ΠΤΩΧΕΥΣΗ ΚΑΙ ΕΠΙΣΗΜΑ

ΠΗΓΗ: ΠΟΝΤΙΚΙ

Του Δημήτρη Καζάκη, Οικονομολόγου – Αναλυτή

Χαράς ευαγγέλια! Άλλη μια φορά η Ελλάδα σώθηκε! Από ποιους; Από αυτούς που την είχαν σώσει και νω­ρίτερα. Θυμάστε; Με το μνημόνιο που απέτυχε παταγωδώς να συγκρατήσει έστω την κατρακύλα της οικονομίας. Όμως μην ανησυχείτε. Τώρα μας έσω­σαν στ’ αλήθεια. Και μάλιστα οριστικά. Το παραμύθι αυτό το υιοθέτησαν και τα κόμματα της αντιπολίτευσης, που αντί να καταγγείλουν τη μεθοδευμέ­νη προσπάθεια η Ελλάδα να οδηγηθεί σε επίσημη πτώχευση,ασκούν κριτική για ελλείψεις και αστοχίες στους χει­ρισμούς. Αν τους πιστέψουμε όλους αυτούς, θα πρέπει να δεχτούμε, ού­τε λίγο, ούτε πολύ, ότι η κρίση χρέους της Ελλάδας ξεπεράστηκε!

Η αλήθεια

Ποια είναι η αλήθεια; Η αλήθεια, δυστυχώς, είναι τελείως διαφορετική.

Η απόφαση της Ευρωπαϊκής Συνόδου Κορυφής της 21ης Ιουλίου σημαίνει ότι η Ελλάδα κατεβαίνει επίσημα ένα ακόμη σκαλοπάτι στην άβυσσο της μεθοδευμένης επίσημης πτώχευσης. Με απλά λόγια, οι κορυφές της Ε.Ε. απο­φάσισαν την επίσημη πτώχευση της Ελλάδας. Αυτή είναι η απλή αλήθεια. Αυτό που τους ενδιαφέρει είναι να με­θοδεύσουν τον τρόπο της επίσημης πτώχευσης, έτσι ώστε να περιοριστεί ο αντίκτυπος στο τραπεζικό σύστημα και το ευρώ.

Ναι, αλλά δεν είναι κανονική επίση­μη πτώχευση, είναι «επιλεκτική» ή «περιορισμένη» πτώχευση. Κι αυτό δεν εί­ναι το ίδιο πράγμα, μας λένε κυβέρνη­ση και παπαγάλοι. Οι ίδιοι, να θυμίσου­με, που μας έλεγαν ότι με το μνημόνιο και το Μεσοπρόθεσμο αποφύγαμε τη χρεοκοπία. Τώρα μας λένε ότι η μερική χρεοκοπίαείναι καλύτερη από την ολι­κή χρεοκοπία. Η αλήθεια βέβαια είναι ότι δεν υπάρχει μερική ή ολική χρεοκο­πία, όπως δεν υπάρχει ολίγον έγκυος.

Η χρεοκοπία και η πτώχευση είναι μία, απλώς οι μεθοδεύσεις αλλάζουν προς το συμφέρον των δανειστών.

Μεγάλο... πακέτο

Το «πακέτο στήριξης» που αποφα­σίστηκε αυτή τη φορά αναφέρεται σε 109 δισ. ευρώ ενίσχυση της Ελλάδας και 50 δισ. ευρώ σε αναδιάρθρωση χρέους στη δευτερογενή αγορά με οικιοθελή αποδοχή από ιδιωτικές τράπε­ζες «κουρέματος» της τάξης του 21%. Αυτά είναι που, λίγο ώς πολύ, γνωρίζου­με επίσημα για τη συνολική «βοήθεια». Δεν γνωρίζουμε τίποτε συγκεκριμένο για τους όρους, τις προϋποθέσεις και τα χρονοδιαγράμματα της χρηματοδό­τησης. Ούτε το ποιος θα την καταβάλει, με ποιον τρόπο και σε ποιον.

Για παράδειγμα, στην απόφαση προβλέπεται η συμμετοχή του Ευρωπαϊκού Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Στήριξης (ΕΤΧΣ), τόσο στην εξαγορά από τη δευτερογενή αγορά ελληνικών ομολόγων όσο και στη χρηματοδότη­ση της Ελλάδας. Πόσα από τα 440 δισ. ευρώ του συνολικού κεφαλαίου του θα χρειαστεί το ΕΤΧΣ να χρησιμοποιή­σει για την Ελλάδα και πόσο γρήγορα θα πρέπει να το κάνει; Γίνεται λόγος για επαναγορές ελληνικών ομολόγων από τη δευτερογενή αγορά αξίας 33 δισ. ευρώ. Πώς θα γίνει αυτό; Με τι κεφάλαια; Από πού; Μήπως από τα 109 δισ. ευρώ, εκ των οποίων εικάζεται ότι ένα ακόμη μεγάλο πακέτο αξίας 35 δισ. ευρώ θα δρομολογηθεί για τις μεγάλες εγχώριες τράπεζες ως ενίσχυση ρευστότητας; Αν είναι αλήθεια αυτά, τότε τι μένει ως άμεση χρηματοδότη­ση των δανειακών αναγκών της Ελλά­δας από το νέο πακέτο;

Η αλήθεια είναι ότι κανείς δεν ξέ­ρει επίσημα. Σύμφωνα με δήλωση ανώτερου αξιωματούχου της Ε.Ε., που συμμετείχε στις διαπραγματεύ­σεις, «δεν συμφωνήθηκαν τα πάντα ως προς τις λεπτομέρειές τους, οπότε δεν μπορούν να εξηγηθούν όλα ακό­μη» («Financial Times », 26/7). Το ίδιο δηλώνουν και οι εκπρόσωποι των αγο­ρών. «Καθώς οι επενδυτές εξετάζουν τις λεπτομέρειες του πακέτου, πολλά ερωτήματα παραμένουν αναπάντητα» δήλωσε ο Μάρτιν βαν Βιέτ της τραπε­ζικής ING στο Άμστερνταμ («The New York Times», 27/7). Σύμφωνα με τον ίδιο, το νέο πακέτο στήριξης «ήταν ένα τεράστιο βήμα για τους Ευρωπαί­ους πολιτικούς, αλλά ήταν ένα πολύ μικρό βήμα για τις αγορές». Το αποτέ­λεσμα ήταν η αντιστροφή του κλίμα­τος στις αγορές, με τα επιτόκια όλων των υπό χρεοκοπία χωρών να καλπά­ζουν ξανά, αλλά και της Ισπανίας και της Ιταλίας να ανεβαίνουν ξανά πάνω από το 6%.

Στο παρασκήνιο

Στην πραγματικότητα, οι λεπτομέ­ρειες διαμορφώνονται στο παρασκήνιο βήμα το βήμα, δοκιμάζοντας τις αγο­ρές και σε μια προσπάθεια να υπάρξει συμφωνία με τις μεγάλες τράπεζες που κατέχουν τον κύριο όγκο του δημόσιου χρέους. Απ’ ό,τι φαίνεται, η συμφωνία που παίζει τον κυρίαρχο ρόλο στο όλο «πακέτο» είναι εκείνη που προετοίμα­σε και πατρονάρισε το Διεθνές Χρημα­τοπιστωτικό Ινστιτούτο, ένα ιδιωτικό διεθνές λόμπι τραπεζών που έχει την έδρα του στην Ουάσιγκτον και αντιπρο­σωπεύει 400 ιδιωτικές τράπεζες πα­γκοσμίως. Βάσει της συμφωνίας αυτής, όπως τουλάχιστον έχει δημοσιοποιη­θεί, θα υπάρξει μια μεταφορά χρέους μέσα από τέσσερις μεθόδους:

1.Με ανταλλαγή ίσης ονομαστικής αξίας ομολόγων με νέους τίτλους διάρκειας 30 ετών.

2.Με προσφορά μετακύλισης ίσης ονομαστικής αξίας ληξιπρόθεσμων ελληνικών ομολόγων στη λήξη τους σε τίτλους διάρκειας 30 ετών.

3.Με ανταλλαγή υποτιμημένων ομο­λόγων με νέους τίτλους διάρκειας 30 ετών.

4.Με ανταλλαγή υποτιμημένων ομο­λόγων διαμέσου ενός μηχανισμού ασφάλισης σε τίτλους 15ετούς διάρ­κειας.

Σύμφωνα με την επίσημη δήλωση του διεθνούς τραπεζικού λόμπι, οι αρ­χές που διέπουν τη συμφωνία είναι οι εξής: «Το κεφάλαιο όλων αυτών των νέων τίτλων θα είναι πλήρως εγγυη­μένο με ομόλογα 30ετούς διάρκει­ας χωρίς κουπόνι και πιστοληπτικής αξιολόγησης ΑΑΑ ή, στην περίπτωση της 2ης μεθόδου, με ασφαλιστική κά­λυψη του κεφαλαίου με δόσεις του 40%. Ωστόσο, ολόκληρο το ρίσκο της εξυπηρέτησης του χρέους των νέων τίτλων παραμένει αποκλειστικά υπό­θεση της Ελλάδας».

Σε απλά ελληνικά, η απόφαση αυτή σημαίνει ότι η εθελοντική ανταλλαγή των παλιών ομολόγων που κατέχουν οι μεγάλες τράπεζες θα γίνει με νέ­ους τίτλους 30ετούς και 15ετούς διάρκειας, που θα εκδώσει άλλη αρχή και όχι η Ελλάδα. Κι αυτό για να τους εγ­γυηθεί πιστοληπτική αξιολόγηση ΑΑΑ. Αυτή η αρχή είναι το ΕΤΧΣ. Τα ομόλο­γα αυτά είναι χωρίς κουπόνι, δηλαδή χωρίς πληρωμή τόκων. Όμως αυτό δεν σημαίνει καθόλου ότι η Ελλάδα δεν θα πληρώνει τόκους με τη μορφή εγγυή­σεων επί του κεφαλαίου και μάλιστα αυξημένους για όλη τη διάρκεια των νέων τίτλων. Εκτός κι αν υποχρεωθεί η Ελλάδα να αγοράσει η ίδια από το ΕΤΧΣ τους τίτλους αυτούς με ρευστό. Πού θα βρεθεί αυτό το ρευστό; Με νέα δά­νεια. Από πού, δεν γνωρίζουμε!

Επαχθής συμφωνία

Η περίφημη λοιπόν συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα αποτελεί μια από τις πιο επαχθείς συμφωνίεςκερδοσκοπι­κής αποζημίωσης των μεγάλων ιδιωτικών τραπεζών.

Πρόκειται κυρίως για αντικατάστα­ση ληξιπρόθεσμων ομολόγων έως το 2014 με νέους πιστωτικούς τίτλους δι­άρκειας 15 και 30 ετών. Οι τράπεζες που θα συμμετάσχουν σ’ αυτήν την αντικατάσταση θα αποδεχτούν τρέχουσα τιμή στο 79% της ονομαστικής αξίας των ομολόγων τους, όταν στη δευτερογενή αγορά αυτή τη στιγμή οι τίτλοι αυτοί κινούνται γύρω στο 50% της ονομαστικής τους αξίας. Αυτά εί­ναι τα φανερά δεδομένα. Με άλλα λό­για, οι τράπεζες αποφάσισαν να συ­νεννοηθούν αποκλειστικά με το ΕΤΧΣ, ερήμην της Ελλάδας, για τον τρόπο που θα εξασφαλιστεί η αποζημίωσή τους τα επόμενα 30 χρόνια, ενώ η Ελ­λάδα απλώς καλείται να πληρώσει τον λογαριασμό.

Επιπλέον, οι νέοι τίτλοι αυτοί θα εί­ναι πλήρως εγγυημένοι. Από ποιον και με τι; Μα προφανώς από την Ελλάδα και με εμπράγματες εγγυήσεις που η ίδια διαθέτει. Τι έχει απομείνει στο ελ­ληνικό Δημόσιο ως εγγύηση για τους νέους τίτλους από τη στιγμή που έχει βγάλει στο σφυρί δημόσια περιουσία και συμμετοχές σε επιχειρήσεις με το πρόγραμμα αποκρατικοποιήσεων και ιδιωτικοποιήσεων; Τίποτε άλλο εκτός από δυο πράγματα:

-Τα «μεγάλα έργα» του Δημοσίου και οι κρατικές προμήθειες.

-Οι ταμειακές ροές του κρατικού προϋπολογισμού, δηλαδή οι φόροι και τα άλλα τακτικά έσοδα.

Κανείς δεν γνωρίζει επίσημα τι έχει βάλει στο τραπέζι η κυβέρνηση ως εγγύηση αυτής της μετακύλισης χρέους για 15 και 30 χρόνια. Θα τα μάθουμε, αν τα μάθουμε, αφού θα έχουμε υποστεί τις συνέπειες αυτής της μεθόδευσης.

Είναι χαρακτηριστικό ότι στις 28 Ιουλίου ανακοινώθηκε συνάντηση, η πρώτη αυτού του είδους, ανάμεσα σε ξένους τραπεζίτες και τον υπουργό Οικονομικών, που θα γίνει κεκλεισμέ­νων των θυρών για να συζητήσουντις εγγυήσεις και τη μεθόδευση ανταλλα­γής των ομολόγων. Οι τράπεζες μάλι­στα και οι ευρωκρατούντες βιάζονται να δοκιμάσουν την τύχη τους εντός του Αυγούστου. Θέλουν να δοκιμάσουν την ανοχή και τις αντοχές των αγορών στη μεθοδευμένη ανταλλαγή ομολόγων και στη μετακύλιση χρέους, υπό καθεστώς πλήρους αδιαφάνειας και συμφωνιών κάτω από το τραπέζι. Κάτι εξαιρετικά επικίνδυνο, γιατί κανείς δεν γνωρίζει πώς θα αντιδράσουν τα αγελαία ένστι­κτα των επενδυτών στις διεθνείς κεφα­λαιαγορές.

Τι κρύβουν κυβερνώντες, τραπεζίτες και ευρωκρατούντες

Οι κυβερνώντες και επίσημα οι τραπεζίτες, αλ­λά και οι ευρωκρατούντες, προσπαθούν να κα­θησυχάσουν τον απλό κόσμο ότι η «επιλεκτική πτώχευση» δεν είναι ολική πτώχευση. Όμως αυ­τό που δεν απαντούν, είναι το ερώτημα: Υπάρχει καμιά χώρα που να υποβαθμίστηκε σε «επιλεκτι­κή πτώχευση» και να ανένηψε, να ανέκαμψε με κάποιον τρόπο και να γλίτωσε την ολοκληρωτική πτώχευση; Δεν υπάρχει ούτε μία.

Και οι οίκοι αξιολόγησης έχουν ήδη βγάλει τις γνωματεύσεις τους. Η Fitch, ήδη από τις 23/7, έχει δηλώσει ότι τη συγκεκριμένη συμφωνία την εκτιμά ως «restricted default », δηλαδή «περιο­ρισμένη πτώχευση». Η Moody’s εκτίμησε στις 26/7 ότι η πτώχευση της Ελλάδας θεωρείται πλέον αναπόφευκτη μετά τη συμφωνία. Ενώ η Standard & Poor’s αναμένεται στο αμέσως επό­μενο διάστημα να υποβαθμίσει την Ελλάδα στην κατάσταση της «επιλεκτικής πτώχευσης». Αυτό που φαίνεται να περιμένουν όλοι είναι ότι, κατά τη διάρκεια κάποιας από τις συνεχείς ανταλλα­γές ή εξαγορές ομολόγων στη δευτερογενή αγο­ρά, είναι πολύ πιθανόν να πυροδοτηθεί μια μαζι­κή πώληση τίτλων όχι μόνο της Ελλάδας, αλλά και των υπολοίπων χωρών της ευρωζώνης με επιθανάτιο ρόγχο. Συμπεριλαμβανομένης και της Ισπα­νίας και της Ιταλίας.

Σε μια τέτοια περίπτωση δεν θα δούμε μό­νο την απότομη κατάρρευση της Ελλάδας, αλ­λά και άλλων χωρών. Ορισμένοι παρατηρητές των αγορών θεωρούν ότι αυτό είναι ίσως και το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα των αρχιτεκτόνων της συμφωνίας, προκειμένου να ξεφορτωθεί η ευρωζώνη τα βαρίδια της και να επικεντρω­θεί στην Ισπανία και την Ιταλία. Αν ισχύει κάτι τέτοιο, τότε ο Αύγουστος, που η ίδια η κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι θα ξεκινήσουν αυτές οι εθελοντικές ανταλλαγές χρέους, είναι ιδιαίτε­ρα πρόσφορος για τέτοιες κερδοσκοπικές επι­χειρήσεις.

Η θρυαλλίδα

Η επίθεση του Τζορτζ Σόρος στη βρετανική λί­ρα, που ανάγκασε τη Βρετανία να βγει από τον ευρωπαϊκό μηχανισμό συναλλαγματικών ισοτιμιών, εκδηλώθηκε τον Αύγουστο του 1992. Η επι­χείρηση βοήθειας στην Ταϊλάνδη, που αποτέλεσε τη θρυαλλίδα της ασιατικής χρηματιστικής κρί­σης, εκδηλώθηκε τον Αύγουστο του 1997. Ενώ η κατάρρευση της τράπεζας Bear Sterns , που πυροδότησε την κρίση δανείων υψηλού ρίσκου (subprime loans), η οποία οδήγησε στη σημερινή παγκόσμια οικονομική ύφεση, ξεκίνησε τον Αύ­γουστο του 2007.

Θα επαληθεύσει το σερί η Ελλάδα; Δεν γνωρί­ζουμε. Αυτό όμως που είναι αδιαμφισβήτητο, εί­ναι ότι με η συμφωνία αυτή καταδικάζει την ελ­ληνική κοινωνία και οικονομία σε μια διαδικασία εσαεί πτώχευσης «τριτοκοσμικού» χαρακτήρα. Στη μακροβιότερη επίσημη πτώχευση που έχει υποστεί στην ιστορία του το ελληνικό κράτος από την εποχή που ιδρύθηκε. Όχι μόνο το λαϊκό νοι­κοκυριό και το κράτος θα πρέπει να εξασφαλίζουν την πληρωμή των δυσβάσταχτων χρεών και να υποστηρίζουν την κερδοσκοπία των τραπεζών με το ελληνικό χρέος για τα επόμενα 30 χρόνια, αλλά ολόκληρη η περιουσία της χώρας έχει ήδη τεθεί στη διάθεση των δανειστών. Πολύ γρήγορα η επιδείνωση όλων των ζωτικών δεικτών της ελ­ληνικής οικονομίας θα αποδείξει ακόμη και στον πιο αφελή ότι η πτώχευση της χώρας έχει ήδη συ­ντελεστεί.

Πακέτο επιδείνωσης και στημένη ενημέρωση

Όσο περισσότερο κατακάθεται ο κουρνιαχτός της στημένης ενημέρωσης, όσο δημοσιοποιούνται θραύσματα πληροφοριών για τις πραγματικές λεπτομέρειες της συμ­φωνίας, τόσο φανερώνεται το μέγεθος του επιπλέον κόστους που καλείται να καταβάλει η Ελλάδα. Σύμφωνα με μια ανάλυση του Reuters Breakingviews (25/7), οι δανειακές ανάγκες της Ελλάδας θα αυξηθούν, αντί να μειωθούν λόγω της συμφωνίας. Η αύξηση αυτή προβλέπεται να είναι γύρω στα 31 δισ. ευρώ, που ισοδυναμεί με 14% του ΑΕΠ της χώρας. Το γεγονός αυτό θα εκτοξεύσει την αναλογία χρέους / ΑΕΠ στο 179% μέσα στον επόμενο χρόνο. Κι αυτό οφείλεται στις αυξημένες δανειακές ανάγκες του ελληνικού Δημοσίου για να υποστηρίξει τις μεθοδεύσεις που προβλέπει η συμφωνία επαναγοράς και μετακύλισης του χρέους.

Τα δεδομένα, λοιπόν, μας λένε ότι το νέο «πακέτο στήριξης» όχι μόνο δεν μετατρέπει το δημόσιο χρέος της Ελλάδας σε βιώσιμο, αλλά επιδεινώνει τους συνολικούς όρους διαχείρισής του. Βασικός στόχος είναι η εξαγορά του απαραίτητου χρόνου για να απεγκλωβιστούν οι μεγάλες ευρωπαϊκές τράπεζες από το δημόσιο χρέος της Ελλάδας, αλλά και να αποτραπεί ένα άμεσο «πιστωτικό γεγονός», δηλαδή μια κατάρρευση του εγχώ­ριου τραπεζικού συστήματος λόγω έλλειψης ρευστότητας.

Το διεθνές λόμπι

Στην πραγματικότητα, η απόφαση της τελευταίας Συνόδου εισάγει επίσημα την Ελλάδα σε μια περίοδο επίσημης πτώχευσης διάρκειας τουλάχιστον 30 ετών. Όσο δηλαδή θα διαρκέσει το επίσημο καθεστώς μετακύλι­σης του χρέους για την Ελλάδα, που σχεδι­άζεται από την ευρωζώνη, το διεθνές λόμπι των τραπεζών και το ΔΝΤ. Θα ευοδωθεί αυτό το σχέδιο ή θα πυροδοτήσει μια αλυσιδωτή αντίδραση που θα οδηγήσει την Ελλάδα σε πτώχευση τύπου Αργεντινής; Κανείς δεν γνω­ρίζει. Θα το μάθουμε πολύ σύντομα, εντός του Αυγούστου, αν είμαστε πολύ άτυχοι, ή εντός των επόμενων μηνών που θα ξεδιπλώ­νεται το σύνολο του σχεδίου.

Η αναφορά μας στην Αργεντινή δεν είναι τυχαία, ούτε για εντυπωσιασμό. Η μεθόδευ­ση που έχει επιλεγεί για την Ελλάδα, μοιάζει εξαιρετικά με την αντίστοιχη που επιχειρή­θηκε στην Αργεντινή το 2001. Σύμφωνα με τη μελέτη του ίδιου του ΔΝΤ, το 2004, «The IMF and Argentina (Evaluation Report)», «ένα σημαντικό μάθημα από την κρίση της Αργε­ντινής είναι το γεγονός ότι τεχνικές με βάση την αγορά και εθελοντική χρηματοπιστωτική μηχανική, όπως είναι οι ανταλλαγές χρέους με συναλλαγές σε τρέχουσες αποδόσεις της αγοράς, δεν λειτουργούν κατά τη διάρκεια μιας κρίσης… Εθελοντικές ανταλλαγές χρέ­ους (και επαναγορές χρέους) που γίνονται κατά τη διάρκεια μιας κρίσης μπορούν να πα­ρομοιαστούν με την περίπτωση ενός ιδιώτη ο οποίος, ανίκανος να εξυπηρετήσει ενυπόθη­κα δάνεια που συνάφθηκαν όταν τα επιτόκια ήταν χαμηλά, αποφασίζει να τα αναχρημα­τοδοτήσει με πολύ υψηλότερα επιτόκια με αντάλλαγμα μια προσωρινή ανακούφιση…» (σελ. 90-94).

Τι λέει σε απλά ελληνικά η έκθεση του ΔΝΤ; Ότι μια υπερχρεωμένη χώρα, σε συνθήκες κρίσης, δεν μπορεί να ελπίζει σε εθελοντικές ανταλλαγές ή επαναγορές χρέους, οι οποίες μπορούν να πυροδοτήσουν μια ολοκληρω­τική πτώχευση. Η Αργεντινή κάτω από την καθοδήγηση του ΔΝΤ άρχισε τις εθελοντικές ανταλλαγές χρέους τον Ιούνιο του 2001 με συμφωνίες ανάλογες μ’ αυτήν της Ελλάδας. Με τη δεύτερη, τον Νοέμβριο του ίδιου χρόνου, πυροδότησε την υποβάθμισή της από τους οίκους αξιολόγησης σε «selective default», δηλαδή σε «επιλεκτική πτώχευση». Τον επόμενο μήνα η Αργεντινή επίσημα ανα­κοίνωσε ότι προχωρεί σε αναστολή όλων των πληρωμών της και η οικονομία της μαζί με την κοινωνία της κατέρρευσαν.

Θα γίνει διαφορετικά με την Ελλάδα; Κανείς δεν το γνωρίζει. Αυτό που γνωρίζουμε όλοι με βεβαιότητα είναι ότι η Ελλάδα ακολουθεί έναν παρόμοιο δρόμο με την Αργεντινή.