Παρέμβαση στη συζήτηση «Αναζητώντας τη δημοκρατία», Σύνταγμα 24 Ιουλίου 2011
Νομίζω ότι το νόημα αυτής της συζήτησης δεν είναι απλά επετειακό. Ο λόγος που γίνεται μια τέτοια κουβέντα αυτή τη στιγμή σ’αυτόν και σε άλλους χώρους που αναδείχτηκαν το τελευταίο διάστημα, είναι διότι ζούμε μια μεγάλη πολιτική κρίση. Η πολιτική αυτή κρίση έχει ως εμφανές σημείο την κρίση αντιπροσώπευσης. Η κοινοβουλευτική πλειοψηφία είναι σε προφανή διάσταση με τον λαϊκό παράγοντα. Υλοποιεί μια άκρως επιθετική πολιτική για την πλειοψηφία της κοινωνίας, μια πολιτική άκρως υποβιβαστική για την χώρα και το μέλλον της, μια πολιτική που ποτέ δεν εξηγήθηκε,
δεν παρουσιάστηκε, δεν εγκρίθηκε με κανέναν τρόπο, έστω και με τις περιορισμένες εκλογικές διαδικασίες. Αυτό δίνει το αίσθημα της κρίσης αντιπροσώπευσης, το αίσθημα της καταρράκωσης της δημοκρατίας και σίγουρα του τέλους του κύκλου που άρχισε με την πτώση της δικτατορίας. Είναι αλήθεια πως το "τέλος της μεταπολίτευσης" έχει γίνει ένα είδος κλισέ, μια έκφραση που τη διαβάζουμε και ακούμε παντού εδώ και καιρό, κάθε φορά που επικρατεί η αίσθηση μιας μεγάλης πολιτικής μεταβολής. Όταν έγινε η κυβέρνηση Τζαννετάκη π.χ., όλοι έγραφαν για "το τέλος της μεταπολίτευσης’’, το ίδιο και με τον εκσυγχρονισμό του Σημίτη. Πιστεύω όμως ότι ουσιαστικά αυτό το τέλος το ζούμε τώρα. Γιατί όμως διακινδυνεύω μια τέτοια διατύπωση για το τέλος της μεταπολίτευσης ακριβώς τώρα;
Για δύο βασικούς λόγους που κατά τη γνώμη μου διαφοροποιούν τη σημερινή συγκυρία απ’ όλες τις προηγούμενες:
Α. Πρώτ’ απ όλα γιατί αυτό που κατεδαφίζεται από το μνημόνιο είναι οι στοιχειώδεις κοινωνικές ισσοροπίες, το στοιχειώδες κοινωνικό συμβόλαιο που εγκαθιδρύθηκε στην Ελλάδα από την μεταπολίτευση και μετά. Η ακολουθούμενη πολιτική κοινωνικής κατεδάφισης και εξαθλίωσης της τεράστιας πλειοψηφίας του λαού σημαίνει το τέλος αυτής της υπόσχεσης που υλοποιήθηκε εν μέρει με την αύξηση του βιωτικού επιπέδου, με την ανοδική κοινωνική κινητικότητα που έζησε για πρώτη φορά μεταπολεμικά ένα πολύ μεγάλο κομμάτι της ελληνικής κοινωνίας το οποίο είχε μέχρι τότε συνθλιβεί.
β. Κατά δεύτερο λόγο γιατί όταν κατέρρευσε η δικτατορία στην Ελλάδα, δεν κατέρρευσε μόνο το καθεστώς που ξεκίνησε το 1967. Κατέρρευσε όλο το ανώμαλο αντιδημοκρατικό μετεμφυλιακό οικοδόμημα, το οποίο δημιουργήθηκε από τους νικητές του εμφύλιου πολέμου, το οποίο στηρίχθηκε στην αιματηρή καταστολή του αριστερού κινήματος, το συνεχή μονόπλευρο εμφύλιο που η παράταξη των νικητών επέβαλε στην παραταξη των νικημένων για δεκαετίες. Και αν θέλετε, η δικτατορία ήταν απλώς ένα επεισόδιο, και ίσως όχι το χειρότερο, αυτού του μονόπλευρου εμφυλίου. Η μεταπολίτευση στην Ελλάδα σε σχέση με τις άλλες δικτατορίες και μεταπολιτεύσεις, γιατί ας μην ξεχνάμε ότι εκείνη την περίοδο η Ισπανία, η Πορτογαλία και χώρες της Λατινικής Αμερικής είχαν δικτατορίες, τελικά ήταν μια εμπειρία σχετικά θετική. Ηταν μια προοδευτική, δημοκρατική στιγμή της ελληνικής κοινωνίας, γιατί σφραγίστηκε από τους αγώνες που έγιναν κατά τη διάρκεια της δικτατορίας, από το φοιτητικό κίνημα, την εξέγερση του Πολυτεχνείου, τις πρώτες εργατικές κινητοποιήσεις, το μεγάλο κύμα ριζοσπαστικοποίησης και κίνησης από τα κάτω του λαού που σημάδεψε με πάρα πολύ έντονο τρόπο τα πρώτα μεταπολιτευτικά χρόνια. Αυτές λοιπόν οι λαϊκές κατακτήσεις, σε κοινωνικό και πολιτικό επίπεδο, που σηματοδότησαν έναν ουσιαστικό αν και ανολοκλήρωτο εκδημοκρατισμό, αυτά ακριβώς είναι που κατεδαφίζονται αυτή την στιγμή. Γι αυτό υπάρχει σίγουρος τρόπος να καταλάβει κανείς ποιός αυτή την στιγμή εμφορίζεται από τα πιο σκληρά αντιλαϊκά, ταξικά, ρεβανσιστικά συναισθήματα. Είναι όλος αυτός ο κόσμος που μισούσε την μεταπολίτευση. Δείτε στα ΜΜΕ πως φοριέται αυτό το πράγμα. Για όλα τα κακά της ελληνικής κοινωνίας υποστηρίζουν ότι φταίει η μεταπολίτευση. Αυτό που θέλουν να χτυπήσουν αυτοί οι κύκλοι δεν είναι οι παθολογίες που αναπτύχθηκαν σε όλη την περίοδο που ακολούθησε τη μεταπολίτευση και που είναι αναμφισβήτητες, είναι αντίθετα τις λαϊκές και δημοκρατικές κατακτήσεις. Όντως μερικές από τις λαϊκές κατακτήσεις εκφυλίστηκαν μετά από ένα σημείο και πήραν μια μορφή παθολογική.. Το αίτημα μαζικής συμμετοχής στα κοινά επί παραδείγματι δημιούργησε τα μαζικά κόμματα. Και τα κόμματα αυτά έγιναν κομματοκρατία, στυγνοί αποϊδεολογικοποιημένοι μηχανισμοί, έγιναν μηχανισμοί πελατειακοί που περιόρισαν και φαλκίδευσαν τελικά την λαϊκή συμμετοχή.
Αυτό λοιπόν που παίζεται σήμερα είναι το πώς αντιδρούμε σ΄ αυτή την πολιτική κοινωνικής, δημοκρατικής και εθνικής κατεδάφισης, σ’ αυτήν την «αντιμεταπολίτευση». Αυτός ο χρόνος που μας πέρασε είδε πολλούς σημαντικούς αγώνες και κινητοποιήσεις, σημαντικές απεργίες και διαδηλώσεις, και κυρίως το κίνημα το πλατειών. Ενα κίνημα που κατάφερε για πρώτη φορά να έχει διάρκεια, να βγάλει σε μεγάλη κλίμακα τον κόσμο από το σπίτι του, όχι μόνο τον κόσμο που είναι μαθημένος να βγαίνει στο δρόμο, αλλά και αυτόν που κατέβηκε πρώτη φορά στη ζωή του και συμμετείχε και διαμαρτυρήθηκε, που κατάλαβε πως πρέπει επιτέλους να αντιδράσει, να συμμετέχει, να μην αφήσει τα πράγματα να γίνουν χωρίς αυτόν. Γιατί αν γίνονται χωρίς αυτόν, γίνονται ενάντιά του. Και αυτό πιστεύω είναι πλέον βίωμα αυτής της κοινωνίας, δεν πρόκειται δηλαδή να υπάρξει επιστροφή στην προηγούμενη κατάσταση παθητικότητας και παγωμάρας. Πιστεύω ότι δημιουργείται σιγά- σιγά, και θα ενταθεί πιστεύω το επόμενο διάστημα, η προϋπόθεση για μια νέα τομή, για κάτι που ίσως να συγκρίνεται με αυτό που υπήρξε η μεταπολίτευση, με την έννοια ότι θα είναι μία τομή που θα ανατρέψει αυτή την πολιτική και που θα δημιουργήσει τους όρους μιας διαφορετικής Ελλάδας και μιας διαφορετικής κοινωνίας. Ας το πάρουμε απόφαση, όσο και αν μας φοβίζει. Δεν πρόκειται να υπάρξει επιστροφή στην εποχή προ του Μνημονίου. Είναι κάτι το πολύ τραυματικό άμα το σκεφτούμε σε όλες του τις διαστάσεις. Είναι όμως αλήθεια. Η ελληνική κοινωνία δεν πρόκειται να γυρίσει στην κατάσταση που ήτανε πριν από δύο χρόνια.
Το πώς θα είναι όμως στο μέλλον, δεν έχει ακόμη κριθεί, θα εξαρτηθεί από το τι θα κάνουμε εμείς. Ή αυτοί ή εμείς. Άρα πρέπει να είμαστε εμείς.
Για δύο βασικούς λόγους που κατά τη γνώμη μου διαφοροποιούν τη σημερινή συγκυρία απ’ όλες τις προηγούμενες:
Α. Πρώτ’ απ όλα γιατί αυτό που κατεδαφίζεται από το μνημόνιο είναι οι στοιχειώδεις κοινωνικές ισσοροπίες, το στοιχειώδες κοινωνικό συμβόλαιο που εγκαθιδρύθηκε στην Ελλάδα από την μεταπολίτευση και μετά. Η ακολουθούμενη πολιτική κοινωνικής κατεδάφισης και εξαθλίωσης της τεράστιας πλειοψηφίας του λαού σημαίνει το τέλος αυτής της υπόσχεσης που υλοποιήθηκε εν μέρει με την αύξηση του βιωτικού επιπέδου, με την ανοδική κοινωνική κινητικότητα που έζησε για πρώτη φορά μεταπολεμικά ένα πολύ μεγάλο κομμάτι της ελληνικής κοινωνίας το οποίο είχε μέχρι τότε συνθλιβεί.
β. Κατά δεύτερο λόγο γιατί όταν κατέρρευσε η δικτατορία στην Ελλάδα, δεν κατέρρευσε μόνο το καθεστώς που ξεκίνησε το 1967. Κατέρρευσε όλο το ανώμαλο αντιδημοκρατικό μετεμφυλιακό οικοδόμημα, το οποίο δημιουργήθηκε από τους νικητές του εμφύλιου πολέμου, το οποίο στηρίχθηκε στην αιματηρή καταστολή του αριστερού κινήματος, το συνεχή μονόπλευρο εμφύλιο που η παράταξη των νικητών επέβαλε στην παραταξη των νικημένων για δεκαετίες. Και αν θέλετε, η δικτατορία ήταν απλώς ένα επεισόδιο, και ίσως όχι το χειρότερο, αυτού του μονόπλευρου εμφυλίου. Η μεταπολίτευση στην Ελλάδα σε σχέση με τις άλλες δικτατορίες και μεταπολιτεύσεις, γιατί ας μην ξεχνάμε ότι εκείνη την περίοδο η Ισπανία, η Πορτογαλία και χώρες της Λατινικής Αμερικής είχαν δικτατορίες, τελικά ήταν μια εμπειρία σχετικά θετική. Ηταν μια προοδευτική, δημοκρατική στιγμή της ελληνικής κοινωνίας, γιατί σφραγίστηκε από τους αγώνες που έγιναν κατά τη διάρκεια της δικτατορίας, από το φοιτητικό κίνημα, την εξέγερση του Πολυτεχνείου, τις πρώτες εργατικές κινητοποιήσεις, το μεγάλο κύμα ριζοσπαστικοποίησης και κίνησης από τα κάτω του λαού που σημάδεψε με πάρα πολύ έντονο τρόπο τα πρώτα μεταπολιτευτικά χρόνια. Αυτές λοιπόν οι λαϊκές κατακτήσεις, σε κοινωνικό και πολιτικό επίπεδο, που σηματοδότησαν έναν ουσιαστικό αν και ανολοκλήρωτο εκδημοκρατισμό, αυτά ακριβώς είναι που κατεδαφίζονται αυτή την στιγμή. Γι αυτό υπάρχει σίγουρος τρόπος να καταλάβει κανείς ποιός αυτή την στιγμή εμφορίζεται από τα πιο σκληρά αντιλαϊκά, ταξικά, ρεβανσιστικά συναισθήματα. Είναι όλος αυτός ο κόσμος που μισούσε την μεταπολίτευση. Δείτε στα ΜΜΕ πως φοριέται αυτό το πράγμα. Για όλα τα κακά της ελληνικής κοινωνίας υποστηρίζουν ότι φταίει η μεταπολίτευση. Αυτό που θέλουν να χτυπήσουν αυτοί οι κύκλοι δεν είναι οι παθολογίες που αναπτύχθηκαν σε όλη την περίοδο που ακολούθησε τη μεταπολίτευση και που είναι αναμφισβήτητες, είναι αντίθετα τις λαϊκές και δημοκρατικές κατακτήσεις. Όντως μερικές από τις λαϊκές κατακτήσεις εκφυλίστηκαν μετά από ένα σημείο και πήραν μια μορφή παθολογική.. Το αίτημα μαζικής συμμετοχής στα κοινά επί παραδείγματι δημιούργησε τα μαζικά κόμματα. Και τα κόμματα αυτά έγιναν κομματοκρατία, στυγνοί αποϊδεολογικοποιημένοι μηχανισμοί, έγιναν μηχανισμοί πελατειακοί που περιόρισαν και φαλκίδευσαν τελικά την λαϊκή συμμετοχή.
Αυτό λοιπόν που παίζεται σήμερα είναι το πώς αντιδρούμε σ΄ αυτή την πολιτική κοινωνικής, δημοκρατικής και εθνικής κατεδάφισης, σ’ αυτήν την «αντιμεταπολίτευση». Αυτός ο χρόνος που μας πέρασε είδε πολλούς σημαντικούς αγώνες και κινητοποιήσεις, σημαντικές απεργίες και διαδηλώσεις, και κυρίως το κίνημα το πλατειών. Ενα κίνημα που κατάφερε για πρώτη φορά να έχει διάρκεια, να βγάλει σε μεγάλη κλίμακα τον κόσμο από το σπίτι του, όχι μόνο τον κόσμο που είναι μαθημένος να βγαίνει στο δρόμο, αλλά και αυτόν που κατέβηκε πρώτη φορά στη ζωή του και συμμετείχε και διαμαρτυρήθηκε, που κατάλαβε πως πρέπει επιτέλους να αντιδράσει, να συμμετέχει, να μην αφήσει τα πράγματα να γίνουν χωρίς αυτόν. Γιατί αν γίνονται χωρίς αυτόν, γίνονται ενάντιά του. Και αυτό πιστεύω είναι πλέον βίωμα αυτής της κοινωνίας, δεν πρόκειται δηλαδή να υπάρξει επιστροφή στην προηγούμενη κατάσταση παθητικότητας και παγωμάρας. Πιστεύω ότι δημιουργείται σιγά- σιγά, και θα ενταθεί πιστεύω το επόμενο διάστημα, η προϋπόθεση για μια νέα τομή, για κάτι που ίσως να συγκρίνεται με αυτό που υπήρξε η μεταπολίτευση, με την έννοια ότι θα είναι μία τομή που θα ανατρέψει αυτή την πολιτική και που θα δημιουργήσει τους όρους μιας διαφορετικής Ελλάδας και μιας διαφορετικής κοινωνίας. Ας το πάρουμε απόφαση, όσο και αν μας φοβίζει. Δεν πρόκειται να υπάρξει επιστροφή στην εποχή προ του Μνημονίου. Είναι κάτι το πολύ τραυματικό άμα το σκεφτούμε σε όλες του τις διαστάσεις. Είναι όμως αλήθεια. Η ελληνική κοινωνία δεν πρόκειται να γυρίσει στην κατάσταση που ήτανε πριν από δύο χρόνια.
Το πώς θα είναι όμως στο μέλλον, δεν έχει ακόμη κριθεί, θα εξαρτηθεί από το τι θα κάνουμε εμείς. Ή αυτοί ή εμείς. Άρα πρέπει να είμαστε εμείς.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου