Στον απόηχο των μαζικών διαδηλώσεων κατά του Ντ. Τραμπ στις ΗΠΑ, κατά την ημέρα της ορκωμοσίας του ως προέδρου, έχει ενδιαφέρον το άρθρο του Αμερικανού δημοσιογράφου Πάτρικ Κόκμπερν για τις κοινωνικο-οικονομικές συνθήκες που διαμορφώνουν τις διαθέσεις ευρέων λαϊκών στρωμάτων σε πολύ διαφορετικές περιοχές του σύγχρονου κόσμου. Τις οποίες δεν αντιλαμβάνονται καν ή περιφρονούν οι φιλελεύθερες και εύπορες ελίτ που εμφανίζονται ως επικεφαλής των αντι-Τραμπ κινητοποιήσεων και στο μόνο στο οποίο ωθούν είναι η περαιτέρω διαίρεση των εργαζόμενων στρωμάτων που έχουν κάθε κοινωνικό συμφέρον να συμπαραταχθούν τόσο ενάντια στον Τραμπ όσο και στις ηγεσίες του Δημοκρατικού και του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος, στις μεγάλες επιχειρήσεις και τους πλούσιους, τα συμφέροντα των οποίων υπηρετεί η αμερικανική πολιτική τάξη στο σύνολό της.
Η εποχή μας είναι εποχή αστάθειας και αποσύνθεσης που άρχισε στη Μέση Ανατολή και στη Βόρεια Αφρική το 2011 και στην Ευρώπη και το 2016. Πρόκειται για περιοχές πολύ διαφορετικές, αλλά οι πρόσφατοι πολιτικοί σπασμοί σ’ αυτές έχουν κοινά βασικά χαρακτηριστικά και μεταδίδουν κυρίως μια αίσθηση που συμμερίζονται οι απλοί άνθρωποι από τον Μισισιπή μέχρι τον Ευφράτη: τη δυσαρέσκεια με την κρατούσα κατάσταση. Κατά παρόμοιο τρόπο, οι πολιτικές ελίτ από τη Δαμασκό μέχρι την Ουάσιγκτον έχουν υποτιμήσει κραυγαλέα την αντιδημοτικότητά τους και τη συρρίκνωση της πολιτικής τους βάσης.
Η ανισότητα έχει αυξηθεί παντού προκαλώντας τεράστιες πολιτικές συνέπειες, μια εξέλιξη που έχει συζητηθεί πολύ ως αιτία της λαϊκής-εθνικής έκρηξης στη Δυτική Ευρώπη και στις ΗΠΑ. Έχει όμως σημαντικές αποσταθεροποιητικές επιπτώσεις στην ευρύτερη Μέση Ανατολή. Εκπτωχευμένοι Σύροι χωρικοί , που κάποτε απέβλεπαν στο κράτος για να βρουν δουλειά και να ικανοποιήσουν τις βασικές τους ανάγκες με χαμηλές τιμές, μια δεκαετία πριν από το 2011 διαπίστωσαν ότι η κυβέρνησή τους δεν έδειχνε την ίδια έγνοια με πριν γι’ αυτά που τους συνέβαιναν. Εκατομμύρια δολάρια ρίχνονταν σε κατασκευές πλουμιστών κατοικιών στα προάστια της Δαμασκού και του Χαλεπιού, στις πόλεις όπου οι πλουσιότερες συνοικίες έμοιαζαν με το Λονδίνο ή το Παρίσι. Ήταν συνεπώς αναμενόμενο, αυτοί οι άνθρωποι που προηγουμένως υποστήριζαν το κυβερνών κόμμα Baath να αποτελέσουν τη σπονδυλική στήλη της λαϊκής εξέγερσης. Οι αδικίες για τις οποίες διαμαρτύρονταν ήταν παρόμοιες μ’ αυτές των άνεργων ανθρακωρύχων στα πάλαι ποτέ προπύργια του Δημοκρατικού Κόμματος στη Δυτική Βιρτζίνια που ψήφισαν συντριπτικά υπέρ του Ντόναλντ Τραμπ.
Οι νεοφιλελεύθερες οικονομικές πολιτικές υπέρ της ελεύθερης αγοράς ήταν ακόμη πιο καταστροφικές για την πολιτική και κοινωνική σταθερότητα στη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική από ό,τι στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ. Στις δικτατορίες ή στις αυταρχικές μοναρχίες που οι κυβερνήσεις δεν λογοδοτούν ούτε εφαρμόζεται το κράτος δικαίου, τέτοιες οικονομικές αλλαγές ενισχύουν περαιτέρω τον καπιταλισμό των «ημετέρων»: η πρόσβαση στον στενό κύκλο της πολιτικής εξουσίας γίνεται το βασικό μέσο πλουτισμού. Οι κυβερνήσεις μετατρέπονται σε γιγαντιαίες μηχανές λεηλασίας υπό την κλεπτοκρατική καθοδήγηση ελάχιστων οικογενειών της άρχουσας τάξης. Λίγα χρόνια πριν στη Βαγδάτη, έπεσαν δυνατότερες από τις συνήθεις χειμωνιάτικες βροχές και οι δρόμοι πλημμύρισαν με ένα βρομερό γκρίζο μείγμα νερού και αποβλήτων από τις αποχετεύσεις, βάθους άνω των 30 πόντων. Ρώτησα μια σύμβουλο του υπουργείου Υδάτινων Πόρων γιατί συνέβη αυτό και μου εξήγησε, σαν κάτι πολύ συνηθισμένο, ότι την προηγούμενη δεκαετία η ιρακινή κυβέρνηση είχε δαπανήσει 7 δισ. δολάρια για την κατασκευή νέου αποχετευτικού δικτύου στην πρωτεύουσα, αλλά είτε δεν κατασκευάστηκε ποτέ είτε ήταν τόσο κακοφτιαγμένο που δεν μπορούσε να απομακρύνει τα νερά της βροχής. [Βεβαίως, η εικόνα που περιγράφει ο αρθρογράφος είναι πολύ συνηθισμένη τόσο σε ευρωπαϊκές όσο και σε αμερικανικές πόλεις, όπου υποτίθεται ότι υπάρχει κυβερνητική λογοδοσία και κράτος δικαίου, οι «φιλελεύθερες δημοκρατίες» τηρούν όμως τα προσχήματα. σ.τ.μ.]
Στις ΗΠΑ, την Ευρώπη και τη Μέση Ανατολή είναι πολλοί εκείνοι που θεωρούν τους εαυτούς τους τους χαμένους της παγκοσμιοποίησης, αλλά το ιδεολογικό όχημα διαμαρτυρίας διαφέρει σημαντικά από περιοχή σε περιοχή. Στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ, ως αντίπαλος του ελεύθερου εμπορίου , της μαζικής μετανάστευσης και των στρατιωτικών επεμβάσεων στο εξωτερικό εμφανίστηκε ο δεξιός λαϊκιστικός εθνικισμός. Το θέμα των στρατιωτικών επεμβάσεων στο εξωτερικό έχει πολύ μεγαλύτερη απήχηση στις Ηνωμένες Πολιτείες από ό,τι στην Ευρώπη λόγω των πολέμων στο Αφγανιστάν και το Ιράκ. Ο Τραμπ αντιλήφθηκε ενστικτωδώς ότι πρέπει να επιμείνει σ’ αυτά τα τρία ζητήματα, τη σημασία των οποίων ουδέποτε εκτίμησαν η Χίλαρι Κλίντον και οι περισσότεροι ηγέτες του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος, παίρνοντας σήμα από τους δωρητές τους, αυτούς που τους στήριξαν οικονομικά, και όχι από τους δυνητικούς ψηφοφόρους τους.
Στη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική, το όχημα διαμαρτυρίας και αντίθεσης στην υπάρχουσα κατάσταση είναι σχεδόν αποκλειστικά θρησκευτικό και σπανίως εθνικό, με πιο σημαντικό παράδειγμα της μάχης για τον εθνικό σκοπό τους Κούρδους. Πρόκειται για μια μεγάλη αλλαγή σε σχέση με 50 χρόνια πριν, όταν αυτοί που εξεγείρονταν στην περιοχή ήταν συνήθως οπαδοί της δημιουργίας ανεξάρτητων εθνικών κρατών ή σοσιαλιστές – όμως, και τα δύο αυτά συστήματα πεποιθήσεων απαξιώθηκαν από διεφθαρμένους και αυταρχικούς εθνικιστές δικτάτορες και λόγω της κατάρρευσης της Σοβιετικής Ένωσης το 1991. Ο κοσμικός εθνικισμός ήταν, σε κάθε περίπτωση, κάτι σαν το «πιστεύω» της μεσαίας τάξης στον αραβικό κόσμο, με περιορισμένες όμως δυνατότητες να δημιουργήσει εκείνη τη συγκολλητική ουσία που κρατά τις κοινωνίες ενωμένες εν όψει της κρίσης. Όταν οι δυνάμεις του Isisπροέλαυναν προς τη Βαγδάτη, αφού είχαν καταλάβει τη Μοσούλη τον Ιούνιο του 2014, η αντίσταση στην προέλασή τους συσπειρώθηκε με την έκδοση ενός φετφά από τον θρησκευτικό ηγέτη των σιιτών Αλί αλ-Σιστάνι. Ουδείς μη θρησκευτικός ηγέτης μπορούσε να απευθυνθεί αποτελεσματικά σε εκατοντάδες χιλιάδες ανθρώπους καλώντας τους να πολεμήσουν εθελοντικά μέχρι θανάτου ενάντια στο Isis.
Η Μέση Ανατολή διαφέρει επίσης από την Ευρώπη και τις ΗΠΑ επειδή τα κράτη είναι πιο εύθραυστα από όσο φαίνονται και από τη στιγμή που θα καταστραφούν αποδεικνύεται αδύνατον να αναδημιουργηθούν. Αυτό ήταν ένα δίδαγμα που το κατεστημένο της εξωτερικής πολιτικής στην Ουάσιγκτον, το Λονδίνο και το Παρίσι δεν εξήγαγε μετά την επέμβαση στο Ιράκ το 2003, αν και τα καταστροφικά αποτελέσματα μιας πετυχημένης ή επιχειρούμενης αλλαγής καθεστώτος εμφανίστηκαν με αιματηρό τρόπο επανειλημμένα. Πάντα ήταν ανόητα απλοϊκό να κατηγορούνται για τα προβλήματα στο Ιράκ, τη Συρία ή τη Λιβύη ο Σαντάμ Χουσεΐν, ο Μπασάρ αλ-Άσαντ και ο Μουαμάρ Καντάφι, αυταρχικοί ηγέτες τα καθεστώτα των οποίων ήταν το σύμπτωμα και όχι η αιτία της διαίρεσης.
Δεν βαθαίνουν, όμως, μόνο στη Μέση Ανατολή οι διαιρέσεις. Ό,τι και να συμβεί στη Βρετανία λόγω του Brexitή στις ΗΠΑ λόγω της εκλογής του Τραμπ, και οι δύο χώρες θα είναι πιο διαιρεμένες και συνεπώς πιο αδύναμες από πριν. Οι πολιτικές διαιρέσεις στις ΗΠΑ είναι πιθανώς μεγαλύτερες σήμερα σε σχέση με οποιαδήποτε άλλη εποχή από την περίοδο του αμερικανικού εμφυλίου πολέμου, 150 χρόνια πριν. Οι επανειλημμένες εκκλήσεις για ενότητα και στις δύο χώρες προδίδουν τη βαθιά έλλειψη ενότητας και την αίσθηση πανικού που υπάρχει, καθώς οι άνθρωποι κινούνται στο σκοτάδι ενώ οι παλιοί κανόνες και τα παλιά σημεία αναφοράς δεν είναι ορατά ή δεν υπάρχουν πλέον.
Τα κατεστημένα ΜΜΕ δυσκολεύονται να βγάλουν νόημα από τη νέα παγκόσμια τάξη πραγμάτων που μπορεί να αναδυθεί. Οι δημοσιογράφοι είναι περισσότερο ριζωμένοι στην καθεστηκυία τάξη πραγμάτων από όσο παριστάνουν και σοκάρονται από τις ριζικές αλλαγές. Μόνο δύο μεγάλες εφημερίδες –οι «FloridaTimes-Union» και «LasVegasReview-Journal» -- στήριξαν τον Τραμπ πριν από την εκλογή του και ελάχιστοι σχολιαστές περίμεναν να εκλεγεί, παρ' όλα αυτά έκβαση των εκλογών δεν μείωσε την εμπιστοσύνη στην κρίση τους. Η κριτική του Τραμπ στα ΜΜΕ έχει απολέσει όλο το σεβασμό για την αλήθεια και το ψεύδος με τη δημοσίευση των εξόφθαλμα κατασκευασμένων εκθέσεων περί των χαριεντισμών του με τη Ρωσία, αλλά υπάρχει επίσης πραγματική αβεβαιότητα για το εάν ο Τραμπ θα αλλάξει τα πράγματα ουσιαστικά, προς το καλό ή το κακό.
Οι κρίσεις στα διάφορα μέρη του κόσμου αρχίζουν να αλληλοεπηρεάζονται και να επιδεινώνουν η μία την άλλη. Πριν από το 2014, οι Ευρωπαίοι ηγέτες , παρά τις όποιες ανθρωπιστικές διαμαρτυρίες τους, ελάχιστα νοιάζονταν για το τι συνέβαινε στο Ιράκ και τη Συρία. Όμως, η επικράτηση του Isis, η μαζική είσοδος Σύρων προσφύγων που κατευθύνονται προς τη Κεντρική Ευρώπη και οι τρομοκρατικές επιθέσεις στο Παρίσι και στις Βρυξέλλες έδειξαν ότι οι κρίσεις στη Μέση Ανατολή δεν θα μπορούσαν να περιοριστούν εκεί. Έδωσαν μια ισχυρή ώθηση στην αντιμεταναστευτική εθνικιστική δεξιά και την κατέστησαν πραγματική διεκδικήτρια της πολιτικής εξουσίας.
Η Μέση Ανατολή πάντα ήταν πηγή αστάθειας στον κόσμο και ποτέ τόσο έντονα όσο τα τελευταία έξι χρόνια. Όμως αναδύονται οι νικητές και οι ηττημένοι στη Συρία, όπου ο Άσαντ σταθεροποιείται με τη βοήθεια των Ρώσων και των Ιρανών, ενώ στο Ιράκ η κυβέρνηση της Βαγδάτης, με τη βοήθεια της αμερικανικής αεροπορίας, ανοίγει αργά το δρόμο μέσα στη Μοσούλη. Το Isisπιθανώς έχει περισσότερη μαχητική δύναμη εντός του από όσο θέλουν να πιστεύουν πολλοί εχθροί του, αλλά βρίσκεται στην πορεία της τελικής ήττας του. Μία από τις πρώτες πραγματικές δοκιμασίες του Τραμπ θα είναι κατά πόσο θα ανακόψει αυτούς τους πολέμους, κάτι που τώρα , τουλάχιστον, γίνεται εφικτό.
Πηγή: http://www.counterpunch.org/2017/01/23/the-rise-of-trump-and-isis-have-more-in-common-than-you-might-think
Μετάφραση: Αριάδνη Αλαβάνου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου