Η Βρετανία και η ΕΕ, µετά το Brexit

Συνέντευξη με τον Νιλ Ντέιβιντσον
O Νιλ Ντέιβιντσον, στέλεχος της επαναστατικής Αριστεράς στη Βρετανία, που συμμετείχε στην καμπάνια του Lexit, μιλά το απόγευμα της Παρασκευής 4 Νοέμβρη, στην πρώτη μέρα του διεθνούς τριημέρου που οργανώνει το Rproject στην ΑΣΟΕΕ, στη συζήτηση "Η Ευρώπη σε κρίση". Δημοσιεύουμε εδώ σχετική συνέντευξη που έδωσε στο τεύχος 5 της Σοσιαλιστικής Διεθνιστικής Επιθεώρησης "Κόκκινο" που κυκλοφορεί, όπου απαντά σε µια σειρά ερωτήµατα για το χαρακτήρα του Brexit, τον αντίκτυπό του στις πολιτικές εξελίξεις στη Βρετανία, τις επιπτώσεις στην ΕΕ και τα καθήκοντα της Αριστεράς. Τη συνέντευξη πήρε ο Πάνος Πέτρου.


Η ψήφος υπέρ της εξό­δου από την ΕΕ είτε κα­τη­γο­ρή­θη­κε ως µια εθνι­κι­στι­κή, ρα­τσι­στι­κή αντί­δρα­ση είτε πα­νη­γυ­ρί­στη­κε άκρι­τα ως µια ερ­γα­τι­κή εξέ­γερ­ση. Ανά­λο­γη σύγ­χυ­ση υπήρ­ξε και µε την ψήφο υπέρ της πα­ρα­µο­νής (και αν ήταν µια προ­ο­δευ­τι­κή αντι­ρα­τσι­στι­κή ψήφος ή µια ψήφος των πιο εύ­πο­ρων στρω­µά­των της κοι­νω­νί­ας υπέρ του υπάρ­χο­ντος κα­θε­στώ­τος). Φαί­νε­ται πως το απο­τέ­λε­σµα και οι συ­µπε­ρι­φο­ρές του εκλο­γι­κού σώ­µα­τος ήταν πολύ πιο σύν­θε­τες από αυτές τις ερµη­νεί­ες. Μπο­ρείς να πεις κά­ποια πρά­γµα­τα πα­ρα­πά­νω για το χα­ρα­κτή­ρα της ψήφου και στα δύο στρα­τό­πε­δα;

Ο τα­ξι­κός χα­ρα­κτή­ρας και της «Εξό­δου» και της «Πα­ρα­µο­νής» είναι πολύ σύν­θε­τος, µε µία εξαί­ρε­ση: η συ­ντρι­πτι­κή πλειο­ψη­φία της βρε­τα­νι­κής αστι­κής τάξης θέλει να πα­ρα­µεί­νει στην ΕΕ. Μια έρευ­να έδει­ξε πως το 85% των µελών της Συ­νο­µο­σπον­δί­ας της Βρε­τα­νι­κής Βιο­µη­χα­νί­ας (CBI) υπο­στή­ρι­ξαν την Πα­ρα­µο­νή και µόλις το 5% υπο­στή­ρι­ξε την Έξοδο. Οι αι­τί­ες είναι προ­φα­νείς. Οι βρε­τα­νι­κές τρά­πε­ζες και οι άλλοι χρη­µα­το­πι­στω­τι­κοί θε­σµοί είναι σή­µε­ρα τµήµα του λε­γό­µε­νου passporting («δια­βα­τη­ρια­κού» συ­στή­µα­τος). Σύ­µφω­να µε αυτό, αν θε­ω­ρη­θεί ότι αντα­πο­κρί­νο­νται στα ρυ­θµι­στι­κά στά­νταρ της ΕΕ, τους επι­τρέ­πε­ται να δρα­στη­ριο­ποι­η­θούν σε άλλο κρά­τος-µέ­λος της ΕΕ ή του Ευ­ρω­παϊ­κού Οι­κο­νο­µι­κού Χώρου (που απο­τε­λεί­ται από την ΕΕ συν τη Νορ­βη­γία, την Ισλαν­δία και το Λι­χτεν­στάιν) και συ­νε­πώς, µέσου αυτού, τους επι­τρέ­πε­ται να δρα­στη­ριο­ποι­η­θούν και σε οποιο­δή­πο­τε άλλο κρά­τος.

Αντί­στοι­χα, η Βρε­τα­νία έχει σή­µε­ρα ένα από­θε­µα πάνω από 1 τρισ. δο­λά­ρια από άµε­σες ξένες επεν­δύ­σεις και φι­λο­ξε­νεί τις έδρες πε­ρί­που 500 πο­λυ­ε­θνι­κών εται­ριών, κυ­ρί­ως στο Λον­δί­νο και την νο­τιο­α­να­το­λι­κή Αγ­γλία: Σε µε­γά­λο βαθµό αυτό συ­µβαί­νει εξαι­τί­ας της εύ­κο­λης πρό­σβα­σης στην ευ­ρω­παϊ­κή αγορά. Όλα αυτά τα «προ­νό­µια» είναι πι­θα­νό να στα­µα­τή­σουν να υπάρ­χουν, ανά­λο­γα µε τη συ­γκε­κρι­µέ­νη µορφή που θα πάρει το Brexit.

Η µόνη πτέ­ρυ­γα της άρ­χου­σας τάξης που υπο­στή­ρι­ξε συ­µπα­γώς το Brexit είναι οι διοι­κή­σεις των hedge-funds, που τεί­νουν να κι­νού­νται ελεύ­θε­ρα, χωρίς δε­σµούς µε ένα συ­γκε­κρι­µέ­νο κρά­τος, και συ­νε­πώς δεν χρειά­ζο­νται ένα εδα­φι­κό «ση­µείο ει­σό­δου» στην ΕΕ, όπως τα πε­ρισ­σό­τε­ρα άλλα τµή­µα­τα του κε­φα­λαί­ου.

Πέρα από αυτά τα συ­γκε­κρι­µέ­να οι­κο­νο­µι­κά συ­µφέ­ρο­ντα, νο­µί­ζω ότι υπάρ­χουν δύο επι­κα­λυ­πτό­µε­νες τά­σεις µέσα σε εκεί­νη την πο­λι­τι­κή πτέ­ρυ­γα της άρ­χου­σας τάξης που υπο­στή­ρι­ξε την Έξοδο.

Η µία τάση, που πε­ρι­λα­µβά­νει τον Μάικλ Γκό­ουβ, επι­διώ­κει ει­λι­κρι­νά µια δια­φο­ρε­τι­κή στρα­τη­γι­κή για το βρε­τα­νι­κό κε­φά­λαιο, στρα­τη­γι­κή που πε­ρι­λα­µβά­νει την απο­µά­κρυν­ση από την Ευ­ρώ­πη και τη στρο­φή προς την Κίνα, την Ανα­το­λι­κή Ασία και τις ΗΠΑ. Ακόµα κι αν αφή­σου­µε στην άκρη µια λα­θε­µέ­νη υπε­ρε­κτί­µη­ση της ση­µα­σί­ας που έχει το Ηνω­µέ­νο Βα­σί­λειο για τις ΗΠΑ, νο­µί­ζω ότι αυτή η στρα­τη­γι­κή δεν έχει πι­θα­νό­τη­τες επι­τυ­χί­ας.

Η άλλη τάση, που εκ­προ­σω­πεί­ται από τον Μπό­ρις Τζόν­σον και τον Νάι­τζελ Φά­ρατζ, δεν έχει µια συ­γκρο­τη­µέ­νη στρα­τη­γι­κή για το ίδιο το βρε­τα­νι­κό κε­φά­λαιο, αλλά χρη­σι­µο­ποιεί το ζή­τη­µα της ΕΕ ως «δια­χω­ρι­στι­κή γρα­µµή» για να κερ­δί­σει πο­λι­τι­κή υπο­στή­ρι­ξη για τον εαυτό της και τα κό­µµα­τα της, στη βάση µιας αντι-µε­τα­να­στευ­τι­κής και ανοι­χτά ρα­τσι­στι­κής ρη­το­ρι­κής περί «Βρε­τα­νι­κό­τη­τας». Το εν­δια­φέ­ρον σε αυτήν την δεύ­τε­ρη τάση είναι ότι, όπως ο Τραµπ στις ΗΠΑ, υπο­στη­ρί­ζει στρα­τη­γι­κές, όπως οι πε­ριο­ρι­σµοί στη µε­τα­νά­στευ­ση, που βρί­σκουν αντί­θε­τα πολλά τµή­µα­τα του κε­φα­λαί­ου. Και ότι, επί­σης όπως ο Τραµπ, εκ­φρά­ζει µια από τα δεξιά αµφι­σβή­τη­ση προς το νε­ο­φι­λε­λευ­θε­ρι­σµό.

Όταν προ­χω­ρή­σου­µε πέρα από την άρ­χου­σα τάξη, αρ­χί­ζουν οι πο­λυ­πλο­κό­τη­τες. Κά­ποια πρά­γµα­τα είναι κα­θα­ρά µέσα από τα σχε­τι­κά πε­ριο­ρι­σµέ­να δε­δο­µέ­να που είναι προς το παρόν δια­θέ­σι­µα: όσο πιο µε­γά­λος ηλι­κια­κά, όσο λι­γό­τε­ρο µορ­φω­µέ­νος (µε την έν­νοια ότι δεν είναι φοι­τη­τής ή πτυ­χιού­χος), όσο φτω­χό­τε­ρος, σε όσο χει­ρό­τε­ρο σπίτι, τόσο πιο πι­θα­νό ήταν κά­ποιος να ψη­φί­σει Έξοδο. Και ίσχυ­σε και το αντί­στρο­φο. Πάνω σε αυτήν τη βάση, είναι εύ­κο­λο να φτια­χτεί µια κα­ρι­κα­τού­ρα του απο­τε­λέ­σµα­τος ως ψήφος των γη­ραιό­τε­ρων και πιο «κα­θυ­στε­ρη­µέ­νων» µελών της ερ­γα­τι­κής τάξης, ως ψήφος που κι­νεί­ται ενά­ντια στα συ­µφέ­ρο­ντα µιας νε­ό­τε­ρης, πιο µορ­φω­µέ­νης γε­νιάς, που αι­σθά­νε­ται κοντά στις κο­σµο­πο­λί­τι­κες αξίες της µε­σαί­ας τάξης. Είναι εύ­κο­λο, αλλά είναι λάθος.

Γιατί αν και δό­θη­κε πολύ προ­σο­χή στις ερ­γα­τι­κές ψή­φους υπέρ της Εξό­δου στο Βορρά της Αγ­γλί­ας, εξί­σου µε­γά­λη προ­σο­χή θα έπρε­πε να δοθεί και στις ψή­φους της µε­σαί­ας τάξης υπέρ της Εξό­δου, στο Νότο της χώρας. Τα µε­σο­στρώ­µα­τα –η πα­ρα­δο­σια­κή µι­κρο­α­στι­κή τάξη, οι επαγ­γε­λµα­τί­ες και η νέα µε­σαία τάξη (ΝΜΤ)– ήταν φυ­σι­κά, επί­σης, διαι­ρε­µέ­να.

Ανά­µε­σα σε αυτά τα στρώ­µα­τα, η κε­ντρι­κή βάση υπο­στή­ρι­ξης της Εξό­δου προ­ήλ­θε από την πρώτη συ­νι­στώ­σα, και ιδιαί­τε­ρα τους αυ­το­α­πα­σχο­λού­µε­νους που δυ­σκο­λεύ­ο­νται να αντα­πε­ξέλ­θουν στις ντι­ρε­κτί­βες της ΕΕ, καθώς σε αντί­θε­ση µε τις µε­γά­λες εται­ρί­ες, αυτοί δεν µπο­ρούν να κα­λύ­ψουν το κό­στος που απαι­τούν τα υγειο­νο­µι­κά στά­νταρ, τα στά­νταρ ασφα­λεί­ας στον ερ­γα­σια­κό χώρο ή οι ρυ­θµί­σεις για γο­νι­κές άδειες. Είναι αυτά τα στρώ­µα­τα, και όχι η «λευκή ερ­γα­τι­κή τάξη» που απο­τε­λούν το προ­νο­µια­κό ακρο­α­τή­ριο του UKIP.

Οι (πο­λι­τι­κά) φι­λε­λεύ­θε­ρες πτέ­ρυ­γες στο δη­µό­σιο τοµέα, τον τοµέα των τε­χνών και τα πα­νε­πι­στή­µια ήταν, σε γε­νι­κές γρα­µµές, υπέρ της Πα­ρα­µο­νής, ενώ αντι­µε­τώ­πι­σαν το απο­τέ­λε­σµα ως µια απόρ­ρι­ψη των θε­µε­λιω­δών αξιών τους που απει­λεί να οδη­γή­σει στην Απο­κά­λυ­ψη. Σε κά­ποιες πε­ρι­πτώ­σεις, πρό­κει­ται για µια ει­λι­κρι­νή και απο­λύ­τως δι­καιο­λο­γη­µέ­νη απέ­χθεια προς το ρα­τσι­σµό της επί­ση­µης κα­µπά­νιας της Εξό­δου –αν και τεί­νει να υπο­τι­µά τον πιο κα­λυ­µµέ­νο ρα­τσι­σµό της επί­ση­µης κα­µπά­νιας για Πα­ρα­µο­νή, η οποία απο­δε­χό­ταν την θέση ότι «υπάρ­χει υπερ­βο­λι­κή µε­τα­νά­στευ­ση», αλλά ισχυ­ρι­ζό­ταν ότι αυτή θα µπο­ρού­σε να ελεγ­χθεί κα­λύ­τε­ρα µέσα από την πα­ρα­µο­νή στην ΕΕ. Σε άλλες πε­ρι­πτώ­σεις ωστό­σο, ήταν πε­ρισ­σό­τε­ρο το αί­σθη­µα ότι θί­χτη­καν κά­ποια προ­νό­µια που αυτά τα στρώ­µα­τα δι­καιού­νταν –ήταν ένα αί­σθη­µα προ­σβο­λής αυτού που ο Κρεγκ Κάλ­χουν απο­κά­λε­σε πα­λιό­τε­ρα «κο­σµο­πο­λι­τι­σµό των πο­λυ­τα­ξι­δε­µέ­νων».

Από κά­ποιους η µε­τα­νά­στευ­ση αντι­µε­τω­πί­ζε­ται ως το «πρα­γµα­τι­κό» ζή­τη­µα του δη­µο­ψη­φί­σµα­τος. Συ­γκε­κρι­µέ­να, η ψήφος υπέρ της Εξό­δου ερµη­νεύ­ε­ται ως µια άµεση απά­ντη­ση στην υπο­τι­θέ­µε­νη «ξένη» πα­ρου­σία, στην πα­ρου­σία των µε­τα­να­στών που έχουν αλ­λά­ξει κι έχουν κάνει αγνώ­ρι­στες τις πα­ρα­δο­σια­κές ερ­γα­τι­κές πε­ριο­χές. Όµως είναι ξε­κά­θα­ρο ότι πολ­λές πε­ριο­χές που συ­γκέ­ντρω­σαν µε­γά­λα πο­σο­στά υπέρ της Εξό­δου έχουν ελά­χι­στη πα­ρου­σία µε­τα­να­στών –και το αντί­στρο­φο. Το προ­ά­στιο Λά­µπεθ του Λον­δί­νου, που δέ­χτη­κε 4.598 µε­τα­νά­στες το 2015, ψή­φι­σε 78% Πα­ρα­µο­νή, ενώ το Καστλ Πόιντ στο Έσσεξ, που δέ­χτη­κε 81 µε­τα­νά­στες το 2015, ψή­φι­σε 72% Έξοδο. Φυ­σι­κά το Λά­µπεθ είναι µε­γα­λύ­τε­ρη πε­ριο­χή, αλλά η γε­νι­κό­τε­ρη τάση είναι σαφής. Το Blaenau Gwent στην Ουα­λία, έχει το χα­µη­λό­τε­ρο πο­σο­στό κα­τοί­κων γεν­νη­µέ­νων εκτός Ηνω­µέ­νου Βα­σι­λεί­ου σε όλη τη χώρα (2,15%), αλλά ψή­φι­σε 62,3% υπέρ της Εξό­δου.

Το συ­µπέ­ρα­σµα που βγαί­νει είναι ότι δεν ήταν ανα­γκα­στι­κά οι άµε­σες προ­σω­πι­κές εµπει­ρί­ες που έπαι­ξαν απο­φα­σι­στι­κό ρόλο στο να θε­ω­ρη­θεί η µε­τα­νά­στευ­ση ως η αιτία για να ψη­φί­σει κα­νείς Έξοδο. Μάλ­λον η «µε­τα­νά­στευ­ση» λει­τούρ­γη­σε ως συ­νώ­νυ­µο για µια σειρά άλλα ζη­τή­µα­τα, που αφο­ρούν ανε­πι­θύ­µη­τες αλ­λα­γές που συ­νέ­βη­σαν στην κοι­νω­νία µέχρι και την ίδια την απο­σύν­θε­σή της. Αυτοί οι ψη­φο­φό­ροι αι­σθά­νο­νταν πως αυτά τα ζη­τή­µα­τα δεν αντι­µε­τω­πί­ζο­νται ή απα­ξιώ­νο­νται πολύ εύ­κο­λα από τους πο­λι­τι­κούς.

Όσον αφορά την ερ­γα­τι­κή τάξη, υπήρ­ξε ένα ευρύ φάσµα λόγων για να ψη­φί­σει Έξοδο, συχνά επι­κα­λυ­πτό­µε­νων. Ξε­κι­νώ­ντας από τα αρι­στε­ρά και πη­γαί­νο­ντας προς τα δεξιά: Υπήρ­χαν άν­θρω­ποι –όχι µόνο στην επα­να­στα­τι­κή Αρι­στε­ρά, καθώς είναι πολύ πε­ρισ­σό­τε­ρα τα µέλη ή οι υπο­στη­ρι­κτι­κές του Ερ­γα­τι­κού Κό­µµα­τος- που ψή­φι­σαν συ­νει­δη­τά υπέρ της εξό­δου εξαι­τί­ας των ανι­σο­τή­των που σχε­τί­ζο­νται µε την ΕΕ. Έπει­τα, υπήρ­χαν άν­θρω­ποι που ίσως δεν θα µπο­ρού­σαν να εξη­γή­σουν επαρ­κώς τη σχέση της ΕΕ µε το νε­ο­φι­λε­λευ­θε­ρι­σµό, αλλά κα­τα­λά­βαι­ναν ότι τους ζη­τού­σαν να ψη­φί­σουν υπέρ της ΕΕ ο Ντέι­βιντ Κά­µε­ρον, ο Τζορτζ Όσµπορν και οι άλλοι πο­λι­τι­κοί που επι­βά­λουν τη λι­τό­τη­τα από το 2008: Οπότε ψή­φι­σαν το αντί­θε­το από αυτό που ήθε­λαν αυτοί οι τύποι.

Μετά υπάρ­χουν άν­θρω­ποι που µπο­ρεί να µην έχουν κα­νέ­ναν απο­λύ­τως ιδε­ο­λο­γι­κό προ­βλη­µα­τι­σµό, αλλά έχουν θι­χτεί µε σκλη­ρό τρόπο οι­κο­νο­µι­κά από τους κα­νο­νι­σµούς και τις πο­λι­τι­κές της ΕΕ –όπως οι ερ­γα­ζό­µε­νοι στις αλιευ­τι­κές κοι­νό­τη­τες στην βο­ρειο­α­να­το­λι­κή Αγ­γλία και την βο­ρειο­α­να­το­λι­κή Σκο­τία.

Πλάι σε αυ­τούς βρί­σκου­µε αν­θρώ­πους που πί­στευαν ότι η µε­τα­νά­στευ­ση ασκεί πιέ­σεις στους µι­σθούς, στο Εθνι­κό Σύ­στη­µα Υγεί­ας και στις δια­θέ­σι­µες κα­τοι­κί­ες. Αυτοί οι άν­θρω­ποι δεν είναι απα­ραί­τη­τα ρα­τσι­στές –πρα­γµα­τι­κά, όταν κά­ποιοι από τους αν­θρώ­πους που επι­κα­λού­νται αυτά τα επι­χει­ρή­µα­τα είναι γιοί Πα­κι­στα­νών µα­γα­ζα­τό­ρων ή κόρες οδη­γών λε­ω­φο­ρεί­ων από την Κα­ραϊ­βι­κή, είναι δύ­σκο­λο να µπο­ρού­σαν να είναι ρα­τσι­στές -εκτός αν προ­ε­κτεί­νου­µε την έν­νοια του ρα­τσι­σµού τόσο πολύ που θα κα­τα­ντή­σει να µην έχει κα­νέ­να συ­γκε­κρι­µέ­νο νόηµα.

Έχουν άδικο στη στάση τους απέ­να­ντι στους µε­τα­νά­στες, αλλά αυτό δεν τους κα­θι­στά ανί­κα­νους να µε­τα­το­πι­στούν και να κερ­δη­θούν σε µια ενα­ντί­ω­ση στην ΕΕ πάνω σε αρι­στε­ρή βάση.

Πλάι σε αυ­τούς είναι οι πρα­γµα­τι­κοί ρα­τσι­στές «λάιτ», οι οποί­οι αν και τεί­νουν επί­σης να επι­χει­ρη­µα­το­λο­γούν ότι οι µε­τα­νά­στες «κλέ­βουν τις δου­λειές και τα σπί­τια µας», η βα­σι­κή τους δια­φο­ρά µε την προη­γού­µε­νη οµάδα είναι η αντί­λη­ψη ότι απει­λεί­ται ο (λευ­κός) Βρε­τα­νι­κός πο­λι­τι­σµός.

Τέλος, υπάρ­χουν οι σκλη­ροί ρα­τσι­στές και οι φα­σί­στες, οι οποί­οι ήταν οι υπεύ­θυ­νοι για τις επι­θέ­σεις που έγι­ναν κυ­ρί­ως στις εβδο­µά­δες πριν και µετά το δη­µο­ψή­φι­σµα. Αυτοί σί­γου­ρα απέ­κτη­σαν αυ­το­πε­ποί­θη­ση από το κλίµα που δια­µόρ­φω­σε η κα­µπά­νια της Εξό­δου, αλλά θα ήταν λάθος να µι­λή­σου­µε για µια γε­νι­κώς δεξιά «κι­νη­το­ποί­η­ση» -δεν υπήρ­ξαν πα­ρε­λά­σεις, ούτε συ­γκε­ντρώ­σεις, και τα φα­σι­στι­κά κό­µµα­τα δεν κέρ­δι­σαν σε υπο­στή­ρι­ξη. Αυτό που εκ­δη­λώ­θη­κε ήταν ένα ορ­γι­σµέ­νο ουρ­λια­χτό κι όχι ένα σχέ­διο για το µέλ­λον. Ο κίν­δυ­νος είναι να µε­τα­τρα­πεί σε τέ­τοιο στο µέλ­λον.

Οι ερ­γα­ζό­µε­νοι που ψή­φι­σαν Πα­ρα­µο­νή επί­σης κι­νού­νται σε ένα πλατύ φάσµα από­ψε­ων. Υπάρ­χουν εκεί­νοι που πι­στεύ­ουν ει­λι­κρι­νά ότι η ΕΕ είναι ένας βα­σι­κά επω­φε­λής θε­σµός («αν και φυ­σι­κά δεν είναι τέ­λεια»), που υπάρ­χει για να εγ­γυά­ται τα συν­δι­κα­λι­στι­κά και τα αν­θρώ­πι­να δι­καιώ­µα­τα, να εφα­ρµό­ζει µέτρα πε­ρι­βαλ­λο­ντι­κής προ­στα­σί­ας και να επι­τρέ­πει στους φοι­τη­τές να σπου­δά­ζουν στο εξω­τε­ρι­κό. Έπει­τα υπάρ­χουν εκεί­νοι που έχουν συ­ναί­σθη­ση ότι επω­φε­λού­νται άµεσα από την ευ­ρω­παϊ­κή χρη­µα­το­δό­τη­ση, κυ­ρί­ως οι ερ­γα­ζό­µε­νοι στα πα­νε­πι­στή­µια και σε το­µείς της οι­κο­νο­µί­ας που δέ­χο­νται συ­στη­µα­τι­κά ευ­ρω­παϊ­κούς πό­ρους. Υπάρ­χουν και κά­ποιοι πιο «ιδε­α­λι­στές», ιδιαί­τε­ρα ανά­µε­σα στη νε­ο­λαία, που δεν είναι σί­γου­ροι τι είναι και τι κάνει η ΕΕ, αλλά αι­σθά­νο­νται ότι η υπο­στή­ρι­ξη στην ιδέα της «Ευ­ρώ­πης» συν­δέ­ε­ται µε το διε­θνι­σµό, µε τη συ­νερ­γα­σία πέρα από τα σύ­νο­ρα και µε µια οµι­χλώ­δη αρι­στε­ρή αντί­λη­ψη –µια ιδέα που έγινε πιο πι­στευ­τή από τον τρόπο µε τον οποίο µο­νο­πώ­λη­σε η Δεξιά την ενα­ντί­ω­ση στην ΕΕ. Τέλος, υπάρ­χουν εκεί­νοι που ξέ­ρουν πολύ καλά τη φύση της ΕΕ, αλλά πί­στευαν ότι υπερ­τε­ρού­σε η ανά­γκη να ενα­ντιω­θού­µε στη ρα­τσι­στι­κή, αντι­µε­τα­να­στευ­τι­κή αφή­γη­ση της κα­µπά­νιας της Εξό­δου, ακόµα κι αν αυτό σή­µαι­νε να αγνο­ή­σου­µε το πρα­γµα­τι­κό ερώ­τη­µα που ετί­θε­το στο ψη­φο­δέλ­τιο.

Με δε­δο­µέ­νο εκ των προ­τέ­ρων ότι θα ήταν µια άθλια εκ­στρα­τεία και από τις δυο πλευ­ρές, µπο­ρείς να εξη­γή­σεις τη ση­µα­σία του να προ­βλη­θεί η εναλ­λα­κτι­κή της «Αρι­στε­ρής Εξό­δου» (Lexit); Είχε αυτή κά­ποιο αντί­κτυ­πο (µε­γά­λο ή µικρό) στην πο­λι­τι­κή συ­ζή­τη­ση στη Βρε­τα­νία, ιδιαί­τε­ρα µετά το δη­µο­ψή­φι­σµα;

Η κα­µπά­νια για το Lexit πε­ρι­λά­µβα­νε τις πε­ρισ­σό­τε­ρες ορ­γα­νω­µέ­νες δυ­νά­µεις της επα­να­στα­τι­κής και της ρι­ζο­σπα­στι­κής Αρι­στε­ράς (το SWP, το SP, το CPB κλπ). Αυτές οι δυ­νά­µεις, µαζί µε άλ­λους που υπο­στή­ρι­ξαν την ίδια άποψη ως άτοµα, είχαν δίκιο όταν ανέ­δει­ξαν τις αι­τί­ες για το ότι πρέ­πει να φύ­γου­µε από την ΕΕ, από σο­σια­λι­στι­κή σκο­πιά. Πάνω από όλα, είχαν δίκιο που δεν υπέ­κυ­ψαν στους µε­τα­µο­ντέρ­νους ισχυ­ρι­σµούς ότι επει­δή «η κυ­ρί­αρ­χη αφή­γη­ση των µί­ντια» πα­ρου­σί­α­ζε την Έξοδο ως δεξιά άποψη, ή επει­δή έτσι «γι­νό­ταν αντι­λη­πτή», θα έπρε­πε να εγκα­τα­λεί­ψου­µε κάθε προ­σπά­θεια για να επι­χει­ρη­µα­το­λο­γή­σου­µε δια­φο­ρε­τι­κά, θα έπρε­πε να κά­τσου­µε στην άκρη µε σταυ­ρω­µέ­να τα χέρια και να απέ­χου­µε από τη συ­ζή­τη­ση. Ή ακόµα χει­ρό­τε­ρα, όπως κά­ποιοι πρό­τει­ναν να υιο­θε­τή­σου­µε µια στάση του «µι­κρό­τε­ρου κακού», η οποία πά­ντο­τε έχει την τάση να γυ­ρί­ζει µπού­µε­ρανγκ αρ­γό­τε­ρα.

Είναι δύ­σκο­λο να πω τι αντί­κτυ­πο είχε το Lexit, επει­δή οι συ­γκε­ντρώ­σεις της Αρι­στε­ράς συ­νή­θως δεν ανα­φέ­ρο­νται στα πρω­το­σέ­λι­δα της Daily Mail ή στα δελ­τία ει­δή­σε­ων του Sky, αλλά αν δεν είχε γίνει αυτή η προ­σπά­θεια είµαι σί­γου­ρος ότι η πο­λι­τι­κή ατµό­σφαι­ρα θα ήταν σή­µε­ρα πολύ πιο δη­λη­τη­ριώ­δης. Συ­µµε­τεί­χα σε 8 δη­µό­σια ντι­µπέιτ και σε µια συ­ζή­τη­ση στο ρα­διό­φω­νο (απέ­να­ντι σε έναν βου­λευ­τή των Ερ­γα­τι­κών) στη διάρ­κεια της κα­µπά­νιας και πά­ντο­τε στο τέλος ερ­χό­ταν κό­σµος και µου έλεγε ότι πάντα δεν έβλε­πε µε πολύ καλό µάτι την ΕΕ, αλλά δεν είχε ξα­να­κού­σει ποτέ τα αρι­στε­ρά επι­χει­ρή­µα­τα ενα­ντί­ον της.

Το ελά­χι­στο λοι­πόν που κα­τά­φε­ρε η εναλ­λα­κτι­κή κα­µπά­νια του Lexit ήταν να σπά­σει κάπως την απο­µό­νω­ση που ένιω­θαν κά­ποιοι άν­θρω­ποι και να εκ­φρά­σει την ενα­ντί­ω­ση στην ΕΕ µε τρόπο που αλ­λιώς δεν θα ήταν εφι­κτός.

Έχο­ντας πει αυτό, πρέ­πει να συ­µπλη­ρώ­σου­µε ότι το ίδιο το γε­γο­νός ότι οι άν­θρω­ποι εκ­πλήσ­σο­νταν όταν άκου­γαν τα αρι­στε­ρά επι­χει­ρή­µα­τα ενά­ντια στην ΕΕ, µας δεί­χνει την ανά­γκη για µια πιο σο­βα­ρή κρι­τι­κή: η Αρι­στε­ρά –και συ­µπε­ρι­λα­µβά­νω και τον εαυτό µου- θα έπρε­πε να είχε ιε­ραρ­χή­σει το ζή­τη­µα και να είχε αρ­χί­σει να επι­χει­ρη­µα­το­λο­γεί πολύ νω­ρί­τε­ρα και πολύ πιο στα­θε­ρά. Αλλά το ότι ξε­κί­νη­σε αρ­γο­πο­ρη­µέ­να δεν ση­µαί­νει ότι ήταν λάθος να ξε­κι­νή­σει γε­νι­κά. Αν δε­χτού­µε αυτή τη λο­γι­κή, πότε ακρι­βώς θα ξε­κι­νή­σει κα­νείς;

Αυτό που πρέ­πει να κάνει τώρα η Αρι­στε­ρά στη Βρε­τα­νία είναι να στα­θεί µε σθέ­νος ενά­ντια σε κάθε από­πει­ρα να ακυ­ρω­θεί το απο­τέ­λε­σµα, να το­νί­σει τις δυ­σκο­λί­ες που προ­κα­λεί το Brexit στη βρε­τα­νι­κή άρ­χου­σα τάξη και στην γρα­φειο­κρα­τία της ΕΕ, και να πα­λέ­ψει για ένα Brexit που θα βάζει πρώτα τα ερ­γα­τι­κά συ­µφέ­ρο­ντα. Το γε­γο­νός ότι ο Κό­ρµπιν αρ­νεί­ται να δε­χτεί πε­ριο­ρι­σµούς στη µε­τα­νά­στευ­ση είναι ένα εξαι­ρε­τι­κό ση­µείο αφε­τη­ρί­ας, γιατί δεί­χνει τον τρόπο µε τον οποίο η έξο­δος από την ΕΕ δεν θα ση­µαί­νει και υπο­τα­γή στον αντι­µε­τα­να­στευ­τι­κό ρα­τσι­σµό.

Ποια είναι η κα­τά­στα­ση στο κόµµα των Τό­ρη­δων µετά τη συ­σπεί­ρω­σή τους γύρω από την Τε­ρέ­ζα Μέι; Τε­λεί­ω­σε η κρίση τους; Ποια πο­ρεία ακο­λου­θεί η νέα κυ­βέρ­νη­ση που σχη­µά­τι­σαν µετά το δη­µο­ψή­φι­σµα (και όσον αφορά την υλο­ποί­η­ση του Brexit και γε­νι­κό­τε­ρα πο­λι­τι­κά);

Κά­νου­µε αυτήν την συ­νέ­ντευ­ξη αρχές Οκτώ­βρη, δη­λα­δή πάνω από 3 µήνες µετά το δη­µο­ψή­φι­σµα, αλλά η Συ­ντη­ρη­τι­κή κυ­βέρ­νη­ση δεν έχει ακόµα επι­κα­λε­στεί το Άρθρο 50 της Συν­θή­κης της Λισ­σα­βό­νας, που είναι ανα­γκαίο για να ενερ­γο­ποι­η­θεί η διε­τής δια­δι­κα­σία δια­πρα­γµα­τεύ­σε­ων για το Brexit, πα­ρό­τι της το έχουν ζη­τή­σει επα­νει­λη­µµέ­να πο­λι­τι­κοί και γρα­φειο­κρά­τες της ΕΕ. Μια δή­λω­ση της Μέι στο Συ­νέ­δριο του Συ­ντη­ρη­τι­κού Κό­µµα­τος (που συ­µβαί­νει αυτές τις µέρες) ισχυ­ρί­ζε­ται ότι σκο­πεύ­ει να επι­κα­λε­στεί το Άρθρο 50 τον ερ­χό­µε­νο Απρί­λη. Θα δούµε.

Το δί­λη­µµα που αντι­µε­τω­πί­ζει η Συ­ντη­ρη­τι­κή κυ­βέρ­νη­ση έχει δύο πτυ­χές, οι οποί­ες βρί­σκο­νται πίσω από τις κα­θυ­στε­ρή­σεις για την ενερ­γο­ποί­η­ση της δια­δι­κα­σί­ας. Το Συ­ντη­ρη­τι­κό Κόµµα, που υπάρ­χει βα­σι­κά για να εκ­προ­σω­πεί τα γε­νι­κά συ­µφέ­ρο­ντα της Βρε­τα­νι­κής αστι­κής τάξης (και το οποίο συ­νή­θως είναι το πιο αξιό­πι­στο σε αυτό το έργο), είναι τώρα δε­σµευ­µέ­νο να υλο­ποι­ή­σει µια πο­λι­τι­κή στην οποία ενα­ντιώ­νε­ται η πλειο­ψη­φία αυτής της τάξης.

Ένας τρό­πος για να επι­λυ­θεί αυτό το ζή­τη­µα θα ήταν να επι­χει­ρή­σουν να δια­πρα­γµα­τευ­τούν µε βάση αυτό που απο­κα­λεί­ται «µα­λα­κό» Brexit. Με άλλα λόγια, ένα Brexit στο οποίο η σχέση του Ηνω­µέ­νου Βα­σι­λεί­ου µε την ΕΕ θα είναι η πλη­σιέ­στε­ρη δυ­να­τή σε αυτήν του κρά­τους-µέ­λους, κυ­ρί­ως όσον αφορά την πρό­σβα­ση στην κοινή αγορά. Αλλά δεν γί­νε­ται να απο­δει­χθεί ότι η Βρε­τα­νία απο­λα­µβά­νει το ίδιο καλές ή και κα­λύ­τε­ρες συν­θή­κες όντας έξω από την ΕΕ, από αυτές που είχε όταν ήταν µέσα –αυτό θα απει­λού­σε την συ­νο­χή συ­νο­λι­κά του ευ­ρω­παϊ­κού σχε­δί­ου. Οπότε η Κο­µι­σιόν και το Συ­µβού­λιο δεν θα κά­νουν πα­ρα­χω­ρή­σεις στη Βρε­τα­νία ως προς την πρό­σβα­ση στην κοινή αγορά, και θα απο­δε­χτούν µια τέ­τοια διευ­θέ­τη­ση µόνο αν το ΗΒ απο­δε­χτεί την ελεύ­θε­ρη δια­κί­νη­ση αν­θρώ­πων, συ­µβά­λει οι­κο­νο­µι­κά στο τα­µείο «αλ­λη­λεγ­γύ­ης» της ΕΕ (που ση­µαί­νει να πλη­ρώ­νει το 85% του ποσού που πλη­ρώ­νουν τα κρά­τη-µέ­λη), και δε­χτεί ότι πλέον θα τηρεί κα­νό­νες τους οποί­ους δεν θα συν­δια­µορ­φώ­νει –κάτι αντί­στοι­χο µε τη θέση της Νορ­βη­γί­ας σή­µε­ρα.

Το βρε­τα­νι­κό κε­φά­λαιο σε γε­νι­κές γρα­µµές θα µπο­ρού­σε να δε­χτεί αυτήν την λύση, αν και το Σίτι δεν θα χαρεί ιδιαί­τε­ρα µε το να τηρεί κα­νό­νες της ΕΕ τους οποί­ους δεν θα µπο­ρεί να δια­πρα­γµα­τευ­τεί. Όµως αυτή η εξέ­λι­ξη θα εξέ­θε­τε την κυ­βέρ­νη­ση απέ­να­ντι στην δεύ­τε­ρη πτυχή του δι­λή­µµα­τός της -µια τέ­τοια συ­µφω­νία θα σή­µαι­νε την διά­ψευ­ση όλων των υπο­σχέ­σε­ων που έδωσε η κα­µπά­νια της Εξό­δου πριν το δη­µο­ψή­φι­σµα: το στα­µά­τη­µα ή έστω τον πε­ριο­ρι­σµό της µε­τα­νά­στευ­σης, την ροή κον­δυ­λί­ων που υπο­τί­θε­ται ότι πή­γαι­ναν στην ΕΕ προς τις βρε­τα­νι­κές δη­µό­σιες υπη­ρε­σί­ες, και την «ανά­κτη­ση του ελέγ­χου» των πο­λι­τι­κών απο­φά­σε­ων. Με άλλα λόγια µια τέ­τοια εξέ­λι­ξη θα απει­λού­σε µε εξέ­γερ­ση της βάσης των Συ­ντη­ρη­τι­κών και άλλων ψη­φο­φό­ρων της Εξό­δου.

Με βάση τα όσα λέ­γο­νται αυτή τη βδο­µά­δα στο Συ­νέ­δριο των Συ­ντη­ρη­τι­κών, φαί­νε­ται ότι η Μέι πρό­κει­ται να δε­σµευ­τεί σε ένα «σκλη­ρό» Brexit, µε το οποίο το ΗΒ θα απο­σύ­ρε­ται από την κοινή αγορά και θα δια­τη­ρεί την δυ­να­τό­τη­τα να πε­ριο­ρί­ζει την µε­τα­νά­στευ­ση. Όπως ήταν ανα­µε­νό­µε­νο, η Συ­νο­µο­σπον­δία Βρε­τα­νι­κής Βιο­µη­χα­νί­ας δια­φώ­νη­σε –ιδιαί­τε­ρα πάνω στο τι θα ση­µαί­νει αυτό για την πρό­σβα­ση των επι­χει­ρή­σε­ων σε ερ­γα­σία µε­τα­να­στών. Η Μέι επι­χει­ρεί να το­πο­θε­τη­θεί µε δύο τρό­πους, οι οποί­οι δεν είναι απα­ραί­τη­τα συ­µβα­τοί ο ένας µε τον άλλο. Από τη µία, επι­χει­ρεί να δια­τη­ρή­σει την υπο­στή­ρι­ξη µέσα στο Συ­ντη­ρη­τι­κό Κόµµα (και στα δεξιά ΜΜΕ) υπο­κλι­νό­µε­νη στο ρα­τσι­σµό. Από την άλλη, επι­χει­ρεί να αλ­λά­ξει την ει­κό­να του Συ­ντη­ρη­τι­κού Κό­µµα­τος και να το πα­ρου­σιά­σει ως έναν ορ­γα­νι­σµό που νοιά­ζε­ται για την ανι­σό­τη­τα, την φτώ­χεια των ερ­γα­τών, ακόµα και στο ότι δεν λο­γο­δό­τη­σαν οι πλού­σιοι για την κρίση του 2007.

Με µια έν­νοια, πρό­κει­ται για την αντί­δρα­ση στο ότι η ψήφος υπέρ της Εξό­δου δεν ήταν µόνο έκ­φρα­ση ρα­τσι­σµού, αλλά και έκ­φρα­ση τα­ξι­κής οργής (η Μέι σί­γου­ρα κα­τα­λα­βαί­νει ότι το δη­µο­ψή­φι­σµα δεν ήταν «µόνο» για τη µε­τα­νά­στευ­ση). Με µια άλλη έν­νοια, είναι µια προ­σπά­θεια να διευ­ρύ­νει την επιρ­ροή του κό­µµα­τός της, απέ­να­ντι στην πρό­κλη­ση που απο­τε­λεί ο Κό­ρµπιν. Φυ­σι­κά οι Τό­ρη­δες δεν πρό­κει­ται να ασχο­λη­θούν στην πράξη µε οποιο­δή­πο­τε ζή­τη­µα τα­ξι­κής ανι­σό­τη­τας, αλλά το ση­µα­ντι­κό είναι ότι αι­σθά­νο­νται την υπο­χρέ­ω­ση να πα­ρα­δε­χτούν ότι αυτά υπάρ­χουν.

Ένα από τα προ­βλή­µα­τα που έχει η Αρι­στε­ρά όταν ερµη­νεύ­ει τις στρα­τη­γι­κές του πο­λι­τι­κού προ­σω­πι­κού της άρ­χου­σας τάξης είναι ότι απο­δί­δει σ’ αυ­τούς πολύ µε­γα­λύ­τε­ρη συ­γκρό­τη­ση και ευ­φυία από ότι έχουν στην πρα­γµα­τι­κό­τη­τα. Για αρ­κε­τούς από τους ηγέ­τες του Brexit, η κα­µπά­νια αφο­ρού­σε πε­ρισ­σό­τε­ρο στο να κερ­δί­σουν πο­λι­τι­κά οφέλη και να διευ­θε­τή­σουν εσω­κο­µµα­τι­κές δια­µά­χες, και λι­γό­τε­ρο σε µια πρα­γµα­τι­κή έξοδο από την ΕΕ. Τώρα που η έξο­δος από την ΕΕ πρό­κει­ται να συ­µβεί, είναι εµφα­νές ότι δεν έχουν καµία σο­βα­ρή ιδέα για το πώς ακρι­βώς θα λύ­σουν το δί­λη­µµα που ανέ­φε­ρα νω­ρί­τε­ρα.

Είναι µε­γά­λος ο πει­ρα­σµός να επι­µεί­νου­µε στην πα­ρα­τή­ρη­ση ότι η ποιό­τη­τα των πο­λι­τι­κών ηγε­τών της άρ­χου­σας τάξης έχει µειω­θεί τρο­µα­κτι­κά στη διάρ­κεια των τε­λευ­ταί­ων 40 χρό­νων (ένα γε­γο­νός που το­νί­ζε­ται γλα­φυ­ρά µε τους πα­λιά­τσους που υπο­χρε­ώ­θη­κε να το­πο­θε­τή­σει η Μέι στην κυ­βέρ­νη­ση που θα υλο­ποι­ή­σει το Brexit –ιδιαί­τε­ρα τον Μπό­ρις Τζόν­σον και τον Λίαµ Φοξ). Αλλά υπάρ­χει µια σο­βα­ρό­τε­ρη διά­στα­ση: Ο νε­ο­φι­λε­λευ­θε­ρι­σµός έχει δια­βρώ­σει πολλά από τα πο­λι­τι­κά ερ­γα­λεία και τις πο­λι­τι­κές επι­λο­γές που είχαν κά­πο­τε οι πο­λι­τι­κοί στη διά­θε­σή τους, και κυ­ρί­ως, δεν έχει προ­κα­λέ­σει σο­βα­ρή αντί­θε­ση από δια­φο­ρε­τι­κό στρα­τη­γι­κό προ­σα­να­το­λι­σµό µέσα στην ίδια την άρ­χου­σα τάξη –µια κα­τά­στα­ση που πε­ρι­γρά­φη­κε αρ­κε­τά καλά στον ισχυ­ρι­σµό της Θά­τσερ ότι «δεν υπάρ­χει εναλ­λα­κτι­κή».

Μια θε­τι­κή πλευ­ρά του Brexit είναι ότι δεν είναι πια αδια­νό­η­τη µια πι­θα­νή αλ­λα­γή στην υπαρ­κτή κα­τά­στα­ση. Ακόµα δεν έχει ανα­πτυ­χθεί στα σο­βα­ρά η συ­ζή­τη­ση για µια «βιο­µη­χα­νι­κή στρα­τη­γι­κή» που θα παίρ­νει υπόψη τις ευ­ρύ­τε­ρες ανά­γκες του Βρε­τα­νι­κού κε­φα­λαί­ου και όχι µόνο της χρη­µα­το­πι­στω­τι­κής πτέ­ρυ­γας. Αλλά το ότι αυτή η συ­ζή­τη­ση έχει ξε­κι­νή­σει, δεί­χνει πως έχουν αρ­χί­σει οι πρώ­τες σκέ­ψεις σχε­τι­κά µε τα όρια του νε­ο­φι­λε­λευ­θε­ρι­σµού. Ο βα­σι­κός στό­χος της Αρι­στε­ράς είναι να δεί­ξει ότι υπάρ­χουν αρι­στε­ρές εναλ­λα­κτι­κές στο νε­ο­φι­λε­λευ­θε­ρι­σµό, πιο ελ­κυ­στι­κές από αυτές της λαϊ­κι­στι­κής Δε­ξιάς.

Ένα πρά­γµα που δυ­σκο­λεύ­ο­µαι να εξη­γή­σω είναι η πα­ραί­τη­ση του Φά­ρατζ. Έχεις κά­ποιες σκέ­ψεις πάνω σε αυτό και γε­νι­κό­τε­ρα στις προ­ο­πτι­κές του UKIP µετά το δη­µο­ψή­φι­σµα; Αλη­θεύ­ει ότι κε­φα­λαιο­ποιούν την νίκη του Brexit για να καλ­λιερ­γή­σουν το ρα­τσι­σµό, ή τα σχε­τι­κά ρε­πορ­τάζ είναι υπερ­βο­λι­κά;

Το UKIP βιώ­νει απρό­σµε­νες δυ­σκο­λί­ες –ή έστω απρό­σµε­νες για εκεί­νους που προ­έ­βλε­παν ότι τώρα ο Φά­ρατζ θα είχε γίνει ανα­πλη­ρω­τής πρω­θυ­πουρ­γός και το κόµµα του θα είχε σχη­µα­τί­σει κυ­βέρ­νη­ση συ­νερ­γα­σί­ας µε τους Συ­ντη­ρη­τι­κούς. Η επι­κε­φα­λής που εκλέ­χτη­κε µετά την πα­ραί­τη­ση του Φά­ρατζ, η Νταϊ­άν Τζέι­µς, πα­ραι­τή­θη­κε κι αυτή µε τη σειρά της µετά από µόλις 18 µέρες, επι­κα­λού­µε­νη την έλ­λει­ψη στή­ρι­ξης από τα στε­λέ­χη του κό­µµα­τος. Όποια κι αν είναι η πρα­γµα­τι­κή αιτία, απο­κα­λύ­πτει ένα βαθύ έλ­λει­µµα προ­σα­να­το­λι­σµού µέσα στην ηγε­σία και ανα­δει­κνύ­ει ένα υπό­βα­θρο όπου τα µέλη του UKIP το εγκα­τα­λεί­πουν για να µπουν (ή να επι­στρέ­ψουν) στους Συ­ντη­ρη­τι­κούς. Αυτό δεν προ­κα­λεί έκ­πλη­ξη, καθώς οι Συ­ντη­ρη­τι­κοί έχουν υιο­θε­τή­σει το µε­γα­λύ­τε­ρο µέρος του προ­γρά­µµα­τος του UKIP για τη µε­τα­νά­στευ­ση και είναι και σε πολύ ισχυ­ρό­τε­ρη θέση για να το εφα­ρµό­σουν. Ένα µέρος του προ­βλή­µα­τος είναι ότι τα επί­πε­δα υπο­στή­ρι­ξης του UKIP για χρό­νια φου­σκώ­νο­νταν συ­στη­µα­τι­κά από τα πρό­θυ­µα ΜΜΕ, που έβρι­σκαν τον Φά­ρατζ χρή­σι­µα αµφι­λε­γό­µε­νο. Δε­δο­µέ­νου του µε­γέ­θους της δω­ρε­άν δη­µο­σιό­τη­τας που απο­λα­µβά­νει –ιδιαί­τε­ρα στο BBC- µάλ­λον είναι δι­καιο­λο­γη­µέ­νο ότι ξε­χνά­τε ότι το UKIP έχει µόλις ένα βου­λευ­τή στο Βρε­τα­νι­κό Κοι­νο­βού­λιο (τον πρώην Συ­ντη­ρη­τι­κό Ντά­γκλας Κάρ­σγου­ελ) και 7 βου­λευ­τές στην «απο­κε­ντρω­µέ­νη» Συ­νέ­λευ­ση της Ουα­λί­ας.

Ο Φά­ρατζ έχει απο­τύ­χει να εκλε­γεί βου­λευ­τής 5 φορές, µε πιο πρό­σφα­τες τις εκλο­γές του 2015. Η πρα­γµα­τι­κή τους βάση στή­ρι­ξης αφορά το ευ­ρω­παϊ­κό κοι­νο­βού­λιο, όπου, µε 24 ευ­ρω­βου­λευ­τές, απο­τε­λούν τη µε­γα­λύ­τε­ρη βρε­τα­νι­κή κοι­νο­βου­λευ­τι­κή οµάδα. Αλλά µόλις συ­µβεί το Brexit θα πρέ­πει φυ­σι­κά να πα­ρα­δώ­σουν αυτές τις έδρες τους.

Έχουν ει­πω­θεί πολλά για την υπο­τι­θέ­µε­νη βάση τους στην ερ­γα­τι­κή τάξη και το πώς προ­σελ­κύ­ουν ψή­φους από το Ερ­γα­τι­κό Κόµµα, αλλά πρό­κει­ται για τε­ρά­στιες υπερ­βο­λές. Στο βαθµό που έχουν υπο­στή­ρι­ξη από ερ­γα­ζό­µε­νους, αυτή αφορά κυ­ρί­ως πρώην ψη­φο­φό­ρους των Συ­ντη­ρη­τι­κών (γύρω στο 1/3 της βρε­τα­νι­κής ερ­γα­τι­κής τάξης πάντα ψή­φι­ζε τους Συ­ντη­ρη­τι­κούς), οι οποί­οι είναι πολύ πι­θα­νό να επι­στρέ­ψουν στο πρώην κόµµα τους, τώρα που κερ­δή­θη­κε το δη­µο­ψή­φι­σµα. Η πρα­γµα­τι­κή βάση στή­ρι­ξης του UKIP βρί­σκε­ται στους αυ­το­α­πα­σχο­λού­µε­νους και τους µι­κρούς ερ­γο­δό­τες, πε­ρισ­σό­τε­ρο στους πιο ηλι­κιω­µέ­νους και στους λι­γό­τε­ρο µορ­φω­µέ­νους. Όσο για τα προ­σω­πι­κά κί­νη­τρα του Φά­ρατζ, είναι αδύ­να­το να τα εντο­πί­σου­µε µε βε­βαιό­τη­τα. Ίσως αντι­λή­φθη­κε ότι το UKIP ήταν εξαρ­χής κα­τα­δι­κα­σµέ­νο να πα­ρα­µεί­νει µια µο­νο­θε­µα­τι­κή ορ­γά­νω­ση, η οποία θα ήταν αδύ­να­το να συ­νε­χί­σει να υπάρ­χει µετά την επί­τευ­ξη του στό­χου της. Ιδιαί­τε­ρα από τη στι­γµή που οι Συ­ντη­ρη­τι­κοί έχουν πλέον προ­σε­ται­ρι­στεί το µε­γα­λύ­τε­ρο τµήµα της ρη­το­ρι­κής και του προ­γρά­µµα­τός του σε σχέση µε την ΕΕ. Πε­ρι­µέ­νω ότι ο Φά­ρατζ θα πα­ρα­µεί­νει ενερ­γός πο­λι­τι­κός παί­χτης, αλλά είναι πολύ πι­θα­νό η δρα­στη­ριο­ποί­η­σή του στην πο­λι­τι­κή να διαρ­κέ­σει πολύ πε­ρισ­σό­τε­ρο από τη ζωή του ση­µε­ρι­νού κό­µµα­τός του.

Ποιο είναι το επί­δι­κο της µπλε­ρι­κής ανταρ­σί­ας ενά­ντια στον Κό­ρµπιν και έχει καµιά σχέση µε το απο­τέ­λε­σµα του δη­µο­ψη­φί­σµα­τος; Σε πε­ρί­πτω­ση επι­κρά­τη­σης του Κό­ρµπιν, µπο­ρεί να υπάρ­ξει µια δεξιά διά­σπα­ση όπως το 1981; Τη στάση πι­στεύ­εις πως πρέ­πει να κρα­τή­σει η αντι­κα­πι­τα­λι­στι­κή Αρι­στε­ρά απέ­να­ντι στις εξε­λί­ξεις στο Ερ­γα­τι­κό Κόµµα; (σσ: οι ερω­τή­σεις στάλ­θη­καν στον N.D. πριν τις εκλο­γές στο Ερ­γα­τι­κό Κόµµα)

Ο Κό­ρµπιν έχει πλέον κερ­δί­σει την δεύ­τε­ρη εσω­κο­µµα­τι­κή εκλο­γι­κή ανα­µέ­τρη­ση, και µε µε­γα­λύ­τε­ρη δια­φο­ρά σε σχέση µε την πρώτη –και µά­λι­στα πα­ρό­τι η γρα­µµα­τεία του Ερ­γα­τι­κού Κό­µµα­τος εµπό­δι­σε πολλά νέα µέλη να ψη­φί­σουν επι­κα­λού­µε­νη απο­λύ­τως ψευ­δε­πί­γρα­φους λό­γους. Ο έλεγ­χός του πάνω στο κόµµα είναι λοι­πόν σχε­δόν πλή­ρης, και ακόµα και κά­ποιοι εχθρι­κοί βου­λευ­τές απο­δέ­χο­νται ότι θα υπο­χρε­ω­θούν να συ­νερ­γα­στούν µε την οµάδα του Κό­ρµπιν για το ορατό µέλ­λον –δη­λα­δή του­λά­χι­στον µέχρι τις επό­µε­νες εθνι­κές εκλο­γές.

Αυτό δεν ση­µαί­νει ότι οι πιο σκλη­ρο­πυ­ρη­νι­κοί µπλε­ρι­κοί δεν θα επι­χει­ρή­σουν να τον υπο­σκά­ψουν. Σε µια κί­νη­ση που είναι ξε­διά­ντρο­πη ακόµα και για το δικό τους επί­πε­δο, δί­νουν πλέον έµφα­ση στις «αυ­θε­ντι­κές ανη­συ­χί­ες» των Βρε­τα­νών ερ­γα­τών για τη συ­νε­χι­ζό­µε­νη µε­τα­νά­στευ­ση –ένα θέµα πάνω στο οποίο ο Κό­ρµπιν έχει δια­τη­ρή­σει µια αξιο­θαύ­µα­στη στάση αρ­χών- µε την ελ­πί­δα ότι σπε­κου­λά­ρο­ντας πάνω σε αυτό θα τον κα­τα­στή­σουν µη-εκλό­γι­µο, και άρα ξανά αµφι­σβη­τή­σι­µο στο µέλ­λον.

Με άλλα λόγια, αντί να αντι­πα­λεύ­ουν τον ρα­τσι­σµό µέσα στην ερ­γα­τι­κή τάξη, αυτοί οι άν­θρω­ποι υπο­κλί­νο­νται σε αυτόν και τον υπο­θάλ­πτουν. Προ­φα­νώς δεν είναι δική µου δου­λειά να συ­µβου­λέ­ψω τα µέλη στο Ερ­γα­τι­κό Κόµµα για το τι να κά­νουν, αλλά µου φαί­νε­ται δύ­σκο­λο να µην βλέ­πει κα­νείς την ανά­κλη­ση αυτών των βου­λευ­τών ως την πιο κα­τάλ­λη­λη απά­ντη­ση σε µια τόσο ντρο­πια­στι­κή συ­µπε­ρι­φο­ρά. Στην πα­ρού­σα φάση δεν πε­ρι­µέ­νω να συ­µβεί διά­σπα­ση, καθώς οι βου­λευ­τές που θα απο­χω­ρού­σαν θα ήταν απο­µο­νω­µέ­νοι και χωρίς καµιά σο­βα­ρή κοι­νω­νι­κή βάση. Αλλά η κα­τά­στα­ση µπο­ρεί να αλ­λά­ξει αν γί­νουν αρ­κε­τές από­πει­ρες για ανα­κλή­σεις βου­λευ­τών από τη βάση, κάτι που στην πράξη δεν θα τους αφή­νει καµιά άλλη επι­λο­γή από το να φύ­γουν.

Η αντι­κα­πι­τα­λι­στι­κή Αρι­στε­ρά πρέ­πει να πα­ρέ­µβει σε αυτές τις εξε­λί­ξεις στο Ερ­γα­τι­κό Κόµµα, κυ­ρί­ως µε την εµπλο­κή της στο Momentum, την ορ­γά­νω­ση που υπο­στη­ρί­ζει τον Κό­ρµπιν και το πρό­γρα­µµά του, αλλά η οποία δεν απο­τε­λεί­ται απο­κλει­στι­κά από µέλη του Ερ­γα­τι­κού Κό­µµα­τος. Προ­φα­νώς, µια τέ­τοια εµπλο­κή µπο­ρεί να γίνει µόνο υπό τον όρο ότι οι σύ­ντρο­φοι θα έχουν την ελευ­θε­ρία να εκ­φρά­ζουν ανοι­χτά τις πο­λι­τι­κές τους από­ψεις.

Πολλά θα εξαρ­τη­θούν από το αν το Ερ­γα­τι­κό Κόµµα µπο­ρεί να µε­τα­σχη­µα­τι­στεί ρι­ζι­κά προς την κα­τεύ­θυν­ση µιας ορ­γά­νω­σης που θα θυ­µί­ζει πε­ρισ­σό­τε­ρο αυτές που ανα­δύ­ο­νται στο Νότο της Ευ­ρώ­πης –δη­λα­δή στην ουσία την µε­τα­τρο­πή του σε έναν απο­λύ­τως νέο σχη­µα­τι­σµό. Αν συ­νέ­βαι­νε κάτι τέ­τοιο, αυτό δεν θα σή­µαι­νε ότι το πρό­βλη­µα της κο­µµα­τι­κής εκ­προ­σώ­πη­σης της ερ­γα­τι­κής τάξης θα έχει λυθεί θαυ­µα­τω­δώς –η εµπει­ρία του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ δεί­χνει µε τον πλέον επώ­δυ­νο τρόπο τις δυ­σκο­λί­ες που θα υπάρ­χουν στη δια­δρο­µή. Αλλά µια τέ­τοια εξέ­λι­ξη θα απαι­τού­σε νέους τρό­πους σκέ­ψης και την προ­θυ­µία να ανα­γνω­ρί­σου­µε ότι το να επα­να­λα­µβά­νου­µε απλώς τις πα­ρα­τη­ρή­σεις του Λένιν για τη φύση του Ερ­γα­τι­κού Κό­µµα­τος στον «Αρι­στε­ρι­σµό», ίσως δεν είναι πια αρ­κε­τό.

Η κα­τά­στα­ση στη Σκο­τία είναι δια­φο­ρε­τι­κή από ότι στην Αγ­γλία για δύο λό­γους.

Ο ένας είναι ότι οι πε­ρισ­σό­τε­ροι άν­θρω­ποι που κα­νο­νι­κά θα έµπαι­ναν στο Ερ­γα­τι­κό Κόµµα µε το «κο­ρµπι­νι­κό» ρεύµα, είχαν ήδη µπει στο SNP, τους Πρά­σι­νους της Σκο­τί­ας και σε ορ­γα­νώ­σεις της άκρας Αρι­στε­ράς –ή απλά συ­νέ­χι­σαν να δρα­στη­ριο­ποιού­νται µε την Κα­µπά­νια για Ρι­ζο­σπα­στι­κή Ανε­ξαρ­τη­σία (RIC). Ως απο­τέ­λε­σµα, αν και µε­γά­λω­σε και το Σκο­τσέ­ζι­κο Ερ­γα­τι­κό Κόµµα, αυτό συ­νέ­βη σε πολύ µι­κρό­τε­ρο βαθµό, και µε­γά­λο κο­µµά­τι αυτής της µε­γέ­θυν­σης αφο­ρού­σε την επι­στρο­φή πρώην µελών που είχαν φύγει εξαι­τί­ας του Πο­λέ­µου στο Ιράκ ή εξαι­τί­ας της συ­µπε­ρι­φο­ράς των Νέων Ερ­γα­τι­κών γε­νι­κό­τε­ρα.

Ο άλλος λόγος είναι ότι η Σκο­τία έχει µάλ­λον το πιο αδιόρ­θω­τα δεξιό Ερ­γα­τι­κό Κόµµα σε όλη τη Βρε­τα­νία. Το Momentum υπάρ­χει και στη Σκο­τία, αλλά είναι σχε­τι­κά αδύ­να­µο. Η RIC υπο­στη­ρί­ζει τις προ­σπά­θειες του Κό­ρµπιν στην Αγ­γλία και κά­λε­σε ένα στέ­λε­χος του Momentum ως οµι­λη­τή στη πρό­σφα­τη Συν­διά­σκε­ψή της. Αλλά η άρ­νη­ση της ηγε­σί­ας των Ερ­γα­τι­κών να σκε­φτεί το ζή­τη­µα της ανε­ξαρ­τη­σί­ας της Σκο­τί­ας, ή έστω να συ­µµα­χή­σει µε το SNP στο Γου­έ­στµιν­στερ, ση­µαί­νει ότι η σκο­τσέ­ζι­κη και η αγ­γλι­κή Αρι­στε­ρά ερ­γά­ζο­νται όλο και πε­ρισ­σό­τε­ρο πάνω σε πα­ράλ­λη­λα, αλλά δια­φο­ρε­τι­κά σχέ­δια.

Υπάρ­χει µια επι­πλέ­ον πτυχή του φαι­νο­µέ­νου Κό­ρµπιν που είναι ση­µα­ντι­κή για την εντει­νό­µε­νη κρίση του βρε­τα­νι­κού κρά­τους. Αυτήν τη στι­γµή, κα­νέ­να κόµµα δεν έχει από µόνο του τον πο­λι­τι­κό έλεγ­χο σε όλο το Ηνω­µέ­νο Βα­σί­λειο –µια κα­τά­στα­ση άνευ προη­γου­µέ­νου στην ιστο­ρία του Βρε­τα­νι­κού κρά­τους. Πρά­γµα­τι, δια­φο­ρε­τι­κά κό­µµα­τα κυ­ριαρ­χούν στο κα­θέ­να από τα έθνη που απαρ­τί­ζουν το ΗΒ.

Ξε­κι­νώ­ντας από αυτό µε την µε­γα­λύ­τε­ρη ισχύ µέσα στο αντί­στοι­χο έθνος, και πη­γαί­νο­ντας προς τα κάτω, κυ­βερ­νούν: Το SNP στη Σκο­τία, το Ερ­γα­τι­κό Κόµµα στην Ουα­λία, το Συ­ντη­ρη­τι­κό Κόµµα στην Αγ­γλία και το Δη­µο­κρα­τι­κό Ενω­τι­κό Κόµµα στη Βό­ρεια Ιρ­λαν­δία.

Αυτή η πρα­γµα­τι­κό­τη­τα µπο­ρεί να αλ­λά­ξει φυ­σι­κά, αλλά το ζή­τη­µα είναι ότι από όλα αυτά τα κό­µµα­τα, το Ερ­γα­τι­κό Κόµµα είναι το µόνο ικανό να λει­τουρ­γή­σει ως εναλ­λα­κτι­κή απέ­να­ντι στους Συ­ντη­ρη­τι­κούς στην Αγ­γλία και -συ­νε­πώς- σε όλο το Ηνω­µέ­νο Βα­σί­λειο. Το κε­φά­λαιο έχει ανά­γκη από ένα τέ­τοιο εναλ­λα­κτι­κό κόµµα, έναν ου­σιω­δώς ασφα­λή αντι­κα­τα­στά­τη για όταν το «φυ­σι­κό» κόµµα τους στην κυ­βέρ­νη­ση υπο­χρε­ω­θεί να πε­ρά­σει στην αντι­πο­λί­τευ­ση ή όταν –όπως συ­µβαί­νει σή­µε­ρα- αυτό δεν αντα­πο­κρί­νε­ται κα­τάλ­λη­λα στις απαι­τή­σεις των επι­χει­ρή­σε­ων.

Οι Νέοι Ερ­γα­τι­κοί έπαι­ξαν µε επι­τυ­χία αυτόν τον ρόλο για δύο δε­κα­ε­τί­ες πε­ρί­που. Αλλά του­λά­χι­στον προς το παρόν, το ση­µε­ρι­νό Ερ­γα­τι­κό Κόµµα δεν µπο­ρεί να παί­ξει αυτόν το ρόλο, όχι επει­δή είναι ανί­κα­νο να κερ­δί­σει εκλο­γές, αλλά γιατί δεν µπο­ρεί η άρ­χου­σα τάξη να το εµπι­στευ­τεί για την συ­νέ­χεια του νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρου προ­γρά­µµα­τος. Η αχα­λί­νω­τη εχθρό­τη­τα της πλειο­ψη­φί­ας του Κοι­νο­βου­λευ­τι­κού Ερ­γα­τι­κού Κό­µµα­τος (PLP) απέ­να­ντι στον Κό­ρµπιν λοι­πόν δεν οφεί­λε­ται στο ότι φο­βού­νται ότι θα χάσει τις εθνι­κές εκλο­γές, αλλά, αντί­θε­τα, στο ότι φο­βού­νται ότι µπο­ρεί να τις κερ­δί­σει, και να απει­λή­σει δυ­νη­τι­κά το σύ­στη­µα το οποίο θέ­λουν να προ­στα­τέ­ψουν.

Μπο­ρείς να σχο­λιά­σεις τον αντί­κτυ­πο του δη­µο­ψη­φί­σµα­τος στη Σκο­τία; Πώς µπο­ρού­µε να εξη­γή­σου­µε την επι­κρά­τη­ση της Πα­ρα­µο­νής εκεί και ποιες είναι οι προ­ο­πτι­κές µετά από το απο­τέ­λε­σµα; Είναι πε­ρί­ερ­γο πως η διά­λυ­ση του Ηνω­µέ­νου Βα­σι­λεί­ου (που σε εµένα δεί­χνει κα­λο­δε­χού­µε­νη εξέ­λι­ξη) συν­δέ­ε­ται µε το στόχο της δια­τή­ρη­σης της σχέ­σης µε την ΕΕ (σε καµία πε­ρί­πτω­ση προ­ο­δευ­τι­κό όραµα). Πώς πρέ­πει να στα­θεί η Αρι­στε­ρά απέ­να­ντι σε αυτήν την κα­τά­στα­ση;

Το σκο­τσέ­ζι­κο δη­µο­ψή­φι­σµα του 2014 κα­τέ­λη­ξε σε µια ορια­κή νίκη του βρε­τα­νι­κού κρά­τους -άλλη µια τα­κτι­κή γκάφα του Κά­µε­ρον- αλλά το Brexit έβαλε στην ατζέ­ντα την πι­θα­νό­τη­τα για ένα δεύ­τε­ρο δη­µο­ψή­φι­σµα, πολύ πιο σύ­ντο­µα από ότι εγώ και οι πε­ρισ­σό­τε­ροι άν­θρω­ποι θε­ω­ρού­σα­µε πι­θα­νό το 2014.

Η απώ­λεια της Σκο­τί­ας θα είναι απεί­ρως πιο ση­µα­ντι­κή για το Βρε­τα­νι­κό Κρά­τος από ότι η απώ­λεια της Ιρ­λαν­δί­ας το 1922. Η Ιρ­λαν­δία ήταν µια αποι­κία, ενώ η Σκο­τία έχει κε­ντρι­κή ση­µα­σία σε όλο το αποι­κιο­κρα­τι­κό σχέ­διο και, συ­γκρι­τι­κά µε τον πλη­θυ­σµό της, έπαι­ξε δυ­σα­νά­λο­γα µε­γά­λο ρόλο στην κα­τά­κτη­ση και τη διοί­κη­ση εδα­φών για τη Βρε­τα­νι­κή Αυ­το­κρα­το­ρία. Οπότε, αν απο­σχι­στεί η Σκο­τία τότε το Ηνω­µέ­νο Βα­σί­λειο τε­λειώ­νει, µε ό,τι συ­νε­πά­γε­ται αυτό ως προς την απο­µά­κρυν­ση των πυ­ρη­νι­κών όπλων και το τέλος του ρόλου της Βρε­τα­νί­ας ως του βα­σι­κού στη­ρί­γµα­τος της αµε­ρι­κα­νι­κής ιµπε­ρια­λι­στι­κής στρα­τη­γι­κής.

Προς το παρόν φαί­νε­ται ότι το SNP σκο­πεύ­ει να διεκ­δι­κή­σει ένα δεύ­τε­ρο δη­µο­ψή­φι­σµα για ανε­ξαρ­τη­σία, βα­σι­σµέ­νο στο επι­χεί­ρη­µα ότι η πλειο­ψη­φία των Σκο­τσέ­ζων ψή­φι­σαν Πα­ρα­µο­νή στην ΕΕ. Το γε­γο­νός ότι πολ­λοί άν­θρω­ποι στη Σκο­τία έχουν αυ­τα­πά­τες για την Ευ­ρω­παϊ­κή Ένωση είναι ένα µε­γά­λο πρό­βλη­µα, αλλά όπως έχω ισχυ­ρι­στεί και αλλού (βλέπε https://​www.​jacobinmag.​com/​2016/​07/​scotland-​ind​epen​denc​e-​referendum-​brex...), το 38% που κέρ­δι­σε η Έξο­δος στη Σκο­τία υπο­βα­θµί­ζει την έκτα­ση των αντι-ΕΕ δια­θέ­σε­ων, καθώς υπήρ­ξε µια µε­γά­λη πτώση της συ­µµε­το­χής στις πιο φτω­χές και πιο υπο­βα­θµι­σµέ­νες ερ­γα­τι­κές πε­ριο­χές, όπως η ανα­το­λι­κή Γλα­σκώ­βη –ο ίδιος ακρι­βός τύπος πε­ριο­χών µε αυτές που έτει­ναν να ψη­φί­σουν Έξοδο στην Αγ­γλία.

Ο πρα­γµα­τι­κός συ­σχε­τι­σµός στην κοινή γνώµη συ­νε­πώς είναι µάλ­λον πιο ισορ­ρο­πη­µέ­νος από ότι δεί­χνει το επί­ση­µο απο­τέ­λε­σµα. Αλλά ανε­ξάρ­τη­τα από αυτό, είναι κα­θή­κον των σο­σια­λι­στών να επι­χει­ρη­µα­το­λο­γούν από θέ­σεις αρχής, και όχι µε βάση το τι µπο­ρεί να δώσει στι­γµιαία ώθηση σε έναν από τους στό­χους µας. Άρα λοι­πόν, ένα από τα κε­ντρι­κά ζη­τή­µα­τα που αντι­µε­τω­πί­ζει η Αρι­στε­ρά στη Σκο­τία είναι να ισχυ­ρι­στεί –ενά­ντια στο SNP (και τους Πρά­σι­νους της Σκο­τί­ας)- ότι το ζή­τη­µα της ανε­ξαρ­τη­σί­ας της Σκο­τί­ας από το ΗΒ και της πα­ρα­µο­νής της Σκο­τί­ας στην ΕΕ είναι δύο τε­λεί­ως δια­φο­ρε­τι­κά ερω­τή­µα­τα που απαι­τούν ξε­χω­ρι­στά δη­µο­ψη­φί­σµα­τα, στα οποία θα στη­ρί­ξου­µε το «Ναι» στο πρώτο και το «Όχι» στο δεύ­τε­ρο.

Το ζή­τη­µα της πα­ρα­µο­νής της Σκο­τί­ας στην ΕΕ είναι απο­λύ­τως κρί­σι­µο, γιατί δεν θα συ­ζη­τη­θεί µε όρους φυλής και µε­τα­νά­στευ­σης, αλλά γύρω από την ίδια την ΕΕ. Με άλλα λόγια, το επι­χεί­ρη­µα του «µι­κρό­τε­ρου κακού» θα είναι πλέον άσχε­το, στο βαθµό που υπήρ­ξε ποτέ σχε­τι­κό, και θα έχου­µε να αντι­µε­τω­πί­σου­µε την ίδια την πρα­γµα­τι­κό­τη­τα της ΕΕ.

Πέρα από τη σχέση της µε την Βρε­τα­νία, ποιος νο­µί­ζεις ότι είναι ο αντί­κτυ­πος του Brexit στην ΕΕ και τις προ­ο­πτι­κές της γε­νι­κό­τε­ρα;

Υπάρ­χουν πολλά ση­µεία. Ένα ση­µείο είναι ο τρό­πος µε τον οποίο η σκλη­ρή Δεξιά, ιδιαί­τε­ρα στη Γαλ­λία και την Ολ­λαν­δία, αξιο­ποί­η­σαν το Brexit ως µή­νυ­µα για να απαι­τή­σουν δικά τους δη­µο­ψη­φί­σµα­τα, απει­λώ­ντας συ­νε­πώς την συ­νο­χή όλου του ευ­ρω­παϊ­κού σχε­δί­ου. Η ΕΕ είναι πι­θα­νό να επι­βιώ­σει µετά την απο­χώ­ρη­ση της Βρε­τα­νί­ας. Αλλά µια απο­χώ­ρη­ση της Γαλ­λί­ας θα είναι θα­να­τη­φό­ρο πλή­γµα.

Ένα άλλο ση­µείο είναι ότι το Brexit εν­θαρ­ρύ­νει τα κρά­τη-µέ­λη να υψώ­σουν τα δικά τους αι­τή­µα­τα για εξαί­ρε­ση από κά­ποιους κα­νό­νες ή για τη δυ­να­τό­τη­τα προ­αι­ρε­τι­κής εφα­ρµο­γής και να απει­λούν µε δη­µο­ψή­φι­σµα αν δεν γί­νουν δε­κτοί οι όροι τους.

Στην πε­ρί­πτω­ση κά­ποιων κρα­τών της ανα­το­λι­κής Ευ­ρώ­πης, ιδιαί­τε­ρα όσον αφορά τη λε­γό­µε­νη «οµάδα του Βί­ζε­γκραντ», οι απει­λές για απο­χώ­ρη­ση µάλ­λον δεν πρέ­πει να λη­φθούν σο­βα­ρά υπόψη, δε­δο­µέ­νου του βα­θµού στον οποίο στη­ρί­ζο­νται στην ευ­ρω­παϊ­κή χρη­µα­το­δό­τη­ση. Αλλά η στάση τους θα µπο­ρού­σε να συ­µβά­λει στην αναί­ρε­ση της δια­δι­κα­σί­ας «ολο­κλή­ρω­σης», µέσα από την επι­στρο­φή σε µια δια­δι­κα­σία «συ­νεν­νό­η­σης µε­τα­ξύ κυ­βερ­νή­σε­ων». Αυτού του εί­δους οι πιέ­σεις πι­θα­νό­τα­τα θα υπο­βα­θµι­στούν σε αυτήν την φάση, µε δε­δο­µέ­νο και το φιά­σκο του πρό­σφα­του ουγ­γρι­κού δη­µο­ψη­φί­σµα­τος σχε­τι­κά µε την απο­δο­χή των πο­σο­στώ­σε­ων προ­σφύ­γων που προ­τεί­νει η ΕΕ. Αλλά είναι απί­θα­νο να εξα­φα­νι­στούν µό­νι­µα.

Το Brexit πρό­κει­ται να συ­µβεί σε µια συ­γκυ­ρία όπου η ΕΕ ήδη αντι­µε­τω­πί­ζει την δική της δί­δυ­µη κρίση: µια εξω­τε­ρι­κή, όσον αφορά τους πρό­σφυ­γες, και µια εσω­τε­ρι­κή, όσον αφορά τις αντι­φά­σεις του ευρώ. Η πρώτη µπο­ρεί ίσως να χα­λα­ρώ­σει σε κά­ποιο βαθµό, ιδιαί­τε­ρα αν εµπο­δι­στούν οι ιµπε­ρια­λι­στι­κές δυ­νά­µεις (που φυ­σι­κά πε­ρι­λα­µβά­νουν και τη Ρωσία) από την έναρ­ξη ή δια­σπο­ρά νέων πο­λέ­µων στον Πα­γκό­σµιο Νότο. Η δεύ­τε­ρη πλευ­ρά της κρί­σης είναι πιο ου­σια­στι­κή και ανα­πό­φευ­κτη. Όλα τα κράτη –εκτός από τη Γε­ρµα­νία και τη Γαλ­λία πρα­κτι­κά- είναι υπο­χρε­ω­µέ­να να συ­µµορ­φω­θούν σε ένα πα­κέ­το όρων τους οποί­ους, τα πε­ρισ­σό­τε­ρα, δεν µπο­ρούν να τη­ρή­σουν στην πρα­γµα­τι­κό­τη­τα. Μέσα στην Ευ­ρω­ζώ­νη, είναι προ­φα­νώς αδύ­να­το για κάθε κρά­τος-µέ­λος να αυ­ξή­σει µόνο του την ρευ­στό­τη­τα (πο­σο­τι­κή χα­λά­ρω­ση), αλλά ούτε και µπο­ρεί να αλ­λά­ξει τα επι­τό­κια ή να υπο­τι­µή­σει το νό­µι­σµά του. Οι µόνοι τρό­ποι για να το­νώ­σει την αντα­γω­νι­στι­κό­τη­τά του είναι η ανερ­γία, οι πε­ρι­κο­πές µι­σθών ή η µε­τα­νά­στευ­ση.

Σαν συ­νέ­πεια έχουν µό­νι­µα χα­µη­λά επί­πε­δα ανά­πτυ­ξης, τε­ρά­στια ανερ­γία –ιδιαί­τε­ρα στους νέους όπου σε κά­ποιες πε­ριο­χές φτά­νει το 50%- και την άνοδο της ακρο­δε­ξιάς ως λαϊ­κι­στι­κή απά­ντη­ση στο νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρο κα­θε­στώς της ΕΕ. Η εγκα­τά­λει­ψη του ευρώ, ωστό­σο, θα σή­µαι­νε το τέλος του ευ­ρω­παϊ­κού σχε­δί­ου και άρα τα βά­σα­να θα συ­νε­χί­ζο­νταν µέ­χρις ότου να δια­λυ­θεί η ίδια η ΕΕ –µια κα­τά­λη­ξη προς την οποία θα πρέ­πει να ερ­γά­ζε­ται η Αρι­στε­ρά.

Τα µε­γά­λα κό­µµα­τα στην Ελ­λά­δα ισχυ­ρί­ζο­νται ότι µια έξο­δος από την ΕΕ ή την ευ­ρω­ζώ­νη θα ήταν «µια τε­ρά­στια κα­τα­στρο­φή». Πα­ράλ­λη­λη, η «Έξο­δος» έχει βρε­θεί στο επί­κε­ντρο των συ­ζη­τή­σε­ων στην ελ­λη­νι­κή ρι­ζο­σπα­στι­κή Αρι­στε­ρά. Κά­ποια τµή­µα­τά της δεί­χνουν να κα­τα­νο­ούν µια έξοδο από την ΕΕ ως «απε­λευ­θε­ρω­τι­κή» πράξη από µόνη της. Έζη­σες πρό­σφα­τα µια «έξοδο», ποια είναι η εµπει­ρία σου µετά το απο­τέ­λε­σµα; Σί­γου­ρα δεν ήταν «το τέλος του πο­λι­τι­σµού» στη Βρε­τα­νία. Αλλά άλ­λα­ξε τα πρά­γµα­τα –προς το κα­λύ­τε­ρο ή προς το χει­ρό­τε­ρο; Με βάση τη πρό­σφα­τη εµπει­ρία σου, τι συ­µβου­λή δί­νεις στην ευ­ρω­παϊ­κή Αρι­στε­ρά ως προς τη δια­χεί­ρι­ση του θέ­µα­τος της «εξό­δου»; Τι κάνει το Lexit ρι­ζι­κά αντί­θε­το και όχι συ­µπλη­ρω­µα­τι­κό στα σχέ­δια δια­φό­ρων Φά­ρατζ, Γκρί­λο ή Λεπέν;

Η «κα­τα­στρο­φή» συ­µβαί­νει ήδη στην Ελ­λά­δα, µέσα στην ΕΕ και ως απο­τέ­λε­σµα των ενερ­γειών της Κο­µι­σιόν και της ΕΚΤ. Το µε­γα­λύ­τε­ρο µά­θη­µα που µπο­ρούν να πά­ρουν η ελ­λη­νι­κή και γε­νι­κό­τε­ρα η ευ­ρω­παϊ­κή ρι­ζο­σπα­στι­κή Αρι­στε­ρά από τη βρε­τα­νι­κή εµπει­ρία είναι αυτό: πρέ­πει να κά­νουν το ζή­τη­µα της εξό­δου από την ΕΕ ένα αί­τη­µα σο­σια­λι­στι­κό, προ­τού φτά­σου­µε στην πι­θα­νό­τη­τα του δη­µο­ψη­φί­σµα­τος. Αν δεν το κά­νουν αυτό, θα πα­ρα­µεί­νει ως τµήµα ενός πι­θα­νού φα­σι­στι­κού ή του ακρο­δε­ξιού προ­γρά­µµα­τος, και αν προ­κύ­ψουν δη­µο­ψη­φί­σµα­τα σε τέ­τοιες συν­θή­κες, θα υπο­στούν τον ίδιο «στη­ρίξ­τε το µι­κρό­τε­ρο κακό» εκ­βια­σµό που υπο­στή­κα­µε εδώ στη Βρε­τα­νία.

Ο Τζορτζ Όρ­γου­ελ συ­νή­θι­ζε να επι­χει­ρη­µα­το­λο­γεί ενά­ντια σε αυτό που απο­κα­λού­σε σύν­δρο­µο του «ρίχνω νερό στο µύλο του…»: Με άλλα λόγια, την άποψη ότι κάθε άβολη αλή­θεια που ίσως να είναι προ­σω­ρι­νά επι­βλα­βής για την δική µας µεριά, πρέ­πει να κρύ­βε­ται. Οπότε, το να απο­κα­λύ­πτεις τον αντε­πα­να­στα­τι­κό ρόλο του στα­λι­νι­σµού στον Ισπα­νι­κό Εµφύ­λιο Πό­λε­µο υπο­τί­θε­ται πως «έρι­χνε νερό στο µύλο» του Φράν­κο και των φα­σι­στών. Το να ζητάς την απο­χώ­ρη­ση από την ΕΕ µε βάση το ότι είναι µια νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρη µη­χα­νή που επι­βά­λει λι­τό­τη­τα και προ­κα­λεί τους θα­νά­τους χι­λιά­δων προ­σφύ­γων και µε­τα­να­στών στη Με­σό­γειο υπο­τί­θε­ται ότι «ρί­χνει νερό στο µύλο» του Φά­ρατζ και της Συ­ντη­ρη­τι­κής Δε­ξιάς. (ο πα­ραλ­λη­λι­σµός είναι πιο ακρι­βής από ότι δεί­χνει εκ πρώ­της όψεως, δε­δο­µέ­νου ότι οι φα­ντα­σιώ­σεις για τον προ­ο­δευ­τι­κό χα­ρα­κτή­ρα της ΕΕ σή­µε­ρα δεί­χνουν εξί­σου δια­δε­δο­µέ­νες µε αυτές που υπήρ­χαν για την ΕΣΣΔ τη δε­κα­ε­τία του ’30). Φυ­σι­κά, αν η Αρι­στε­ρά που στή­ρι­ζε την Έξοδο το έκανε χρη­σι­µο­ποιώ­ντας πα­ρό­µοια επι­χει­ρή­µα­τα µε της άκρας Δε­ξιάς, ή αν εµφα­νι­ζό­ταν στο πλευ­ρό της άκρας Δε­ξιάς σε συ­ζη­τή­σεις ή σε κι­νη­το­ποι­ή­σεις, τότε θα µπο­ρού­σε να δε­χτεί δί­καια κρι­τι­κή για «φαιο-κόκ­κι­νη» συ­µµα­χία, όπως αυτή που έκανε το KPD στο Πρω­σι­κό δη­µο­ψή­φι­σµα του 1931. Αλλά στη Βρε­τα­νία δεν έκανε τί­πο­τε από τα δύο.

Υπάρ­χει δια­φο­ρά ανά­µε­σα στα αρι­στε­ρά επι­χει­ρή­µα­τα εξό­δου από την ΕΕ και τα επι­χει­ρή­µα­τα που σχε­τί­ζο­νται µε τον Φά­ρατζ και τους οµοϊ­δε­ά­τες του. Είναι απο­λύ­τως εφι­κτό δύο οµά­δες αν­θρώ­πων να υπο­στη­ρί­ζουν την ίδια πο­λι­τι­κή θέση προσ­δο­κώ­ντας όχι απλά δια­φο­ρε­τι­κά, αλλά δια­µε­τρι­κά αντί­θε­τα απο­τε­λέ­σµα­τα. Όταν συ­µβαί­νει κάτι τέ­τοιο, συ­νή­θως συ­ντρέ­χει ένας από τους δύο λό­γους: είτε η µία οµάδα έχει πα­ρα­νο­ή­σει την κα­τά­στα­ση –µε άλλα λόγια δεν γί­νε­ται να έχουν δίκιο και οι δύο αντι­τι­θέ­µε­νες οµά­δες και η ση­µα­σία του απο­τε­λέ­σµα­τος θα είναι δια­φο­ρε­τι­κή από αυτήν που προσ­δο­κά η µία από αυτές. Είτε η κα­τά­στα­ση είναι πρα­γµα­τι­κά ακα­θό­ρι­στη -µε άλλα λόγια, η φύση του απο­τε­λέ­σµα­τος θα κρι­θεί από το τι θα πρά­ξουν οι δια­φο­ρε­τι­κές οµά­δες κατά τη δια­δι­κα­σία που θα οδη­γή­σει σε αυτό. Στην πε­ρί­πτω­ση της Βρε­τα­νί­ας, υπήρ­ξε και κακός υπο­λο­γι­σµός από τη µεριά της Δε­ξιάς –η θέση που στή­ρι­ζαν δεν επρό­κει­το να απο­κα­τα­στή­σει τη ζω­τι­κό­τη­τα του βρε­τα­νι­κού κα­πι­τα­λι­σµού- και απροσ­διο­ρι­στία όσον αφορά το απο­τέ­λε­σµα: θα µπο­ρού­σε να εξε­λι­χθεί σε ενί­σχυ­ση του ρα­τσι­σµού και της ξε­νο­φο­βί­ας, αλλά όχι ανα­γκα­στι­κά. Και το αν θα εξε­λι­χθεί ή όχι σε αυτήν την κα­τεύ­θυν­ση θα εξαρ­τη­θεί κυ­ρί­ως από το αν η Αρι­στε­ρά θα βρει έναν τρόπο να δια­τυ­πώ­σει µια δική της εναλ­λα­κτι­κή που δεν θα πε­ριο­ρί­ζε­ται στο να πε­ρι­µέ­νει από την ΕΕ να παί­ξει το ρόλο του σω­τή­ρα.

Rproject | Resist | Reclaim | Revolt