Η εξέγερση του Πολυτεχνείου το 1973

Κατερίνα Παρδάλη 

Δεν θα υπήρχε αν επικρατούσε ο "ρεαλισμός".
Μ ε τη με­τάλ­λα­ξή της, η κυ­βέρ­νη­ση ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ κα­τέ­στρε­ψε την ελ­πί­δα των αν­θρώ­πων στη χώρα αλλά και σε όλη την Ευ­ρώ­πη για «αντί­στα­ση, ρήξη και ανα­τρο­πή», ενά­ντια στις μνη­μο­νια­κές πο­λι­τι­κές της λι­τό­τη­τας, όπως ήταν το σύν­θη­μα που μας έφτα­σε στο 27% το 2012. Για ανα­βί­ω­ση των κι­νη­μά­των, για ανα­σύ­ντα­ξη μέσα στον τα­ξι­κό πό­λε­μο που μας έχει κη­ρύ­ξει η κυ­ρί­αρ­χη τάξη μετά το ξέ­σπα­σμα της κρί­σης.Η αντι­στρο­φή του δη­μο­ψη­φί­σμα­τος, που μέσα σε εκ­βια­σμούς και τρο­μο­κρα­τία ο κό­σμος φώ­να­ξε «Όχι», και η άνευ όρων υπο­τα­γή της 12ης Ιου­λί­ου προ­κά­λε­σαν σοκ. Και όχι μόνο στην Ελ­λά­δα, αλλά και στους συ­μπα­ρα­στά­τες/τριες πα­γκό­σμια. Σοκ που κιν­δυ­νεύ­ει να γίνει πα­ρα­λυ­τι­κό τώρα που η κυ­βέρ­νη­ση ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ-ΑΝΕΛ περ­νά­ει ένα 3ο μνη­μό­νιο, ένα μνη­μό­νιο που οι δε­ξιές κυ­βερ­νή­σεις και συ­γκυ­βερ­νή­σεις δεν θα μπο­ρού­σαν να πε­ρά­σουν ποτέ. Η διά­σπα­ση του κόμ­μα­τος ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ μετά τα πρα­ξι­κο­πή­μα­τα του «πε­ρι­βάλ­λο­ντος» Τσί­πρα, η ακύ­ρω­ση του ορά­μα­τος των αρι­στε­ρών αν­θρώ­πων ότι επι­τέ­λους στην Ελ­λά­δα θα έπαιρ­ναν τα όνει­ρα εκ­δί­κη­ση και θα εί­χα­με μια κυ­βέρ­νη­ση της Αρι­στε­ράς, που θα άνοι­γε μια σο­σια­λι­στι­κή προ­ο­πτι­κή και θα ξε­κι­νού­σε το ντό­μι­νο της ανα­τρο­πής στην Ευ­ρώ­πη, επι­τεί­νουν το κλίμα απο­γο­ή­τευ­σης.

Ο ρε­α­λι­σμός του ΤΙΝΑ (δεν υπάρ­χει εναλ­λα­κτι­κή), τον οποί­ον ασπά­στη­κε ο ενα­πο­μεί­νας κυ­βερ­νη­τι­κός ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ, φαί­νε­ται ισχυ­ρός. Είναι όμως;

Η εξέ­γερ­ση του Πο­λυ­τε­χνεί­ου του 1973 είναι μια τρα­ντα­χτή από­δει­ξη ότι ο ρε­α­λι­σμός δεν είναι μο­νό­δρο­μος, και το κυ­ριό­τε­ρο, ότι δεν είναι νι­κη­φό­ρος.

Δεν θα ανα­φερ­θού­με στα γε­γο­νό­τα και το χρο­νι­κό του Πο­λυ­τε­χνεί­ου, που είναι γνω­στά.

Ση­μα­σία έχει πιο πολύ να μα­θαί­νου­με από την ιστο­ρία του κι­νή­μα­τός μας, να μα­θαί­νου­με από τις εξε­γέρ­σεις μας, να βγά­ζου­με συ­μπε­ρά­σμα­τα για τη δράση μας σή­με­ρα.

Χού­ντα και «φι­λε­λευ­θε­ρο­ποί­η­ση»

Το 1973 ήταν ο 6ος χρό­νος στρα­τιω­τι­κής δι­κτα­το­ρί­ας στην Ελ­λα­δα. Κάθε πο­λι­τι­κή, συν­δι­κα­λι­στι­κή και κοι­νω­νι­κή ελευ­θε­ρία είχε κα­ταρ­γη­θεί. Απα­γο­ρεύ­ο­νταν οι απερ­γί­ες, οι πο­ρεί­ες οι συ­νε­λεύ­σεις. Ακόμα και οι πα­ρέ­ες ήταν ύπο­πτες. Συν­δι­κά­τα και πο­λι­τι­κά κόμ­μα­τα δια­λύ­θη­καν. Ο Τύπος φι­μώ­θη­κε. Η τρο­μο­κρα­τία κυ­ριαρ­χού­σε: συλ­λή­ψεις, βα­σα­νι­στή­ρια, στρα­το­δι­κεία, η Αρι­στε­ρά αντι­με­τώ­πι­ζε πάλι τις εξο­ρί­ες και τα ξε­ρο­νή­σια. Η Ασφά­λεια πα­ρα­κο­λου­θού­σε τα ερ­γο­στά­σια, τις σχο­λές και τα σχο­λεία, τις γει­το­νιές. Ο κό­σμος υπέ­φε­ρε και μόνο οι εφο­πλι­στές, οι βιο­μή­χα­νοι, οι τρα­πε­ζί­τες ήταν ικα­νο­ποι­η­μέ­νοι βλέ­πο­ντας τα κέρδη τους να γι­γα­ντώ­νο­νται.

Η χού­ντα δεν βρήκε ποτέ μα­ζι­κή υπο­στή­ρι­ξη. Λόγω της απρο­κά­λυ­πτης κα­τα­στο­λής δεν μπο­ρού­σε να πε­τύ­χει «συ­ναι­νέ­σεις» και πα­ράλ­λη­λα, από ένα ση­μείο και μετά, άρ­χι­σε να έρ­χε­ται σε αντί­φα­ση με τον ευ­ρω­παϊ­κό προ­σα­να­το­λι­σμό (έντα­ξη στην ΕΟΚ) με­γά­λου μέ­ρους της κυ­ρί­αρ­χης τάξης.

Για να απα­ντή­σουν το πρό­βλη­μα αυτό, οι κα­πι­τα­λι­στές, οι διε­θνείς σύμ­μα­χοί τους και τε­λι­κά η χού­ντα, συμ­φώ­νη­σαν στη δια­δι­κα­σία «φι­λε­λευ­θε­ρο­ποί­η­σης». Ήταν μια δια­δι­κα­σία ελεγ­χό­με­νης «από τα πάνω» με­τά­βα­σης σε έναν πε­ριο­ρι­σμέ­νο κοι­νο­βου­λευ­τι­σμό, σε συν­δυα­σμό με εγ­γυ­ή­σεις για την προ­στα­σία των χου­ντι­κών. Το μο­να­δι­κό εμπό­διο σε αυτή την προ­ο­πτι­κή ήταν το κί­νη­μα αντί­στα­σης.

Αυτή την «ομα­λο­ποί­η­ση» τί­να­ξε στον αέρα η εξέ­γερ­ση του Νο­έμ­βρη, και έκανε εφι­κτή τη Με­τα­πο­λί­τευ­ση, μια πε­ρί­ο­δο που η αστι­κή τάξη, τρο­μαγ­μέ­νη από το μέ­γε­θος του κι­νή­μα­τος, υπο­χρε­ώ­θη­κε σε πα­ρα­χω­ρή­σεις, έδωσε ελευ­θε­ρί­ες που δεν δό­θη­καν σε καμία άλλη χώρα που πέ­ρα­σε «ομαλά» από τη χού­ντα στον κοι­νο­βου­λευ­τι­σμό. Κα­τα­κτή­σεις και δι­καιώ­μα­τα που ακόμα μέχρι σή­με­ρα προ­σπα­θούν να τα ξη­λώ­σουν και να τα πά­ρουν πίσω.

Αντί­στα­ση

Από το 1971-1972 έγινε σαφές ότι το κί­νη­μα αντί­στα­σης μπο­ρού­σε να πάρει μα­ζι­κές δια­στά­σεις. Στους ερ­γα­τι­κούς χώ­ρους άρ­χι­ζε να σπάει η ερ­γο­δο­τι­κή-ασφα­λί­τι­κη τρο­μο­κρα­τία και μέσα στα πα­νε­πι­στή­μια ξε­κι­νού­σε το νέο αντι­δι­κτα­το­ρι­κό φοι­τη­τι­κό κί­νη­μα.

Για χι­λιά­δες νέους αγω­νι­στές και αγω­νί­στριες τα μη­νύ­μα­τα ελ­πί­δας, που έρ­χο­νταν από το πα­γκό­σμιο κί­νη­μα, με­τα­φρά­ζο­νταν στην εκτί­μη­ση ότι μπο­ρού­με να ανα­τρέ­ψου­με τη δι­κτα­το­ρία με τη μα­ζι­κή αντί­στα­ση από τα κάτω.

Ήταν μια εποχή εξέ­γερ­σης, η εποχή του Βιετ­νάμ, του Τσε Γκε­βά­ρα, του αντι­πο­λε­μι­κού κι­νή­μα­τος στις ΗΠΑ, του πα­γκό­σμιου Μάη του 1968, του «καυ­τού φθι­νο­πώ­ρου του 1969» στην Ιτα­λία, των απε­λευ­θε­ρω­τι­κών αγώ­νων ενά­ντια στην αποι­κιο­κρα­τία...

Ταυ­τό­χρο­να, μια αντι­πα­ρά­θε­ση, που έχει τις ρίζες της σε αυ­τούς τους αγώ­νες, είχε ξε­σπά­σει μέσα στην Αρι­στε­ρά πα­γκό­σμια. Τα μα­ζι­κά ΚΚ άρ­χι­ζαν να χά­νουν την κυ­ριαρ­χία τους, ενώ η επα­να­στα­τι­κή Αρι­στε­ρά και η νέα Αρι­στε­ρά εμ­φα­νί­ζο­νταν δυ­να­μι­κά στο προ­σκή­νιο πα­γκό­σμια.

Η αντι­πα­ρά­θε­ση αυτή εκ­δη­λώ­θη­κε στα­δια­κά και στο εσω­τε­ρι­κό του ελ­λη­νι­κού κι­νή­μα­τος. Ο ίδιος ο Νο­έμ­βρης του 1973 δεν θα ξε­σπού­σε χωρίς την επι­μο­νή και τις από­ψεις των ορ­γα­νώ­σε­ων και των αγω­νι­στών της επα­να­στα­τι­κής Αρι­στε­ράς, σε αντι­πα­ρά­θε­ση με τις πιο συ­γκρο­τη­μέ­νες δυ­νά­μεις των τότε ΚΚΕ και ΚΚΕ Εσ.

Ήταν μια οξύ­τα­τη πο­λι­τι­κή σύ­γκρου­ση, με επί­δι­κο την ίδια την κα­τά­λη­ψη του Πο­λυ­τε­χνεί­ου και την εξέ­λι­ξή της σε λαϊκή εξέ­γερ­ση.

Στις αρχές του 1973, η ηγε­σία του ΚΚΕ Εσ. «έβλε­πε» την ιδέα της συμ­με­το­χής στις δια­δι­κα­σί­ες της φι­λε­λευ­θε­ρο­ποί­η­σης της δι­κτα­το­ρί­ας, ακόμα και στις πι­θα­νές χου­ντο­ε­κλο­γές που ετοί­μα­ζε ο Μαρ­κε­ζί­νης. Με πιο κα­λυμ­μέ­νο τρόπο συμ­με­ρι­ζό­ταν τέ­τοιες εκτι­μή­σεις και η ηγε­σία του ΚΚΕ.

Γι’ αυτό, τε­λι­κά, και τα δύο τμή­μα­τα του πα­λιού, ενιαί­ου ΚΚΕ, κρά­τη­σαν μια στάση γε­μά­τη τα­λα­ντεύ­σεις και αμ­φι­βο­λί­ες, κατά τη διάρ­κεια και αμέ­σως μετά την εξέ­γερ­ση του Νο­έμ­βρη. Μέσα στο Πο­λυ­τε­χνείο σκέ­φτο­νταν την απο­χώ­ρη­ση ή έστω τον πε­ριο­ρι­σμό σε «φοι­τη­τι­κά αι­τή­μα­τα», μι­λού­σαν για σύν­δε­ση με τις αστι­κές πο­λι­τι­κές δυ­νά­μεις (ΕΡΕ Κα­ρα­μαν­λή, Ένωση Κέ­ντρου κ.λπ.) και για τη συ­γκρό­τη­ση «κυ­βέρ­νη­σης εθνι­κής ενό­τη­τας» την ώρα που χι­λιά­δες φοι­τη­τές, μα­θη­τές, ερ­γά­τες, πά­λευαν με σύν­θη­μα το «Κάτω η χού­ντα». Μόνο χάρη στην επι­μο­νή του κό­σμου και την τε­ρά­στια μα­ζι­κο­ποί­η­ση του αγώνα μέσα και έξω από το Πο­λυ­τε­χνείο επι­βλή­θη­κε η κα­τά­λη­ψη και πήρε χα­ρα­κτή­ρα εξέ­γερ­σης.

Με τη δο­λο­φο­νι­κή κα­τα­στο­λή ο Νο­έμ­βρης ητ­τή­θη­κε στρα­τιω­τι­κά. Όχι όμως και πο­λι­τι­κά, όπως έδει­ξαν τα γε­γο­νό­τα που ακο­λού­θη­σαν και οδή­γη­σαν στην πε­ρι­πέ­τεια της Με­τα­πο­λί­τευ­σης. Μας άφησε πα­ρα­κα­τα­θή­κη ότι μόνο ο αγώ­νας μέσα στα αδιέ­ξο­δα μιας κρί­σης μπο­ρεί να οδη­γή­σει σε λύ­σεις προς το συμ­φέ­ρον των ερ­γα­τι­κών-λαϊ­κών δυ­νά­με­ων, επι­βάλ­λο­ντας κα­τα­κτή­σεις που ο «κοι­νο­βου­λευ­τι­κός δρό­μος» δεν μπο­ρεί ούτε στα λόγια να τις προ­σεγ­γί­σει.

Σή­με­ρα, εί­μα­στε πε­ρισ­σό­τε­ροι/ες με πολ­λές εμπει­ρί­ες και με γνώ­σεις σχε­τι­κά με το τι μπο­ρεί να κάνει ο κό­σμος και τι δεν μπο­ρεί να κάνει η ανά­θε­ση στον «κοι­νο­βου­λευ­τι­κό δρόμο». Γνω­ρί­ζου­με ότι, ακόμα και η κα­τά­κτη­ση της κυ­βέρ­νη­σης αν δεν είναι προ­ση­λω­μέ­νη στην πο­λι­κή της «τα­ξι­κής μο­νο­μέ­ρειας» δεν μπο­ρεί να εξα­σφα­λί­σει την αλ­λα­γή των συ­σχε­τι­σμών, δεν μπο­ρεί να επι­βά­λει κα­τα­κτή­σεις, και –όπως φά­νη­κε– δεν μπο­ρεί ούτε καν να πε­τύ­χει έναν «έντι­μο συμ­βι­βα­σμό» όπως υπο­σχέ­θη­κε κατά τις πο­λύ­μη­νες δια­πραγ­μα­τεύ­σεις ο Τσί­πρας.

Rproject | Resist | Reclaim | Revolt