(Σημ. Το κείμενο αυτό, σε συντομευμένη μορφή, δημοσιεύεται στον κατάλογο του Φεστιβάλ Mice 2017 -Μostra Ιnternacional de Cinema Education που γίνεται αυτό το μήνα στη Βαλένθια. Στη μορφή που ακολουθεί δημοσιεύτηκε στο ένθετο «Παιδεία και Κοινωνία» της εφημερίδας ΑΥΓΗ, τεύχος 114, Ιανουάριος – Φεβρουάριος 2017).
Τον 17ο χρόνο του εικοστού πρώτου αιώνα σχεδόν κανείς δεν αμφισβητεί την εισαγωγή της οπτικοακουστικής παιδείας σε όλες της βαθμίδες της εκπαίδευσης. Δημοσιεύονται συνεχώς έρευνες και ανακοινώνονται προγράμματα. Αλλά από τις εξαγγελίες μέχρι την υλοποίηση, υπάρχει ένα τεράστιο χάσμα. Κι αυτή η διαπίστωση δεν αφορά μόνο την Ελλάδα.
Διακρίνει κανείς έναν δισταγμό, μια επιφύλαξη. Ενίοτε έναν ανομολόγητο φόβο. Η πραγματικότητα τρέχει πιο γρήγορα από τα σχέδια ή τις σκέψεις μας. Η αμήχανη παιδεία αδυνατεί να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις ενός κόσμου σε βαθειά αναταραχή, ενός κόσμου σε μετάβαση.
Δεν ξέρω τι να παίξω στα παιδιά / Έτσι κι αλλιώς τα ξέρουν όλα, τραγουδάει ένας ηλικιωμένος έλληνας τραγουδοποιός. Τα παιδιά της ψηφιακής εποχής έχουν όλα τα μέσα στα χέρια τους. Ένα απλό κινητό είναι πλέον ένα σύνθετο εργαλείο οπτικοακουστικής δημιουργίας. Ταυτόχρονα: κάμερα υψηλής ευκρίνειας (για τα ακριβά μοντέλα), εργαλείο μοντάζ και επεξεργασίας εικόνας αλλά και προβολής, μέσω του διαδικτύου και τις σχετικές πλατφόρμες σε όλο τον πλανήτη.
Ένα εργαστήριο, για τη δημιουργία ταινίας με το κινητό τηλέφωνο που έκανε η Λάουρα Γκέινορ, μια νεαρή σκηνοθέτης από την Ιρλανδία στα πλαίσια του τελευταίου Φεστιβάλ Ολυμπίας (3-10 Δεκεμβρίου 2016) απέδειξε τις τεράστιες δυνατότητες, που έχει αυτό το καθημερινής χρήσης εργαλείο. Εξειδικευμένες εφαρμογές το κάνουν ένα απόλυτα δημιουργικό εργαλείο.
Στις προβολές της Camera Zizanio, το φεστιβάλ που προβάλει οπτικοακουστικές δημιουργίες παιδιών και νέων έως 20 ετών, εντυπωσίασε και βραβεύτηκε η ταινία μιας δεκάχρονης μαθήτριας από την Ελλάδα που ήταν γυρισμένη με τάμπλετ.
Αλλά η μικρή Άρτεμις δεν ήταν η εξαίρεση. Άλλα οκτώ δεκάχρονα από διαφορετικέ και διαφορετικού επιπέδου χώρες όπως η Αμερική, το Ιράν, ο Καναδάς, η Αγγλία και το Βέλγιο εντυπωσίασαν με τις ταινίες τους οι οποίες, σημειωτέον, ήταν ατομικές δημιουργίες με ελάχιστη ή και ανύπαρκτη βοήθεια από ενήλικες.
Διότι πλέον τα παιδιά, ακόμη και πολύ νεαρής ηλικίας, όχι απλώς «τα ξέρουν όλα» αλλά μπορούν να χειρίζονται με επιδεξιότητα τα εργαλεία νέας τεχνολογίας. Όλα αυτά σηματοδοτούν μια νέα εποχή όπου τα παλιά σχήματα οπτικοακουστικής παιδείας που περιορίζονται στη θεωρητική προσέγγιση του αντικειμένου, χρήσιμη και αναγκαία, φαίνονται πλέον ανεπαρκή.
Η υποχρέωση της παιδείας δεν είναι να μάθει στα παιδιά να ερμηνεύουν απλά τις κινηματογραφικές εικόνες. Η παθητική θεώρηση του πράγματος πρέπει να γίνει ενεργητική πράξη. Να εκπαιδευτούν στη δημιουργία έργων με κινηματογραφική αισθητική, συμβάλλοντας, μέσα από την τέχνη, στην αισθητική τους διαπαιδαγώγηση και στην ανάπτυξη ενός διαλόγου που ξεπερνά τα όρια της καθημερινότητας.
Είναι γεγονός ότι υπάρχουν συντηρητικές δυνάμεις που φοβούνται αυτή την προοπτική. Ο δημοκρατικός διάλογος, δεν ανήκει στις προτιμήσεις τους. Θεωρούν την κριτική σκέψη ένα επικίνδυνο όπλο που αμφισβητεί την κυριαρχία τους.
Το κενό της επίσημης παιδείας βλέπουμε να επιχειρούν να καλύψουν ιδιωτικές πρωτοβουλίες. Τα τελευταία χρόνια πληθαίνουν διοργανώσεις που προωθούν τη νεανική οπτικοακουστική δημιουργία. Και δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι πίσω από πρωτοβουλίες βρίσκονται εκπαιδευτικοί και μάλιστα της δημόσιας εκπαίδευσης. Χαρακτηριστικά δείγματα είναι φεστιβάλ με ολοένα αναπτυσσόμενη δυναμική όπως το Mice στη Βαλένθια ή το Plasencia Encorto στην Εξτρεμαδούρα της Ισπανία, το NFFS (το εθνικό φεστιβάλ μαθητικών ταινιών) στην Ολλανδία, το Time Line στην Ιταλία και άλλα.
Οι εκπαιδευτικοί σε όλες τις χώρες είναι οι άμεσοι δέκτες των αναγκών της κοινωνίας για μια σύγχρονη προοδευτική παιδεία και είναι φυσικό να βρίσκονται στην πρωτοπορία για την κάλυψη των κενών που αφήνει η αμήχανη παιδεία. Είναι χαρακτηριστικό ότι κάθε φορά που οργανώνεται κάποιο σεμινάριο ή εργαστήριο κινηματογραφικής δημιουργίας η προσέλευση εκπαιδευτικών είναι μαζική. Πολλές φορές πληρώνουν οι ίδιοι από τους συρρικνωμένους μισθούς τους το κόστος συμμετοχής.
Αναρωτιέται κανείς πότε η υπεύθυνη κρατική παιδεία θα ξεπεράσει τους δισταγμούς της και θα αναλάβει οργανωμένα την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών και την συνολική εισαγωγή της κινηματογραφικής παιδείας στα σχολεία, σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης.
Ελάχιστες είναι οι περιπτώσεις που το ίδιο κράτος βρίσκεται με ένα οργανωμένο τρόπο αν και περιθωριακά σε αυτή τη διαδικασία όπως είναι ο θεσμός των Οπτικοακουστικών Βραβείων του υπουργείου Παιδείας της Αυστρίας. Στην Ελλάδα αυτό το ρόλο έχει αναλάβει από τη μεριά του υπουργείου Παιδείας μια υποστελεχομένη και με περιορισμένες δυνατότητες «Εκπαιδευτική Ραδιοτηλεόραση».
Η εμπειρία από μια εικοσάχρονη εμπειρία στον τομέα της οπτικοακουστικής δημιουργίας (τόσα είναι τα χρόνια του Φεστιβάλ Ολυμπίας για παιδιά και νέους) έχει αναδείξει δυο ουσιαστικές παραμέτρους ιδιαίτερα κρίσιμες στις μέρες μας. Η λειτουργία των εργαστηρίων κινηματογραφικής δημιουργίας όχι μόνο κατευθύνει τα παιδιά σε μια δημιουργική και ωφέλιμη χρήση των νέων μέσω, αλλά δημιουργεί το πλαίσιο κοινωνικής ευαισθητοποίησης και δράσης:
Στο ζήτημα Δημοκρατίας. Μια κινηματογραφική ομάδα δεν μπορεί να λειτουργήσει και να παράγει έργο αν δεν εφαρμόζει τις αρχές της άμεσης δημοκρατίας. Η συλλογική δράση απαιτεί, ισοτιμία, σεβασμό του διαφορετικού, οργάνωση, διάλογο, κοινό στόχο.
Τα ανοιχτά σύνορα. Η λειτουργία πολυεθνικών κινηματογραφικών εργαστηρίων και η ύπαρξη διεθνών Φεστιβάλ όπου παρουσιάζονται τα έργα των νέων δείχνει ότι στην οπτικοακουστική δημιουργία δεν υπάρχουν σύνορα. «Πλατώ» της δράσης μας είναι ο πλανήτης όλος. Αναγκαία δράση συνύπαρξης και συνεργασίας ως απάντηση στους δηλητηριώδεις εθνικισμούς που ορθώνουν φράχτες, πυροδοτούν μίση και πολεμικές συγκρούσεις.
Πρέπει να είναι ξεκάθαρο αυτό που αποτελεί το αντικείμενο του φόβου της συντηρητικής παιδείας, είναι το απολύτως αναγκαίο όχι μόνο της παιδείας αλλά της κοινωνίας στο σύνολο. Άρα και η υπέρβαση της σημερινής «αμηχανίας» είναι ζήτημα πολιτικής βούλησης.
Νίκος Θεοδοσίου, Καλλιτεχνικός διευθυντής της Camera Zizanio
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου