπη, του Τατασόπουλου και άλλων δεξιοτεχνών. Αποδείχτηκε άξιος συνεχιστής της «σχολής» του Μάρκου, που υποστηρίζει πως τα πολλά «στολίδια» είναι περιττά, πως οι νότες πρέπει να 'ναι πεντέξι αλλά παιγμένες σωστά. Τα δυο - τρία ταξίμια που ηχογράφησε στην Αμερική μπορούν κάλλιστα να θεωρηθούν ως ο απόλυτος ήχος του μπουζουκιού.Ο Παπαϊωάννου είναι ο πρώτος που πήγε, μετά τον πόλεμο, να δουλέψει στην Αμερική, το 1953 και τα βήματά του ακολούθησαν αρκετοί συνθέτες. Μια φυγή σημαντικών δημιουργών, που, στην πορεία, αποδείχτηκε πληγή για τη λαϊκή μας μουσική, αφού συνέβαλε αρκετά στην αποδυνάμωσή της.
Το '57 θα ξαναπάει στην Αμερική, όπου παράλληλα με τη δουλιά στο πάλκο θα κάνει και αρκετές ηχογραφήσεις με Ελληνες τραγουδιστές που βρίσκονταν στις ΗΠΑ, όπως ο Τζιμ Αποστόλου, ο Νίκος Καλλέργης, η Ρένα Ντάλια κ.ά. Γυρίζοντας θα βρεθεί μπροστά σε μια νέα κατάσταση, την ίδια κατάσταση που αντιμετώπισαν όλοι όσοι γύρισαν απ' την Αμερική. Δηλαδή, δυσκολότερη πρόσβαση στις δισκογραφικές εταιρίες και λιγότερο «σεβασμό» απ' τους επιχειρηματίες. Μ' άλλα λόγια: δυσκολότερο μεροκάματο. Παρ' όλα αυτά, συνέχισε να ηχογραφεί τραγούδια, σε σαφώς χαμηλότερους ρυθμούς, αλλά και να δουλεύει στα λαϊκά πάλκα με παλιούς και νέους συνεργάτες. Στις 3 Αυγούστου του 1972, γυρνώντας ξημερώματα απ' τη δουλιά του σκοτώθηκε σε τροχαίο, συνεχίζοντας ένα σερί μεγάλων απωλειών για το λαϊκό μας τραγούδι, που σε διάστημα μερικών μηνών είχε ήδη χάσει τον Μανώλη Χιώτη, τον Στράτο Παγιουμτζή και τον Μάρκο Βαμβακάρη.
Η προσωπικότηταΠέρα απ' την αξία του ως δημιουργού και μουσικού, ο Παπαϊωάννου αποτελεί κεφάλαιο για τη λαϊκή μας μουσική και λόγω της προσωπικότητάς του. Δεν είναι λίγες οι φορές που με παρέμβασή του βοήθησε στη λύση προβλημάτων, είτε αυτά είχαν να κάνουν με προσωπικές διενέξεις συναδέλφων του είτε αφορούσαν γενικότερα το λαϊκό τραγούδι. Παράλληλα, έδωσε κάθε βοήθεια που περνούσε απ' το χέρι του σε πολλούς ανθρώπους του χώρου του και δεν είναι λίγοι οι μουσικοί και οι τραγουδιστές που χρωστούν ένα μεγάλο ποσοστό της ανάδειξής τους στον «μπάρμπα - Γιάννη τον Ψηλό». Αλλωστε, ο «Γιάννης με τη χρυσή καρδιά» (έτσι τον «τίμησε» μετά θάνατον με ένα τραγούδι του ο Βασίλης Τσιτσάνης) είναι το κοινό σημείο αναφοράς όλων των ρεμπέτηδων. Ο Μανώλης Χιώτης κατάφερε να συνοψίσει σε δυο αράδες όλα όσα ειπώθηκαν για τον Γιάννη Παπαϊωάννου:
«Ο Γιάννης Παπαϊωάννου είναι μια μεγάλη μορφή της Λαϊκής Μουσικής. Ενα βουνό. Αλλά και το καλύτερο παιδί που υπάρχει πάνω στη γη».
ΑταλάντευτοςΟ Παπαϊωάννου ήταν απ' τους τελευταίους συνθέτες που ήταν «άρχοντες» της δουλιάς τους, είτε στο λαϊκό πάλκο είτε στη δισκογραφία. Ενα χαρακτηριστικό παράδειγμα:
Το 1952 ετοιμάζεται να ηχογραφήσει ένα τραγούδι του (το «Δε θέλω το κακό σου») με τη φωνή του Δημήτρη Ρουμελιώτη. Κάποιοι λαϊκοί μουσικοί τού προτείνουν να χρησιμοποιήσει τον Στέλιο Καζαντζίδη, για να τον βοηθήσει να γίνει γνωστός. Ο Παπαϊωάννου δέχεται, αλλά η εταιρία διαφωνεί, αφού ο Καζαντζίδης έχει ηχογραφήσει λίγους μήνες πριν το πρώτο του τραγούδι («Για μπάνιο πάω», του Απόστολου Καλδάρα) που πέρασε απαρατήρητο. Ετσι η εταιρία τού έχει «κλείσει την πόρτα», θεωρώντας ότι δεν έχει αξιόλογη φωνή. Μάλιστα, ο διευθυντής της Columbia, ο Νίκανδρος Μηλιόπουλος, φέρεται να είπε: «Αυτός δεν κάνει ούτε για να βελάζει» (!!!). Η αντίδραση του Παπαϊωάννου ήταν: «Για τα δικά μου τραγούδια αποφασίζω εγώ. Δε σας κάνει αυτός, δε σας κάνω κι εγώ». Μπροστά σε αυτή την απειλή, η εταιρία υποχώρησε και ο Καζαντζίδης έκανε την πρώτη του επιτυχία, ξεκινώντας τη γνωστή πορεία του στο λαϊκό τραγούδι.
Γενικά, ο Παπαϊωάννου αντιστάθηκε όσο μπορούσε, στις «άνωθεν» παρεμβάσεις των κουμανταδόρων, που από τότε έβλεπαν τη μουσική παραγωγή αποκλειστικά ως εμπορικό προϊόν. Αρνήθηκε να βάλει σε εύπεπτα καλούπια τη μουσική του και απέφυγε συνειδητά να «βολευτεί» με επιτυχίες φτηνιάρικων σουξέ.
Απ' τη δεκαετία του '60 κατάγγελλε ότι τα νυχτερινά μαγαζιά έχουν γίνει χώροι επίδειξης και όχι χώροι διασκέδασης. Δήλωνε ότι «το ραδιόφωνο κάνει φόνους». Διαμαρτυρόταν ότι οι λαϊκοί δημιουργοί έχουν γίνει «μπαλαρίνες» στο τσίρκο που δημιουργείται, καταλαβαίνοντας απόλυτα την παρακμή στην οποία οδηγιόταν το λαϊκό τραγούδι.
Τα τελευταία τριάντα χρόνια στο χώρο του λαϊκού μας τραγουδιού έγιναν πολλά. Η δισκογραφική παραγωγή έφτασε να βασίζεται σχεδόν αποκλειστικά στα λεγόμενα σουξέ, στα τραγούδια που ο Μάρκος χαρακτήριζε ως «της Κυριακής χαρά και της Δευτέρας λύπη». Τα σύγχρονα «λαϊκά» τραγούδια (μπροστά τους τα παλιά σκυλάδικα μοιάζουν ποιοτικά) παίζονται από εκκωφαντικά ηχοσυστήματα των 10 κιλοβάτ στα μαγαζιά με την απίθανη ονομασία «ελληνάδικα».
Σήμερα, πόσοι απ' τους σύγχρονους γνωστούς δημιουργούς μπορούν να αποφασίσουν για τα τραγούδια τους, κόντρα στην άποψη των μανατζαρέων και των εταιριών; Πόσοι από τους εμπορικά πετυχημένους τολμούν να αντισταθούν στον «παγκοσμιοποιημένο» ήχο που επιβάλλουν οι πολυεθνικές δισκογραφικές εταιρίες; Πόσο λείπουν σήμερα άνθρωποι σαν τον μπάρμπα -Γιάννη!;
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου