H "άλλη" ιστορία προσφύγων στο Ρίο

Dave Zirin | μετάφραση Πάνος Πέτρου 

Σε άρθρο που γράφτηκε πριν την έναρξη των Ολυμπιακών Αγώνων, ο Dave Zirin αναδεικνύει την "άλλη μεριά" πίσω από την ιστορία της ομάδας προσφύγων στην Ολυμπιάδα του Ρίο, αυτήν της υποκρισίας της ΔΟΕ.
Σε μια Ολυ­μπιά­δα όπου υπάρ­χουν ελά­χι­στες "όμορ­φες ιστο­ρί­ες", υπάρ­χει μία από την οποία έχουν αρ­πα­χτεί οι δη­μο­σιο­γρά­φοι και οι λά­τρεις των Ολυ­μπια­κών, λες και είναι σω­σί­βια λέμ­βος στο μο­λυ­σμέ­νο Κόλπο Γκουα­να­μπά­ρα. Πρό­κει­ται για την ιστο­ρία της πρώ­της Ολυ­μπια­κής Ομά­δας Προ­σφύ­γων στην ιστο­ρία, και αναμ­φί­βο­λα οι προ­σω­πι­κές δια­δρο­μές αυτών των αν­θρώ­πων είναι εντυ­πω­σια­κές.

Οι 10 αθλη­τές-τριες θα πα­ρε­λά­σουν στην τε­λε­τή έναρ­ξης χωρίς εθνι­κή ση­μαία. Θα ανε­μί­σει μόνο η Ολυ­μπια­κή ση­μαία και οι 10 συμ­με­τέ­χο­ντες -η νε­ό­τε­ρη των οποί­ων είναι 13 ετών- θα εκ­προ­σω­πή­σουν τον εκρη­κτι­κά αυ­ξα­νό­με­νο προ­σφυ­γι­κό πλη­θυ­σμό όλου του πλα­νή­τη, που αυτήν τη στιγ­μή εκτι­μά­ται πως φτά­νει τα 60 εκα­τομ­μύ­ρια άτομα.

Κο­λυμ­βη­τές-τριες από τη Συρία, αθλη­τές τζού­ντο από την Λαϊκή Δη­μο­κρα­τία του Κον­γκό και δρο­μείς από το Νότιο Σου­δάν. Πρό­κει­ται για ζω­ντα­νές απο­δεί­ξεις της ικα­νό­τη­τας ενός αν­θρώ­που να αντέ­χει και να ξε­περ­νά δυ­σκο­λί­ες. Θα ακού­σε­τε αρ­κε­τές φορές, για πα­ρά­δειγ­μα, την ιστο­ρία της Γιούσ­ρα Μαρ­ντί­νι από τη Συρία, η οποία κο­λύ­μπη­σε για 3μιση ώρες, κα­θο­δη­γώ­ντας μια μικρή βάρκα με 20 πρό­σφυ­γες. Είναι 18 ετών. "Δεν μι­λά­με την ίδια γλώσ­σα. Εί­μα­στε όλοι από δια­φο­ρε­τι­κές χώρες. Αλλά η Ολυ­μπια­κή ση­μαία μας ένωσε και τώρα εκ­προ­σω­πού­με 60 εκα­τομ­μύ­ρια αν­θρώ­πους από όλο τον κόσμο", είπε στην πρώτη συ­νέ­ντευ­ξη Τύπου στο Ρίο. "Θέ­λου­με να δεί­ξου­με σε όλους ότι μπο­ρού­με να κά­νου­με το οτι­δή­πο­τε. Καλοί αθλη­τές. Καλοί άν­θρω­ποι... οι πρό­σφυ­γες είναι κα­νο­νι­κοί άν­θρω­ποι που έπρε­πε να εγκα­τα­λεί­ψουν τις πα­τρί­δες τους. Όχι επει­δή το ήθε­λαν, όχι γιατί ήθε­λαν να γί­νουν πρό­σφυ­γες ή να δρα­πε­τεύ­σουν ή να απο­κτή­σουν δράμα στις ζωές τους. Έπρε­πε να φύ­γουν".

Κατά την άφιξή τους στο Ολυ­μπια­κό χωριό, συ­νά­ντη­σαν ένα "εκ­στα­τι­κό κα­λω­σό­ρι­σμα" και αγκα­λιά­στη­καν από εκα­το­ντά­δες άλ­λους αθλη­τές. Να πε­ρι­μέ­νε­τε αντί­στοι­χες αντι­δρά­σεις τη στιγ­μή που θα μπουν στο Στά­διο Μα­ρα­κα­νά για την τε­λε­τή έναρ­ξης.

Κι όμως, υπάρ­χει μια πα­ρα­φω­νία σε αυτήν την ιστο­ρία. Εγώ την εντό­πι­σα πρώτη φορά όταν διά­βα­ζα μια από τις λυ­πη­ρές ιστο­ρί­ες αυτών των γεν­ναί­ων αθλη­τών και ξαφ­νι­κά εμ­φα­νί­στη­κε στην οθόνη μου αυτή η φράση του προ­έ­δρου της Διε­θνούς Ολυ­μπια­κής Επι­τρο­πής, Τόμας Μπαχ:

"Αυτοί οι πρό­σφυ­γες δεν έχουν σπίτι, δεν έχουν ομάδα, δεν έχουν ση­μαία, δεν έχουν εθνι­κό ύμνο. Θα τους προ­σφέ­ρου­με ένα σπίτι στο Ολυ­μπια­κό Χωριό μαζί με όλους τους άλ­λους αθλη­τές του πλα­νή­τη. Ο Ολυ­μπια­κός ύμνος θα παί­ξει προς τιμήν τους και η Ολυ­μπια­κή ση­μαία θα τους οδη­γή­σει στο Ολυ­μπια­κό Στά­διο. Θα είναι ένα σύμ­βο­λο ελ­πί­δας για όλους τους πρό­σφυ­γες του πλα­νή­τη, και θα κάνει τον κόσμο πιο συ­νει­δη­το­ποι­η­μέ­νο για το μέ­γε­θος της κρί­σης. Θα είναι επί­σης ένα σήμα στην διε­θνή κοι­νό­τη­τα ότι οι πρό­σφυ­γες είναι συ­νάν­θρω­ποί μας και πλού­τος για την κοι­νω­νία. Αυτοί οι πρό­σφυ­γες αθλη­τές θα δεί­ξουν στον κόσμο ότι παρά τις αδια­νό­η­τες τρα­γω­δί­ες τις οποί­ες αντι­με­τώ­πι­σαν, ο κα­θέ­νας μπο­ρεί να συμ­βά­λει στην κοι­νω­νία με το τα­λέ­ντο του, τις ικα­νό­τη­τες του και την δύ­να­μη του αν­θρω­πί­νου πνεύ­μα­τος".

Ο Τόμας Μπαχ είναι ένας άν­θρω­πος που ξέρει πολύ καλά ότι η Ολυ­μπιά­δα περ­νά­ει ζόρια: Οι κά­τοι­κοι πολ­λών υπο­ψή­φιων να φι­λο­ξε­νή­σουν επό­με­νους αγώ­νες πό­λε­ων έχουν δη­λώ­σει φω­να­χτά ότι δεν θέ­λουν να έχουν καμία σχέση με την τε­ρά­στια κοι­νω­νι­κή ανα­στά­τω­ση που φέρ­νουν οι Ολυ­μπια­κοί Αγώ­νες. Ένας από τους λό­γους που ανα­φέ­ρουν οι δια­δη­λω­τές από τη Βο­στώ­νη ως την Κρα­κο­βία είναι ότι η άφιξη των Αγώ­νων ση­μαί­νει εκτο­πι­σμό των φτω­χών και ευά­λω­των πο­λι­τών. Αυτός ο εκτο­πι­σμός προ­κα­λεί αυτό που ο ΟΗΕ απο­κα­λεί "εσω­τε­ρι­κά εκτο­πι­σμέ­νο πρό­σω­πο". Κάθε Ολυ­μπιά­δα προ­κα­λεί τέ­τοιους "εσω­τε­ρι­κούς πρό­σφυ­γες", με απο­κο­ρύ­φω­μα το 1,5 εκα­τομ­μύ­ριο στο Πε­κί­νο το 2008. Είτε στην Ατλά­ντα είτε στη Σεούλ, η Ολυ­μπιά­δα είναι κάτι που προ­κα­λεί αστέ­γους εξαι­τί­ας των απαι­τή­σε­ων της ΔΟΕ.

Το Ρίο απέ­κτη­σε 77.000 εσω­τε­ρι­κούς πρό­σφυ­γες από την στιγ­μή που ανέ­λα­βε τους Ολυ­μπια­κούς Αγώ­νες το 2009. Οι πιο διά­ση­μες εξώ­σεις έγι­ναν ελά­χι­στα μέτρα από το χώρο των Αγώ­νων, στην κοι­νό­τη­τα Vila Autódromo, όπου μόλις αυτήν την εβδο­μά­δα ολο­κλη­ρώ­θη­κε ο εκτο­πι­σμός και των τε­λευ­ταί­ων κα­τοί­κων που επέ­με­ναν να μεί­νουν στις εστί­ες τους. Καθώς γνώ­ρι­σα πολ­λές από τις οι­κο­γέ­νειες της Vila Autódromo που αντι­με­τώ­πι­σαν βία και άκου­σα τις ιστο­ρί­ες τους, βρί­σκω την πρώτη φράση του Μπαχ ορια­κά πα­ρα­νοϊ­κή.

Δια­βά­στε την ξανά:

"Αυτοί οι πρό­σφυ­γες δεν έχουν σπίτι, δεν έχουν ομάδα, δεν έχουν ση­μαία, δεν έχουν εθνι­κό ύμνο. Θα τους προ­σφέ­ρου­με ένα σπίτι στο Ολυ­μπια­κό Χωριό".

Προ­σφέ­ρε­ται ένα προ­σω­ρι­νό σπίτι σε 10 αν­θρώ­πους, ενώ εκα­το­ντά­δες οι­κο­γέ­νειες εκ­διώ­κο­νται από τα πραγ­μα­τι­κά τους σπί­τια. Οι ιστο­ρί­ες από την Vila Autódromo μπο­ρεί να μην προ­κα­λέ­σουν την ίδια έμπνευ­ση στους δη­μο­σιο­γρά­φους, αλλά δεν είναι λι­γό­τε­ρο τρο­μα­κτι­κές: Μαρ­τυ­ρί­ες ηλι­κιω­μέ­νων αν­θρώ­πων να δέ­χο­νται απει­λές, πόρ­τες να σπάνε από την αστυ­νο­μία που ει­σβά­λει ένο­πλη, γεί­το­νες να απο­μα­κρύ­νο­νται με τη βία ο ένας από τον άλλο. Δεν είναι μια "όμορ­φη ιστο­ρία", αλλά η γεν­ναιό­τη­τα των κα­τοί­κων της κοι­νό­τη­τας είναι εξί­σου ζω­ντα­νή από­δει­ξη της δύ­να­μης του αν­θρω­πί­νου πνεύ­μα­τος και καλά θα κά­νε­τε να πι­στέ­ψε­τε ότι είναι κι αυτή μια ιστο­ρία των Ολυ­μπια­κών Αγώ­νων.

Δεν ξε­χά­σω ποτέ τη γνω­ρι­μία μου με την Σά­ντρα το Μάη. Μια από τις λίγες που αρ­νή­θη­κε είτε να εκ­φο­βι­στεί είτε να εξα­γο­ρα­στεί, η Σά­ντρα μου είπε πως κρα­τού­σε τη θέση της γιατί "είναι ση­μα­ντι­κό να υπάρ­χει ένας χώρος όπου να μπο­ρούν να ζουν οι ερ­γα­ζό­με­νοι άν­θρω­ποι στο Ρίο". Συ­μπλή­ρω­σε, "θα έπρε­πε να δί­νουν Ολυ­μπια­κά με­τάλ­λια για το πέ­ταγ­μα αν­θρώ­πων έξω από τα σπί­τια τους".

Όλοι έχου­με ακού­σει τη φράση "greenwashing" (ΣτΜ: "πρά­σι­νο ξέ­πλυ­μα" σε ελεύ­θε­ρη από­δο­ση), όταν μια εται­ρία ή κυ­βέρ­νη­ση που είναι εχθρι­κή απέ­να­ντι στα πε­ρι­βαλ­λο­ντι­κά ζη­τή­μα­τα στή­νει μια ψεύ­τι­κη "βι­τρί­να" για να κερ­δί­σει δη­μό­σια συ­μπά­θεια που κα­νο­νι­κά δεν αξί­ζει. Δεν ξέρω αν υπάρ­χει λέξη "refugee-washing", αλλά ίσως θα έπρε­πε να υπάρ­χει.

αναδημοσίευση από thenation.com