ΚΡΙΣΗ, ΕΥΡΩΖΩΝΗ, ΓΕΡΜΑΝΙΑ, ΝΟΤΟΣ, ΕΛΛΑΔΑ, ΔΙΕΞΟΔΟΣ!
Αυτές τις μέρες βρέθηκαν στην Αθήνα o Heiner Flassbeck και ο φίλος και σύντροφος Κώστας Λαπαβίτσας. Παρόλο το φόρτο τους, μας δόθηκε η ευκαιρία να κάνουμε μια σύντομη συνομιλία μαζί τους. Για τον Κώστα Λαπαβίτσα, φυσικά, δεν χρειάζονται συστάσεις. Ο Heiner Flassbeck πρέπει να πούμε ότι θεωρείται ένας από τους κορυφαίους της οικονομικής σκέψης στη Γερμανία. Ο Heiner Flassbeck βέβαια δεν είναι μαρξιστής αλλά διακρίνεται για την τολμηρή και ρεαλιστική προσέγγιση του και είναι ένας από τους ελάχιστους στο γερμανικό στερέωμα που στηλιτεύει εδώ και χρόνια αμείλικτα τη γερμανική οικονομική πολιτική, την οποία θεωρεί κατεξοχήν υπεύθυνη για την κρίση της ευρωζώνης. Ο Heiner Flassbeck υπηρετεί από το 2006 ως Διευθυντής της Διεύθυνσης για την παγκοσμιοποίηση και την ανάπτυξη στρατηγικών της Διάσκεψης των Ηνωμένων Εθνών για το Εμπόριο και την Ανάπτυξη (UNCTAD). Είναι μέλος της Επιτροπής για την Μέτρηση των Οικονομικών Επιδόσεων και της Κοινωνικής Προόδου, καθώς και συγγραφέας πολλών βιβλίων και άρθρων για τα μακροοικονομικά θέματα, ιδίως όσον αφορά την τρέχουσα οικονομική κρίση και τις επιπτώσεις της στην πραγματική οικονομία.
Στο παρελθόν, έχει διατελέσει επικεφαλής μακρο-οικονομολόγος στο Γερμανικό Ινστιτούτο Οικονομικών Ερευνών μεταξύ 1988 και 1998, καθώς και Γενικός Γραμματέας (Υφυπουργός) από τον Οκτώβριο 1998 μέχρι τον Απρίλιο 1999 στο γερμανικό Ομοσπονδιακό Υπουργείο Οικονομικών, υπεύθυνος για τις διεθνείς υποθέσεις, την Ευρωπαϊκή Ένωση και το ΔΝΤ.
Ολόκληρη η συνομιλία της Iskra με τους Heiner Flassbeck και Κώστα Λαπαβίτσα έχει ως εξής:
Iskra: Έχετε πολλές φορές τονίσει ότι η Γερμανία και η γερμανική οικονομική πολιτική είναι κατεξοχήν υπεύθυνη για τη σημερινή κρίση στην ευρωζώνη, ιδιαίτερα για την οξύτατη κρίση στον ευρωπαϊκό νότο. Συνοπτικά, ποιοί είναι οι λόγοι για τους οποίους έχετε αυτή την άποψη;
Heiner Flassbeck: Ο λόγος είναι πάρα πολύ απλός. Αν δούμε τι συνέβη μέσα στη νομισματική ένωση, θα δούμε ότι ενώ υπήρχαν επισήμως στόχοι για τον πληθωρισμό, οι χώρες της νότιας Ευρώπης δεν πέτυχαν το στόχο γιατί είχαν υψηλότερο πληθωρισμό και η Γερμανία επίσης δεν πέτυχε τον στόχο, γιατί είχε χαμηλότερο πληθωρισμό. Η απόκλιση αυτή του πληθωρισμού οδήγησε σε πολύ μεγάλη απόκλιση στην ανταγωνιστικότητα, όπου οι χώρες του Νότου έχασαν σε ανταγωνιστικότητα, ενώ η Γερμανία έχει γίνει πάρα πολύ ανταγωνιστική. Το κενό αυτό ανταγωνιστικότητας είναι τόσο μεγάλο, που οι χώρες του Νότου δεν μπορούν να επιβιώσουν μέσα στη νομισματική ένωση όσο αυτό το κενό υφίσταται.
Iskra: Έχετε πεί, επίσης, πολλές φορές ότι κακώς επικρίνεται η Ελλάδα για τη θέση στην οποία έχει περιέλθει. Θεωρείτε λοιπόν ότι το πρόβλημα δεν είναι - για την κακή κατάσταση που έχουμε φτάσει σήμερα στη χώρα μας - η Ελλάδα και η ελληνική πολιτική, αλλά είναι ευρύτερο το πρόβλημα; Πηγάζει από την ίδια την ευρωζώνη και οφείλεται στη Γερμανία;
Heiner Flassbeck: Βεβαίως, το μεγαλύτερο πρόβλημα της ευρωζώνης είναι η Γερμανία. Σε μια νομισματική ένωση, για να το θέσω έτσι, θα πρέπει ο καθένας να ζει ανάλογα με τους πόρους του. Η απόκλιση του πληθωρισμού μας δείχνει ότι οι χώρες του Νότου "έζησαν πέραν των πόρων τους", αλλά και η Γερμανία έζησε "κάτω από τους πόρους της", όπως φαίνεται από την απόκλιση του δικού της πληθωρισμού, που βρίσκεται κάτω από τον στόχο. Για το λόγο αυτό η Γερμανία χρησιμοποίησε τη δική της παραγωγικότητα εις βάρος των εταίρων της. Σε μια νομισματική ένωση όμως αυτό δεν μπορεί να είναι ο κανόνας. Αυτό που πρέπει να ισχύει είναι ότι οι χώρες πρέπει να ζουν ανάλογα με την παραγωγικότητα τους και να προσαρμόζονται σε αυτή. Επιτρέψτε μου να πω κάτι, που είναι ένα πολύ σημαντικό παράδειγμα. Η Γερμανίδα καγκελάριος Α.Μέρκελ είπε ότι η νομισματική ένωση δεν μπορεί να λειτουργήσει, αν οι Έλληνες εργαζόμενοι έχουν περισσότερες μέρες άδειας από τους Γερμανούς εργαζόμενους. Αυτό είναι απόλυτα λανθασμένο. Δείχνει μάλιστα ότι η Α.Μέρκελ δεν έχει καταλάβει τι είναι μια νομισματική ένωση. Όπως είπα, μια χώρα μπορεί να χρησιμοποιήσει την παραγωγικότητα της όπως θέλει. Μπορεί να έχει περισσότερες μέρες διακοπών, μεγαλύτερη ή μικρότερη ηλικία συνταξιοδότησης. Αλλά πρέπει να χρησιμοποιεί την παραγωγικότητα της για τους δικούς της σκοπούς και στόχους, και όχι για να πολεμήσει τους γείτονες της.
Iskra:Θεωρείτε ότι η βασική αιτία εκδήλωσης αυτών των προβλημάτων στην ευρωζώνη, είναι τα μεγάλα πλεονάσματα στο εξωτερικό ισοζύγιο της Γερμανίας;
Heiner Flassbeck: Ναι, αυτός είναι ο κύριος λόγος και είναι απλό να το εξηγήσει κανείς. Από τη στιγμή που σε μια νομισματική ένωση, εμφανίζονται τόσο μεγάλες ανισορροπίες στις εξωτερικές συναλλαγές, δηλαδή έχεις πλεονάσματα και ελλείμματα, δεν έχεις τον κύριο μοχλό που σου επιτρέπει να τα διορθώνεις αυτά: δηλαδή την αλλαγή της διεθνούς νομισματικής ισοτιμίας. Εξορισμού δηλαδή η νομισματική ένωση δεν διαθέτει αυτό το εργαλείο. Και αυτό δημιουργεί ένα δίλλημα για τις περισσότερες χώρες, διότι από τη στιγμή που δεν έχεις το εργαλείο της ισοτιμίας και της υποτίμησης είσαι αναγκασμένος να προχωρήσεις στην διόρθωση αυτών των ανισορροπιών μέσω των περικοπών των μισθών. Αυτό που λέγεται στην Ελλάδα εσωτερική υποτίμηση. Αλλά αυτό το πράγμα είναι καταστροφικό για τις περισσότερες χώρες, διότι συντρίβει την εγχώρια ζήτηση και άρα δημιουργεί περαιτέρω προβλήματα. Γι αυτό και δεν υπάρχει εύκολη πολιτική λύση για μια τέτοια κατάσταση, όταν έχει ήδη δημιουργηθεί αυτή η κατάσταση. Δεν υπάρχει εύκολη λύση, και αυτό είναι κάτι το οποίο το γνωρίζουν οι διεθνείς χρηματοπιστωτικές αγορές, το αντιλαμβάνονται, και για το λόγο αυτό ποντάρουν στην χρεοκοπία και στην αθέτηση πληρωμών από πλευράς των χωρών που βρίσκονται σε αδυναμία.
Iskra: Είπατε ότι για να βελτιωθεί η κατάσταση, για να υπάρξει μια διέξοδος στην ευρωζωνική κρίση, πρέπει να αλλάξει η Γερμανία. Βλέπετε τη δυνατότητα να αλλάξει η Γερμανία χωρίς εξωτερική πίεση;
Heiner Flassbeck: Δεν βλέπω την προοπτική να αλλάξει η Γερμανία την πολιτική της αυτή τη στιγμή. Νομίζω ότι για να γίνει αυτό θα πρέπει να υπάρξει εξωτερική πίεση, κυρίως από τις χώρες που έχουν τα ελλείμματα, δηλαδή τις χώρες του Νότου αλλά και τη Γαλλία, ώστε να υπάρξει μια διαφορετική αντίληψη των πραγμάτων και στη Γερμανία.
Iskra: Αν δεν γίνει αυτό, αν δεν μπορέσουν οι χώρες του Νότου μαζί με τη Γαλλία, να διαμορφώσουν ένα μέτωπο πίεσης απέναντι στη Γερμανία, για να αλλάξει ριζικά όλα αυτά τα οποία συνδέονται με τις αιτίες που δημιουργούν τα προβλήματα στην ευρωζώνη, τι μπορεί να κάνει η Ελλάδα για να μπορέσει να αντιμετωπίσει την σημερινή κρίση της; Υπάρχει κάτι που μπορεί να κάνει, εφόσον, το μέτωπο με τη Γαλλία δεν γίνει εφικτό;
Heiner Flassbeck: Εάν δεν προκύψει ένα τέτοιο μέτωπο, τότε θα πρέπει και μια χώρα που βρίσκεται σε δύσκολη θέση, να αρχίσει να εξετάζει όλες τις προοπτικές και όλες τις δυνατότητες που ανοίγονται μπροστά της καθώς και τις εναλλακτικές λύσεις. Μια μικρή ανοιχτή οικονομία, όπως ας πούμε η Ελλάδα, δεν μπορεί να βρει εύκολα λύση, αλλά και μια άλλη προοπτική είναι εφικτή. Δεν είναι ανέφικτη, είναι εφικτή. Θα είναι πολύ δύσκολη μια τέτοια λύση, αλλά πιστεύω ότι θα πρέπει να αρχίσει και η προετοιμασία του κόσμου. Έχουν υποχρέωση τα πολιτικά κόμματα να ξεκινήσουν την προετοιμασία του κόσμου, να υπάρξει αντίληψη από πλευράς των λαϊκών στρωμάτων ότι υπάρχουν μεν δυσκολίες αλλά υπάρχουν και άλλες λύσεις. Αυτό που θέλω να πω είναι το εξής: θα πρέπει να υπάρξει μια συζήτηση με τον κόσμο ώστε να αρχίσει να αντιλαμβάνεται αυτό το οποίο ονομάζω «πρόβλημα των ροών», δηλαδή το πρόβλημα της μεγέθυνσης, της ανάπτυξης, των ροών του νέου πλούτου. Αυτό είναι που πρέπει να λυθεί, και εάν η νέα πολιτική λύσει αυτό το πρόβλημα τότε και το πρόβλημα των αποθεμάτων, δηλαδή των αποταμιεύσεων και των άλλων υπαρκτών οικονομικών μεγεθών, τα οποία φυσικά θα πληγούν από μια άλλη λύση, είναι αντιμετωπίσιμο όσο οι ροές είναι θετικές. Όσο ο νέος πλούτος είναι μια θετική εξέλιξη και υπάρχει αισιοδοξία για αυτό. Αυτό είναι το κεντρικό ζήτημα και αυτό θα πρέπει να εξηγηθεί στον κόσμο. Με άλλα λόγια δηλαδή, να μη φοβάται τις απώλειες στα αποθεματικά του όσο οι ροές νέου πλούτου θα διαγράφονται αισιόδοξες και θετικές.
Iskra: Ως έσχατη λύση για την Ελλάδα, θα μπορούσε να ήταν η έξοδος της από την ευρωζώνη και η διαμόρφωση μιας νέας πολιτικής σε αυτό το πλαίσιο; Ή η ευρωζώνη είναι μια νομισματική “φυλακή υψίστης ασφαλείας” που δεν μπορεί να υπάρξει κανένας “δραπέτης” από αυτή, εκτός αν πια ξέρει ότι τον περιμένει ο βέβαιος θάνατος;
Heiner Flassbeck: Η ιστορία μας δείχνει ότι καταστάσεις σαν και αυτές που διανύουμε στην ευρωζώνη οδηγούν σε ρήξη, σε σπάσιμο, όταν όλοι αρχίζουν και φοβούνται το θάνατο. Δηλαδή όταν εμφανίζονται καταστάσεις όπου υπάρχει κοινωνική αναταραχή, κοινωνική αποδιάρθρωση και πολύ δύσκολες κοινωνικές συνθήκες. Τότε όντως σπάνε αυτού του είδους τα νομισματικά πλαίσια. Ελπίζω στην ευρωζώνη να καταφέρουμε να αποφύγουμε μια τέτοια κατάληξη και ελπίζω να μπορέσουμε να περάσουμε το μήνυμα αυτό εκεί που λαμβάνονται οι αποφάσεις, δηλαδή στις Βρυξέλλες.
Iskra: Πρέπει να αλλάξει, είπαμε, η Γερμανία, για να μπορέσουμε να αναζητήσουμε μια διέξοδο. Συνοπτικά, τι πρέπει να αλλάξει στη γερμανική πολιτική, για να δοθεί μια θετική προοπτική;
Heiner Flassbeck: Καταρχήν, το πρώτο πράγμα που πρέπει να γίνει, είναι να αλλάξoυν οι αντιλήψεις στις χώρες της ευρωζώνης, ώστε να αρχίσουν να ασκούν πίεση στη Γερμανία, για να αντιληφθεί το αδιέξοδο της οικονομικής πολιτικής και νοοτροπίας που έχει αυτή τη στιγμή. Αφού γίνει αυτό, αυτό που μπορεί επίσης να γίνει είναι να εξηγηθεί ότι δεν μπορεί η Γερμανία να στηρίζει την ανάπτυξη της σε εξωτερικούς πόρους, στη θέση που έχει λόγω του εξωτερικού εμπορίου και των εξωτερικών της συναλλαγών. Να σας αναφέρω ότι ακόμα και φέτος, το 2012, η Γερμανία έχει επιπλέον πλεόνασμα 60 δις ευρώ μέσα από την ευρωζώνη, δηλαδή έχει ανεβάσει την χρέωση των άλλων χωρών, διότι περί αυτού πρόκειται, κατά 60 δις ευρώ, ακόμα και μέσα σε αυτές τις συνθήκες. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να γίνει αλλαγή στις βασικές ισορροπίες μέσα στη Γερμανία, και εφόσον τα νοικοκυριά αποταμιεύουν, θα πρέπει οι εταιρίες να αρχίσουν να δαπανούν περισσότερα, θα πρέπει να γίνει μια τέτοια μεταφορά πόρων. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να αλλάξει και το φορολογικό σύστημα και θα πρέπει να φορολογηθούν περισσότερο και οι επιχειρήσεις στη Γερμανία.
Αυτό, βέβαια, απαιτεί αλλαγή πολιτικής 180 μοιρών στη Γερμανία, ελπίζω όμως πριν να φτάσουμε στο απροχώρητο και η κατάσταση οδηγηθεί σε έκρηξη, αρκετές χώρες της Νότιας Ευρώπης να βρεθούν μαζί και να εξηγήσουν στη Γερμανία ποια είναι η κατάσταση, ώστε να πιεστεί και να πειστεί να αλλάξει κατεύθυνση.
Iskra: Και ένα τελευταίο σχόλιο. Έχουμε στην Ελλάδα μια κυβέρνηση Αριστεράς, η οποία προχωρά στην ακύρωση του μνημονίου και ζητάει την επαναδιαπραγμάτευση του χρέους με στόχο την διαγραφή ενός μεγάλου μέρους του. Πιστεύετε ότι αυτό θα οδηγήσει σε διακοπή της χρηματοδότησης της τρόικας προς την Ελλάδα;
Heiner Flassbeck: Αυτό είναι ένα ανοιχτό ζήτημα, ένα ανοιχτό ερώτημα. Αυτό που θα ήθελα να σας πω εγώ είναι το εξής: Ελπίζω ότι μια Αριστερή κυβέρνηση θα έχει ευρύτερη αντίληψη για το τι θα συμβεί, και θα αντιληφθεί ότι ακόμη και η διαγραφή του χρέους ή η ακύρωση του μνημονίου δεν θα οδηγήσει αυτόματα σε λύση του προβλήματος εάν δεν αλλάξει και η οικονομική πολιτική, αν δεν αναδιαρθρωθεί η οικονομία με όρους τέτοιους ώστε να μπει σε άλλη βάση. Γιατί και η διαγραφή του χρέους είναι ζημία για κάποιους τρίτους, το να μην πληρώσει η χώρα ή η κυβέρνηση είναι ζημία για τρίτους, αυτό από μόνο του δεν λύνει το πρόβλημα.
Iskra: Δεν πιστεύετε όμως ότι η διαγραφή του χρέους αποτελεί προϋπόθεση για την ανάκαμψη, και η πολιτική της λιτότητας δεν μπορεί να συνεχιστεί;
Heiner Flassbeck: Η απόρριψη της λιτότητας είναι ξεκάθαρη και πρέπει οπωσδήποτε να γίνει, αλλά άλλο η διαγραφή του χρέους και άλλο η άρση της λιτότητας. Εκείνο που προέχει είναι να γίνει άρση της λιτότητας και να μπει η οικονομία σε άλλη βάση. Αυτό μπορεί να γίνει είτε μετά, είτε ακόμα καλύτερα πριν τη διαγραφή του χρέους. Όλες οι συζητήσεις στις Βρυξέλλες πρέπει να περιστρέφονται γύρω από το ζήτημα: πως θα αναζωογονηθούν οι οικονομίες της Νότιας Ευρώπης και οι οικονομίες της Ευρώπης γενικότερα.
Στη συνέχεια η Iskra υπέβαλε δύο ερωτήματα στον Κώστα Λαπαβίτσα.
Iskra:Κώστα, o Heiner Flassbeck είπε ότι πρέπει να διαμορφωθεί ένα μέτωπο χωρών του Νότου, συν τη Γαλλία, αν είναι δυνατόν, προκείμενου να υπάρξει μια απειλή στη Γερμανία, πως αν δεν αλλάξει πολιτική, τότε υπάρχει η εναλλακτική λύση, όπως άλλοτε είχε τονίσει, της διαμόρφωσης μιας νομισματικής ζώνης του Νότου, για να το πούμε έτσι σχηματικά. Καταρχάς θεωρείς εφικτή στο ορατό μέλλον τη διαμόρφωση ενός τέτοιου μετώπου χωρών, με τους πολιτικούς συσχετισμούς που υπάρχουν. Αλλά και αν γίνει εφικτό, μπορεί πράγματι να είναι μια διέξοδος για τον Ευρωπαϊκό Νότο, μια τέτοια εξέλιξη; Μια δική του νομισματική ζώνη, με ή χωρίς τη Γαλλία;
Κώστας Λαπαβίτσας: Καταλαβαίνω καταρχήν γιατί ένας οικονομολόγος όπως ο Heiner Flassbeck, ο οποίος είναι από τους καλύτερους αυτή τη στιγμή στην Ευρώπη, και έχει δει τα προβλήματα πολύ πριν τα διαγνώσουν άλλοι, καταλαβαίνω γιατί παίρνει αυτή τη θέση. Από πλευράς τεχνοκρατικής, αντιλαμβάνεται ότι για να διατηρηθεί η νομισματική ένωση πρέπει να υπάρξει αυτή η αλλαγή στην οικονομική της πολιτική και οι χώρες της περιφέρειας να πιέσουν τη Γερμανία ώστε να αλλάξει κατεύθυνση. Το αντιλαμβάνομαι αυτό από την πλευρά των απόψεων ενός οικονομολόγου, όμως στην πράξη αν δούμε τι συμβαίνει αυτή τη στιγμή και τι έχει συμβεί στην Ευρωπαϊκή Ένωση την τελευταία τριετία, καταλαβαίνουμε ότι πρόκειται για μια εξαιρετικά απομακρυσμένη προοπτική. Ισα ίσα, αυτό που έχουμε δει ανάμεσα στις χώρες του Νότου είναι ένταση της διαμάχης και των προστριβών μεταξύ τους, όπου κάθε μια από τις χώρες αυτές φροντίζει να πει ότι «δεν είμαι σαν τους άλλους, εγώ είμαι καλός μαθητής, δεν είμαι σαν τους Έλληνες, δεν είμαι σαν τους Πορτογάλους» και ούτω καθεξής. Αυτό δεν είναι τόσο περίεργο στην ερμηνεία του, διότι πολλές από τις χώρες της περιφέρειας αντιλήφθηκαν το ευρώ ως τον τρόπο με τον οποίο έγιναν πραγματικοί ευρωπαίοι. Υπάρχει δηλαδή και ιδεολογική και συμβολική αξία στο νόμισμα και θέλουν πάρα πολύ να προσκολληθούν σε αυτό, και άρα μέσα σε αυτό το πράγμα θέλουν να πάρουν διαπιστευτήρια από τους ισχυρούς και να διαχωρίσουν τη θέση τους από τους υπόλοιπους. Αυτό θα λειτουργήσει εξαιρετικά αρνητικά στη διαμόρφωση ενός μετώπου, δεν έχουμε δει κανένα στοιχείο για αυτό.
Εάν η Γαλλία βρεθεί σε θέση να ζητήσει ένα τέτοιο μέτωπο, εννοώντας να σταθεί απέναντι στη Γερμανία, εκεί τα πράγματα θα αλλάξουν όντως. Εκεί όμως θα έχουμε και πολύ ευρύτερες διαμάχες και πολύ μεγαλύτερες ρήξεις, και κανείς δεν μπορεί να προβλέψει τι θα προκύψει. Γιατί μια χώρα όπως η Γαλλία, το να σχηματίσει μέτωπο με τις υπόλοιπες χώρες του Νότου και να σταθεί απέναντι στη Γερμανία, ακούγεται καλό θεωρητικά, αλλά τι έχει να κερδίσει η Γαλλική άρχουσα τάξη από αυτό; Δεν είναι καθόλου ξεκάθαρο. Ακόμα και αν σχηματισθεί ένα τέτοιο μέτωπο, ο σχηματισμός νομισματικής ένωσης από πλευράς του μετώπου αυτού, είναι κάτι τελείως διαφορετικό. Είναι μια πολύ ευρύτερη προοπτική και πολύ πιο φιλόδοξη. Και οι όροι για το σχηματισμό μιας τέτοιας νομισματικής ένωσης, από τις χώρες του Νότου, δεν είναι καθόλου πρόσφοροι ούτε προφανείς τη στιγμή αυτή. Θεωρώ λοιπόν, ότι αν συνεχιστούν αυτές οι εντάσεις, το πιθανότερο δεν είναι να δούμε το σχηματισμό αυτού του μετώπου, αλλά την επανεμφάνιση λύσεων σε εθνικό και κρατικό επίπεδο. Αυτή θα είναι η καταφυγή, πιστεύω, των λαών του Νότου και των λαών της περιφέρειας, οι οποίοι χειμάζονται.
Iskra: Δηλαδή, αν δεν κάνουμε λάθος, θεωρείς ως πιο πρόσφορο δρόμο, να ξεκινήσει μια χώρα, π.χ η Ελλάδα, ένα δρόμο ανατροπής, με έξοδο από την Ευρωζώνη προκειμένου να επαναδιαμορφωθεί όλο το πλαίσιο στην Ευρώπη;
Κώστας Λαπαβίτσας: Καταλαβαίνω την ερώτηση και θεωρώ το εξής: Αυτή τη στιγμή η κατάσταση στην Ελλάδα είναι πάρα πολύ τεταμένη , είναι πολύ έντονες οι κοινωνικές και οικονομικές αντιθέσεις. Μια χώρα λοιπόν που βρίσκεται σε αυτή την κατάσταση, όπως η Ελλάδα, που έχει ζήσει αυτή την τριετία, που έχει διαπιστώσει το τι σημαίνει κέντρο και τι σημαίνει περιφέρεια, θα πρέπει οπωσδήποτε να αρχίσει να συντάσσει τις δικές της δυνάμεις, τις εγχώριες δυνάμεις , τις κοινωνικές και εθνικές της δυνάμεις για να αντιμετωπίσει το πρόβλημα στηριζόμενη κυρίως στις δικές της δυνάμεις. Αυτό σημαίνει, λοιπόν, πως θα πρέπει πολύ σοβαρά να αρχίζει να εξετάζει το ζήτημα της εξόδου από την νομισματική ένωση. Αυτό που φάνταζε τελείως εξωπραγματικό πριν από μια τριετία, πλέον είναι μια προοπτική που πρέπει να τεθεί σοβαρά στο τραπέζι και να αρχίσει να αντιμετωπίζεται και να εξετάζεται με σοβαρούς όρους. Είναι απαράδεκτο η χώρα μας να μην το κάνει αυτό. Εάν η Ελλάδα αναγκαστεί να προχωρήσει σε αυτή την κίνηση, ή αν προκύψει από τη φορά των πραγμάτων, από την έκρηξη των κοινωνικών αντιθέσεων, τότε πιστεύω ότι αν γίνει με όρους Αριστεράς, να γίνει δηλαδή με όρους προοδευτικούς - γιατί μπορεί να γίνει και με πολύ κακούς όρους, πράγμα το οποίο εγώ προσωπικά το έχω πει από την πρώτη ώρα - εάν δηλαδή αντιμετωπιστεί η έξοδος με λήψη μέτρων αναδιάρθρωσης της οικονομίας και της κοινωνίας, τέτοια ώστε να προωθηθούν τα εργατικά και λαϊκά συμφέροντα, αυτό θα λειτουργήσει και ως καταλύτης και για την υπόλοιπη ευρωζώνη και για την υπόλοιπη Ευρωπαϊκή Ένωση. Πιστεύω λοιπόν ότι αυτή μπορεί να είναι η μεγάλη συνεισφορά, στην αλλαγή του ευρωπαϊκού τοπίου, που εκ των πραγμάτων μπορεί να κάνει η Ελλάδα. Μπορεί, σώζοντας τον αυτό της, να λειτουργήσει και ως καταλύτης για να αλλάξουν τα πράγματα ευρύτερα. Θέλω να πω ότι αυτό δεν είναι καθόλου εύκολο, αντιλαμβάνομαι αυτό που είπε ο H.Flassbeck προηγουμένως, δηλαδή ότι θα ήταν πολύ πιο εύκολο να γίνει μια αλλαγή συναινετικά, να αποφευχθούν οι τραγικές εντάσεις. Ποιος θέλει να δει όλα αυτά τα πράγματα; Ποιος θέλει να δει τέτοιες καταστάσεις όπως αυτές που ζούμε; Αλλά πρέπει να έχουμε την αντίληψη, του τι είναι εφικτό σε μια ταξική κοινωνία, και τι είναι εφικτό μέσα στις εθνικές διαφορές που δημιουργούν η ταξική κοινωνία και ο καπιταλισμός.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου