«O Διαφωτισμός είναι η διέξοδος του ανθρώπου από την αυτόεπιβαλλόμενη ανωριμότητα του». (Κάντ). Ως εκ τούτου όλες οι οικονομικές και άλλες θεωρίες, όπως του Smith, του Kant του Rousseau, του Ricardo, του Mill του Marx ή του Keynes, παρά τις μεγάλες διαφορές μεταξύ τους είχαν έναν κοινό σκοπό: τη χειραφέτηση των ανθρώπων από τις «υψηλότερες οντότητες» (βασιλείς, δικτάτορες προέδρους) και από τους «γήινους εκπροσώπους τους». Εν τούτοις, τις τελευταίες δεκαετίες υποχρεωνόμαστε όλοι μας να σκύβουμε το κεφάλι σε ένα νέο «υψηλότερο ον»: στις παντοδύναμες αγορές. Οι αγορές αυτές απαιτούν «διαρθρωτικές αλλαγές» εννοώντας μειώσεις μισθών, συντάξεων, κοινωνικού κράτους κλπ, επιβάλλουν αποκρατικοποιήσεις. Οι αγορές με έδρα τις Η.Π.Α., κατάφεραν να εγκαταστήσουν ένα πανίσχυρο σύστημα χρέους. Αυτό που χρειάζεται η Δύση για να απελευθερωθεί από το τέρας από το νέο «υψηλότερο όν» που την κυβερνάει απολυταρχικά, είναι ένας νέος Διαφωτισμός, ο οποίος δεν είναι απίθανο να ξεκινήσει από την Ελλάδα, αφού η χώρα μας είναι η πλησιέστερη στο χάος και στην καταστροφή που τελικά προκαλούν οι αγορές με τη συμπεριφορά τους. Μπορεί βέβαια να σιωπούν οι Έλληνες εκκωφαντικά, αλλά το καζάνι βράζει ασταμάτητα για επτά σχεδόν χρόνια, με κλειστό το καπάκι, αλλά μέχρι πότε;
Το θεωρητικό υπόβαθρο των ιδιωτικοποιήσεων
Τα βασικά επιχειρήματα υπέρ των ιδιωτικοποιήσεων που προβάλλει η νεοσυντηρητική οικονομική θεωρία είναι τα ακόλουθα:
Ισχυρισμός 1: Οι ιδιωτικοποιήσεις βοηθούν τα δημόσια οικονομικά
Το παραμύθι
Η ιδέα πως η ιδιωτικοποίηση δημοσίων επιχειρήσεων συμβάλλει στη μείωση των δημοσιονομικών ελλειμμάτων είναι κυρίαρχη στη εποχή μας. Σύμφωνα με τους υπερασπιστές αυτής της ιδέας, η πώληση δημόσιας περιουσίας φέρνει έσοδα στο κράτος, τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν για αποπληρωμή (μείωση) του δημοσίου χρέους. Έτσι το κράτος θα πληρώνει λιγότερα έξοδα για τόκους, και άρα θα έχει περισσότερα χρήματα να διαθέσει για την παιδεία,τη υγεία, τις μεταφορές κλπ. Είναι άραγε αλήθεια αυτό;
Η πραγματικότητα
Ας πάρουμε μια κερδοφόρα δημόσια επιχείρηση όπως πχ. η ΔΕΗ, ο ΟΠΑΠ κλπ. με κέρδη της τάξεως του 1 δις ευρώ το χρόνο. Κι ας υποθέσουμε πως το κράτος πληρώνει για το δημόσιο χρέος επιτόκιο 5% (όσο περίπου η Ελλάδα αυτή τη στιγμή κατά μέσο όρο). Με τα κέρδη αυτής της επιχείρησης το κράτος καλύπτει τους τόκους 20 δις ευρώ χρέους (20 δις χρέους x 5% επιτόκιο = 1 δις τόκοι). Τι γίνεται αν το κράτος αποφασίσει να ιδιωτικοποιήσει την επιχείρηση; Έστω ότι το κράτος πουλάει την επιχείρηση έναντι 5 δις ευρώ και με τα χρήματα αυτά αποπληρώνει ισόποσο χρέος. Η ετήσια εξοικονόμηση στους τόκους θα είναι ίση με: 5 δις x 5% = 250 εκατ. ευρώ. Θα συνεχίσει όμως το κράτος να επιβαρύνεται με τους υπόλοιπους τόκους ύψους 750 εκατ. ευρώ που πριν τους κάλυπτε με τα κέρδη της επιχείρησης. Εφόσον πούλησε την επιχείρηση, τα χρήματα αυτά θα πρέπει πλέον να τα βρει από άλλη πηγή. Βλέπουμε δηλαδή πως σε αυτή την περίπτωση τα δημοσιονομικά του κράτους χειροτέρεψαν, διότι η ιδιωτικοποίηση της επιχείρησης παράγει δημοσιονομικό έλλειμμα στο κράτος 750 εκατ. ευρώ ετησίως. Κι όμως, οι χρηματιστηριακές αποτιμήσεις στις οποίες προτίθεται να πωλήσει το ελληνικό δημόσιο δεν ξεπερνούν ούτε καν τα 2 δις! (τη στιγμή που για παράδειγμα, η αξία μόνο της εγκατεστημένης ισχύος της ΔΕΗ υπολογίζεται σε 50-60 δις και η παρούσα αξία των μελλοντικών κερδών υπολογίζεται σε τουλάχιστον άλλα 35 δις, η δε αξία των αποθεμάτων λιγνίτη σε 128 δις, και αναμένεται να αναβαθμιστεί μετά το ατύχημα του Φουκουσίμα στην Ιαπωνία που οδηγεί σε αναστολή και περιορισμό των πυρηνικών προγραμμάτων παραγωγής ενέργειας πολλών χωρών… Αξία χειροπιαστή, σε κοιτάσματα, δίκτυα και υποδομές, όχι αέρας κοπανιστός (στα pixels μιας χρηματιστηριακής οθόνης).
Το ίδιο ισχύει κατ’ αναλογία για όλες τις κερδοφόρες προσοδοφόρες επιχειρήσεις και φορείς του δημοσίου, αεροδρόμια, λιμάνια, αυτοκινητόδρομοι, νερά, ορυκτά, ταχυδρομεία, καζίνο, ιππόδρομοι, κλπ, όλες είναι κερδοφόρες. Και οι τιμές στις οποίες θα πωληθούν είναι τουλάχιστον 80-90%!! χαμηλότερες κι από το ελάχιστο απαιτούμενο τίμημα που θα χρειαζόταν να εισπράξει το κράτος προκειμένου να μην επιβαρυνθεί με πρόσθετα ελλείμματα (δηλ. χρέη) στους μελλοντικούς προϋπολογισμούς. Πρόκειται δυστυχώς, όχι για αξιοποίηση, αλλά για ένα διαρκές έγκλημα … Μια δημοσιονομική αυτοκτονία, που θα επιδεινώσει αντί να βοηθήσει τα δημόσια οικονομικά της Ελλάδας κατά αρκετά δις ετησίως.
Ισχυρισμός 2: Οι ιδιωτικοποιήσεις ωφελούν τους καταναλωτές και την οικονομία
Το παραμύθι
Η ιδιωτικοποίηση, υποστηρίζουν, οδηγεί σε αύξηση παραγωγικότητας και ανταγωνιστικότητας με συνέπεια την αύξηση των κερδών της επιχείρησης (άρα και των φορολογικών εσόδων για το κράτος), τη μείωση των τιμών και τη βελτίωση της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών. Όλα αυτά τα οφέλη, υποστηρίζουν, αντισταθμίζουν και με το παραπάνω την απώλεια κρατικών εσόδων από την πώληση της επιχείρησης. Προκειμένου δε για μη κερδοφόρες επιχειρήσεις (ζημιογόνες, μη κερδοσκοπικές κλπ), ούτε λόγος, η ιδιωτικοποίηση παρουσιάζεται ως μόνη λύση. Είναι όμως έτσι τα πράγματα;
Η πραγματικότητα
Εξαρτάται καταρχήν από τον τρόπο με τον οποίο ο ιδιωτικός τομέας αυξάνει ή δημιουργεί τα κέρδη της επιχείρησης. Αν για παράδειγμα τα δημιουργεί μειώνοντας μισθούς και προσωπικό, όπως συμβαίνει συνήθως, τότε δεν έχουμε αύξηση του πλούτου στην οικονομία, αλλά απλώς μεταβίβαση πόρων από τους εργαζόμενους στην επιχείρηση. Οι οποίοι εργαζόμενοι για τους πόρους αυτούς κατά κανόνα επιβαρύνονται με υψηλότερους φορολογικούς συντελεστές απ’ τις επιχειρήσεις. Σε αυτή την περίπτωση λοιπόν, η οικονομία (και η κοινωνία συνολικά) δεν ωφελούνται, αλλά ζημιώνονται. Το ίδιο ισχύει αν τα κέρδη δημιουργούνται μέσω αύξησης των τιμολογίων (μεταβίβαση πόρων από το καταναλωτικό κοινό στους ιδιοκτήτες της επιχείρησης).
Φυσικά αυτά δεν είναι τα μόνα σενάρια σε μια ιδιωτικοποίηση, αλλά είναι ο κανόνας δυστυχώς, σε παγκόσμιο επίπεδο. Αν, για παράδειγμα, ο ιδιωτικός τομέας δημιουργεί τα κέρδη μέσω επενδύσεων σε τεχνολογίες και υποδομές, που μειώνουν το κόστος παραγωγής και λειτουργίας ή αυξάνουν την παραγωγικότητα, και τα κέρδη επανεπενδύονται στην οικονομία προσθέτοντας εισοδήματα και θέσεις εργασίας, ή επιστρέφουν στους καταναλωτές με τη μορφή μειωμένων τιμών και καλύτερων υπηρεσιών, τότε η οικονομία και η κοινωνία φαίνεται πως ωφελούνται, έστω κι αν το δημόσιο ζημιώθηκε αρχικά από την πώληση του περιουσιακού στοιχείου. Ακόμα και τότε όμως, το πραγματικό όφελος είναι δύσκολο να υπολογιστεί, και, κατά περίπτωση, μπορεί να είναι και αμφισβητούμενο, αν π.χ. οι επενδύσεις έγιναν σε βάρος του περιβάλλοντος. Αλλά αυτό είναι μια άλλη ιστορία.
Βασικό ερώτημα επίσης, για μια ιδιωτικοποίηση, είναι τι μέρος των κερδών παραμένει στην οικονομία και επανεπενδύεται και επαναχρησιμοποιείται σε αυτήν. Αν για παράδειγμα ο νέος ιδιοκτήτης είναι μια πολυεθνική ή ξένη επιχείρηση, όπως πχ. η Deutsche Telecom στην περίπτωση του ΟΤΕ, η οποία ανέστειλε όλες σχεδόν τις σχεδιαζόμενες επενδύσεις του ΟΤΕ σε νέες τεχνολογίες και υποδομές (βλ. οπτικές ίνες), και μεταφέρει απλώς τα κέρδη της επιχείρησης (0,5-1 δις ετησίως) στη Γερμανία, χωρίς να επενδύει στην Ελλάδα, τότε έχουμε απώλεια πόρων από την εγχώρια οικονομία η οποία ζημιώνεται σημαντικά. (Δε θα επεκταθώ στη στρατηγική πτυχή μιας τέτοιας ιδιωτικοποίησης, δηλ. το πόσο επιθυμητό ή επωφελές μπορεί να είναι πχ. για την ασφάλεια την εθνική ανεξαρτησία μιας χώρας που όλες οι τηλεπικοινωνίες των Ενόπλων Δυνάμεων ελέγχονται πλέον από τη Deutsche Telecom… Θα περιοριστώ μόνο στις οικονομικές πτυχές).
Η διεθνής εμπειρία πάντως, 20 και πλέον χρόνων ιδιωτικοποιήσεων, μέχρι στιγμής έχει αποδείξει πως οι οικονομίες των κρατών ελάχιστα βελτιώθηκαν από την ιδιωτικοποίηση δημοσίων επιχειρήσεων. Οι στόχοι των ιδιωτικοποιήσεων (μείωση δημόσιου χρέους, αύξηση ΑΕΠ, ανταγωνιστικότητας και αποτελεσματικότητας των υπηρεσιών) δεν επιτυγχάνονται, ενώ οι παράπλευρες απώλειες (μείωση εισοδημάτων και θέσεων εργασίας μείωση επενδύσεων, μεταφορά κερδών στο εξωτερικό κλπ) ξεπερνούν τα οφέλη από την ιδιωτικοποίηση.
Το παράδειγμα της Βρετανικής Επιχείρησης Ηλεκτρισμού
Ας πάρουμε το παράδειγμα της ιδιωτικοποίησης της CEGB, της Βρετανικής Επιχείρησης Ηλεκτρισμού. Θεωρήθηκε ένα από τα πλέον επιτυχημένα εγχειρήματα ιδιωτικοποίησης διεθνώς. Συνοδεύτηκε από σημαντικές επενδύσεις εκσυγχρονισμού της βρετανικής αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, αύξηση της παραγωγικής δυναμικότητας με παράλληλη μείωση των ρύπων, και εντυπωσιακή μείωση του κόστους παραγωγής και λειτουργίας. Η ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών δεν χειροτέρεψε (όπως στη συντριπτική πλειοψηφία των χωρών που ιδιωτικοποίησαν επιχειρήσεις κοινής ωφέλειας). Τα κέρδη του κλάδου αυξήθηκαν σημαντικά, δίνοντας πρόσθετα φορολογικά έσοδα στο βρετανικό δημόσιο, και τα κέρδη αυτά επαναχρησιμοποιήθηκαν στη βρετανική οικονομία, δεν διέφυγαν στο εξωτερικό. Σκόπιμα επιλέγεται ένα από τα πιο επιτυχημένα παραδείγματα ιδιωτικοποίησης έτσι ώστε να αποκλειστεί η πιθανή υποψία του μη ευνοϊκού παραδείγματος. Η μελέτη της Παγκόσμιας Τράπεζας για τα πρώτα έξι χρόνια της ιδιωτικοποίησης της Βρετανικής αγοράς ηλεκτρισμού είναι αποκαλυπτική:
Ας δούμε λοιπόν τι λέει η Παγκόσμια Τράπεζα. Το 1990 η Μεγάλη Βρετανία προχώρησε στην αναδιάρθρωση και ιδιωτικοποίηση της CEGB, της Βρετανικής Επιχείρησης Ηλεκτρισμού. Η αναδιάρθρωση περιελάμβανε το σπάσιμο της CEGB σε τέσσερις εταιρίες (εκ των οποίων οι τρεις πρώτες ιδιωτικοποιήθηκαν άμεσα): την National Power και την PowerGen που ανέλαβαν τα γεοθερμικά εργοστάσια, την National Grid που ανέλαβε το δίκτυο υψηλής τάσης, και την Nuclear Electric που ανέλαβε τους πυρηνικούς σταθμούς παραγωγής. Στη συνέχεια τα πιο σύγχρονα πυρηνικά εργοστάσια της Nuclear Electric πωλήθηκαν στη British Energy, και το Βρετανικό δημόσιο κράτησε μόνο τα απηρχαιωμένα πυρηνικά εργοστάσια 1ης γενιάς.
Μέσα σε 6 χρόνια τα εργοστάσια παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας εκσυγχρονίστηκαν και η παραγωγικότητα της εργασίας υπερδιπλασιάστηκε. Η εγκατεστημένη ισχύς αυξήθηκε κατά 9,5 MW που αντιστοιχούσε στο 20% της ζήτησης σε περιόδους αιχμής. Το 50% των σχετικών επενδύσεων χρηματοδοτήθηκε από τους νέους ιδιοκτήτες. Το υπόλοιπο 50% απ’ το κράτος. Δεν θα ισχυριστώ πως το κράτος κακώς συμμετείχε στις επενδύσεις, το αντίθετο μάλιστα. Θα παρατηρήσω όμως κι εδώ το γνωστό παράδοξο, το κράτος να επιχορηγεί άνευ αντιτίμου το 50% των επενδύσεων των ιδιωτικών εταιριών, αλλά αυτές να καρπώνονται στο ακέραιο το 100% της απόδοσης των επενδύσεων αυτών… Εν πάσει περιπτώσει… Παράλληλα με τις ανωτέρω επενδύσεις, η χρήση του άνθρακα, που αποτελούσε τη βασική πρώτη ύλη για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, αντικαταστάθηκε σε σημαντικό βαθμό από το πολύ οικονομικότερο φυσικό αέριο. Κατά το έτος της ιδιωτικοποίησης το 92% της παραγόμενης ηλεκτρικής ενέργειας βασιζόταν στον άνθρακα, το 7% στο πετρέλαιο, και μόνο 1% στο φυσικό αέριο. Μετά από 6 χρόνια, η χρήση του φυσικού αερίου είχε ανέλθει στο 23%. Συνεπεία όλων των ανωτέρω, το κόστος παραγωγής ηλεκτρισμού στη Βρετανία μειώθηκε κατά 50%.
Όλα αυτά τα οφέλη όμως των εταιριών ηλεκτρισμού δε μεταφράστηκαν σε όφελος για τους καταναλωτές. Οι τιμές παρέμειναν αδικαιολόγητα υψηλές και τα «ενεργειακώς πτωχά» νοικοκυριά (αυτά που αναγκάζονται να δαπανούν πάνω από το 10% των εισοδημάτων τους σε λογαριασμούς ενέργειας) αυξήθηκαν από 2 σε 3,5 εκατ. νοικοκυριά. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς της Παγκόσμιας Τράπεζας οι εταιρίες ηλεκτρισμού κέρδισαν από όλη αυτή την ιστορία μεταξύ 9-11 δις ευρώ, σε σημερινές ισοτιμίες (8,1-9,7 δις στερλίνες). Το κράτος ωφελή-θηκε ελάχιστα καθώς, μαζί με τα έσοδα από την πώληση, εκτιμάται πως κέρδισε όλα κι όλα κάπου 0,4-1,3 δις ευρώ (0,4-1,2 δις στερλίνες). Και οι καταναλωτές; Ααα, αυτοί ήταν οι μεγάλοι χαμένοι, έχασαν κάπου 1,4-5 δις ευρώ (1,3-4,4 δις στερλίνες). Μόνο μέσα σε μία 6ετία!!. Και αυτή ήταν η λεγόμενη καλή εξαετία. Έκτοτε, από το 1997 έως το 2002 οι τιμές αυξήθηκαν κατά 28% (4% πάνω κι απ’ τον πληθωρισμό), ενώ από το 2003 μέχρι το 2008 έχουν αυξηθεί κατά ακόμα 40% επιπλέον (8% ετησίως!!! κατά μέσο όρο). Παράλληλα, διαπιστώθηκε πως οι εταιρίες ηλεκτρισμού έκαναν μόνο επενδύσεις βραχείας απόδοσης, βασιζόμενες στις ήδη διαδεδομένες τεχνολογίες, προκειμένου να βγάλουν γρήγορα κέρδη και να περιορίσουν το ρίσκο, υπονομεύοντας τη μελλοντική ενεργειακή επάρκεια της Μ.Βρετανίας (που κινδυνεύει πλέον με σοβαρές ελλείψεις ενέργειας από το 2015) αλλά και την ίδια την πορεία και βιωσιμότητά τους απέναντι στο διεθνή ανταγωνισμό. Τελικά, μετά από 20 χρόνια ιδιωτικοποίησης, η Ofgem (η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας της Μ.Βρετανίας), που ήταν ανέκαθεν ο πλέον ένθερμος υποστηρικτής της ιδιωτικοποίησης, αναγνώρισε πέρυσι κι επισήμως πως το μοντέλο της ιδιωτικοποιημένης αγοράς ενέργειας δεν δουλεύει, και πρότεινε την πώληση των εταιριών ηλεκτρισμού (και αερίου) στους καταναλωτές με τη βοήθεια ενός κρατικά ελεγχόμενου φορέα στα πρότυπα της παλαιάς κρατικής Βρετανικής Επιχείρησης Ηλεκτρισμού CEGB. (Σχετικό άρθροτου Guardian). Το παράδειγμα της Βρετανίας δεν είναι το μόνο. Παρόμοιες και συχνά χειρότερες διαπιστώσεις θα βρει κανείς για όλες σχεδόν τις χώρες που ιδιωτικοποίησαν δημόσιες επιχειρήσεις.
Κατά διαβολική σύμπτωση όμως, το παράδειγμα της Μ. Βρετανίας παρουσιάζει ανατριχιαστικές ομοιότητες με αυτά που συμβαίνουν στην Ελλάδα. Στην Μ. Βρετανία η τότε πρωθυπουργός Θάτσερ κήρυξε τον πόλεμο εναντίον του συνδικάτου των ανθρακωρύχων. Κατά σύμπτωση και εκεί ο πόλεμος ξεκίνησε από το ισχυρότερο συνδικάτο της χώρας, όπως έγινε και στην Ελλάδα με τη ΔΕΗ. Κατά σύμπτωση και εκεί το συνδικάτο αυτό σχετίζονταν με τη παραγωγή ενέργειας. Κατά περίεργη σύμπτωση και εκεί διοχετεύονταν διάφορες ατασθαλίες και σκάνδαλα των συνδικαλιστών στα ΜΜΕ, ώστε να επηρεάσουν την κοινή γνώμη να μην αντιδράσει στο ξεπούλημα της επιχείρησης, που τελικά υλοποιήθηκε, ανοίγοντας το δρόμο για την ιδιωτικοποίηση στη συνέχεια του συνόλου της δημόσιας περιουσίας της Μ. Βρετανίας… Το μοντέλο αυτό πάντως δεν φαίνεται να ωφέλησε τα δημόσια οικονομικά της Μ. Βρετανίας η οποία έχει σήμερα μηδενική δημόσια περιουσία και βρίσκεται στα πρόθυρα της χρεοκοπίας με συνολικό εξωτερικό χρέος που υπερβαίνει το 500% του ΑΕΠ της (πάνω από 8 τρισεκατομμύρια ευρώ, σε τρέχουσες ισοτιμίες).
Η Γερμανική Εταιρία Αποκρατικοποιήσεων μοντέλο για την Ελλάδα
Μετά από διεθνείς πιέσεις, το ελληνικό κοινοβούλιο ψήφισε στο Μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα λιτότητας τη σύσταση μιας εταιρείας για τις αποκρατικοποιήσεις. Ο κ. Γιούνγκερ, Πρόεδρος του Eurogroup, ο Σουηδός υπουργός Οικονομικών, και Ολλανδοί πολιτικοί ηγέτες, έχουν επανειλημμένως υποστηρίξει πως για την περίπτωση της Ελλάδας απαιτείται μία λύση κατά το πρότυπο της γερμανικής «Treuhand». Σκέψεις μεγάλων ανδρών που συναντώνται; ή μήπως υπόγειες διαδρομές και ταυτίσεις μεγάλων συμφερόντων;
Η Treuhand, ήταν η Γερμανική Εταιρία Αποκρατικοποιήσεων που συνεστήθη το 1990 με στόχο την ιδιωτικοποίηση της κρατικής περιουσίας της πρώην Ανατολικής Γερμανίας. Ένα μοντέλο που προτείνεται σήμερα ως πρότυπο για την Ελλάδα. Η Γερμανική εταιρεία-πρότυπο ανέλαβε τη διαχείριση συνολικά 8.500 κρατικών φορέων και επιχειρήσεων, με περίπου 4 εκατ. εργαζόμενους, προκειμένου να τις ιδιωτικοποιήσει, με τη ελπίδα πως θα αναδομούνταν και θα εξυγιαίνονταν. Επίσης ανέλαβε κάθε πιθανό και απίθανο περιουσιακό στοιχείο της πρώην Ανατολικής Γερμανίας (από δημόσια γη 2,4 εκατ. εκταρίων, ως τα κτήρια του στρατού και της Στάζι μέχρι και την περιουσία των πολιτικών κομμάτων). Η αξία των επιχειρήσεων και των ακινήτων είχε υπολογιστεί τότε μεταξύ 200-600 δις γερμανικών μάρκων (100-300 δις ευρώ, βάσει της ισοτιμίας ένταξης της Γερμανίας στο ευρώ). Στόχος του προγράμματος αποκρατικοποιήσεων ήταν η αποκομιδή κερδών ύψους 600 εκατ. ευρώ σε ορίζοντα 4ετίας. Αλλά κατέληξε μέσα σε τέσσερα χρόνια με... χρέη 135 δις ευρώ!! (270 δις μάρκα) τα οποία φυσικά επιβαρύνθηκαν οι γερμανοί φορολογούμενοι. Οι νέοι ιδιοκτήτες είχαν αναλάβει την υποχρέωση να επενδύσουν 142 δις μάρκα (70 δις ευρώ), που ποτέ δεν τήρησαν. Πάνω από 2,5 εκατομμύρια άνθρωποι έχασαν τις δουλειές τους και η πάλαι ποτέ ισχυρή βιομηχανία της πρώην Ανατολικής Γερμανίας αποβιομηχανοποιήθηκε πλήρως. Σαράντα δύο χιλιάδες ακίνητα (σε σύνολο 104.000) επεστράφησαν σε παλιούς ιδιοκτήτες, ενώ 62.000 οικόπεδα πουλήθηκαν σε τιμές συμβολικές σχεδόν μηδενικές, μαζί με 1.500.000 εκτάρια χωραφιών και λιβαδιών και 770.000 εκτάρια δασών. Η Treuhand έκλεισε τελικά με χρέος 270 δις μάρκων (135 δις ευρώ) που ανέλαβε το ομοσπονδιακό κράτος να πληρώσει.
Κι όμως, στην Ελλάδα η ίδρυση μιας τέτοιας εταιρίας ψηφίστηκε, και κυβέρνηση, τρόϊκα και τα δημοσιογραφικά τσιράκια τους, που κάνουν τα στραβά μάτια σε εκχώρηση κάθε πιθανού κι απίθανου περιουσιακού στοιχείου της χώρας σε Εταιρία Ελεγχόμενη από την τρόϊκα…
Τα βασικά επιχειρήματα κατά των ιδιωτικοποιήσεων είναι τα ακόλουθα:
1. Η υποτίμηση του δημόσιου συμφέροντος: Οι ιδιωτικοποιημένες επιχειρήσεις ενδιαφέρονται να μεγιστοποιήσουν τα κέρδη τους, την αξία των μετοχών τους και τις αμοιβές του διευθυντικού προσωπικού τους. Αυτό συνήθως συνεπάγεται ότι περιορίζουν τις δαπάνες για συντήρηση υποδομών και επενδύσεις (ιδιαίτερα όταν τα τελευταία δεν προσφέρουν σημαντική και σχετικά άμεση ώθηση στην κερδοφορία) και κλείνουν ή υποβαθμίζουν μη κερδοφόρες διαδικασίες (π.χ. παροχή υπηρεσιών σε απομονωμένες περιοχές). Αυτό συνεπάγεται την φθορά των υποδομών και σοβαρά προβλήματα στην παροχή υπηρεσιών.
Μέσω της ιδιωτικοοικονομικής πολιτικής της μεγιστοποίησης κέρδους, στην Βρετανία υπονομεύεται η ενεργειακή επάρκεια αφού δεν προβαίνουν στις αναγκαίες αναπτυξιακές υποδομές. Σχετικό άρθρο υπάρχει στην εφημερίδα Guardian όπου η Ofgem (η ρυθμιστική Αρχή ενέργειας του Ην. Βασιλείου) το αναγνώρισε. Η ίδια φιλελεύθερη εφημερίδα καταγράφει 37% αύξηση στις τιμές ενέργειας τα τελευταία τρία χρόνια παρόλο που στην αγορά δραστηριοποιούνται έξι εταιρείες.
Στην Ιταλία η εθνική στατιστική υπηρεσία Censis καταγράφει σε αριθμούς την αποτυχία ορισμένων ιδιωτικοποιήσεων με μείωση 13% θέσεις εργασίας σε διάφορους κλάδους, αύξηση τιμών 17% σε ηλεκτρικό και κατά 10% αεροπορικών και σιδηροδρομικών μεταφορών.
Η ιδιωτικοποίηση των βρετανικών σιδηροδρόμων οδήγησε, πέραν της μεγάλης αύξησης στα ναύλα (στοίχιζε στο βρετανικό δημόσιο 1 δις. πριν την ιδιωτικοποίηση, σήμερα η βρετανική κυβέρνηση επιδοτεί τις ιδιωτικές εταιρείες με 6 δις. για να συγκρατήσουν τις αυξήσεις ναύλων), σε βαριά ατυχήματα και εκτροχιασμούς τρένων καθώς η συντήρηση του δικτύου ήταν ελλιπής λόγω κόστους. Με κόστος 37 δις. ευρώ το δημόσιο αναγκάστηκε να προβεί ξανά στην αγορά του δικτύου.
Στη Βουλγαρία μετά την εξωφρενική αύξηση των τιμών της ηλεκτρικής ενέργειας ακολούθησε κοινωνική αναταραχή που οδήγησε στην επανακρατικοποίηση του τομέα.
Με το καθεστώς δημόσιας καθετοποιημένης εταιρείας λειτουργεί και η μεγαλύτερη παγκόσμια εταιρεία ενέργειας, η Δημόσια Γαλλική Εταιρεία Ηλεκτρικής Ενέργειας (E.D.F), η οποία δραστηριοποιείται σε όλη την Ευρώπη με σημαντικότατα οφέλη για την ίδια την Γαλλία. Παράλληλα διατηρεί την κρατική δραστηριότητα στις συγκοινωνίες και υπάρχει υψηλότερη ποιότητα σε άνεση, ταχύτητα ασφάλεια και με χαμηλότερες τιμές σε σχέση με την Μ. Βρετανία .
Στη Γαλλία επανακρατικοποιείται η υδατοπρομήθεια λόγω της ανεξέλεγκτης αύξησης των τιμών και της αδυναμίας του ιδιώτη να παρέχει ασφαλή για την υγεία των πολιτών υδροδότηση.
Στις ΗΠΑ και συγκεκριμένα στη Καλιφόρνια οι εταιρείες παροχής ηλεκτρικού ρεύματος συμφώνησαν μεταξύ τους (καρτέλ) για μειωμένη παραγωγή με στόχο την αύξηση των τιμών και την απόσπαση μεγαλύτερου κέρδους.
Οι ιδιωτικοποιήσεις επιφέρουν μαζικές απολύσεις, καταργήσεις όρων συλλογικών συμβάσεων απορρύθμιση ωραρίων, αποφυγή επενδύσεων σε υποδομές, τα οποία είναι μέτρα για αρχική "εξυγίανση", που αυξάνουν πράγματι την παραγωγικότητα εργασίας και άμεσα κέρδη στις εταιρείες. Λόγω του ότι οι συντελεστές φορολόγησης των εταιρειών. Η επίδραση (μειωμένα έσοδα) θα είναι ακόμα μεγαλύτερη, λαμβάνοντας υπόψη ότι οι μελλοντικοί ιδιοκτήτες θα είναι ξένων συμφερόντων και με την τρέχουσα φορολογική νομοθεσία, θα εισπράττουν κέρδη μέσω μερισμάτων που θα υπόκεινται μόνο σε εταιρική φορολογία, χωρίς να υπόκεινται στο φόρο μερισμάτων και έκτακτη εισφορά. Με τη διαφυγή εγχώριων εισοδημάτων στο εξωτερικό αποδυναμώνουν περαιτέρω την εγχώρια οικονομική ανάπτυξη.
Το χαμηλό επίπεδο των μισθών υποχρεώνει τους ανθρώπους να καταναλώνουν λιγότερο και οι επενδύσεις παραμένουν χαμηλές. Αυτό έχει προφανώς αρνητικό αντίκτυπο στην ανάπτυξη επισημαίνει σε έκθεση της η Διεθνής Οργάνωση Εργασίας (ΔΟΕ, ILO) που δημοσιοποιήθηκε πρόσφατα.
Ιδιωτικοποίηση κοινωφελών επιχειρήσεων συνεπάγεται απώλεια του κράτους δυνατότητας άσκησης κοινωνικής αλλά και οικονομικής τιμολογιακής πολιτικής, με άμεση επίπτωση στην κοινωνική συνοχή.
2. Το πρόβλημα των φυσικών μονοπωλίων: Οι τομείς της κοινής ωφέλειας συχνά σχετίζονται με φυσικά μονοπώλια. Στην οικονομική θεωρία γνωρίζουμε ότι ο ανταγωνισμός σε τέτοιους κλάδους οδηγεί στη σπατάλη πόρων. Συνεπώς ακόμη και όταν κατατμηθούν σε ανταγωνιστικές επιχειρήσεις είτε κοστίζουν ακριβότερα είτε σύντομα καταλήγουν σε μονοπωλιακές ή ολιγοπωλιακές καταστάσεις.
3. Το πρόβλημα των «εξωτερικοτήτων» (externalities). Στην περίπτωση που οι τομείς αυτοί δημιουργούν αρνητικές «εξωτερικότητες» (π.χ. μόλυνση) οι δημόσιες επιχειρήσεις μπορούν να ρυθμίσουν την παραγωγή έτσι ώστε να περιορισθούν σε ένα κοινωνικά βέλτιστο επίπεδο. Αντιθέτως, οι ιδιωτικοποιημένες επιχειρήσεις δεν έχουν κανένα κίνητρο να το κάνουν εκτός και εάν επιδοτηθούν από το δημόσιο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα η ΔΕΗ.
Οι περιβαλλοντικές δράσεις των μονάδων παραγωγής και των λιγνιτικών κέντρων της ΔΕΗ
3.1. Παραγωγή ενέργειας :
-Η παραγόμενη ενέργεια είναι «πράσινη-καθαρή» και δεν επιβαρύνει με εκπομπές το Περιβάλλον!
- Ενίσχυση «ενεργειακής ανεξαρτησίας της Ελλάδας» από εισαγωγές ηλεκτρικής ενέργειας και ενεργειακές πρώτες ύλες.
- Άμεση διάθεση μεγάλων ποσοτήτων ρεύματος λόγω εκτάκτων αναγκών
3.2. Αντιπλημμυρική Προστασία :
-Με τους μεγάλους ταμιευτήρες προκαλείται ανάσχεση πλημμυρών, παρέχοντας αντιπλημμυρική προστασία.
- Προστασία ανθρώπων και ζωικού κεφαλαίου, μεγάλων αγροτικών εκτάσεων, κατοικιών κλπ.
3.3. Αρδεύσεις
- Δωρεάν άρδευση από τους ταμιευτήρες των ΥΗΣ περίπου 5.000.000 στρεμμάτων παραποτάμιων αγροτικών εκτάσεων. Μεγάλη συμβολή στην αύξηση της γεωργικής παραγωγής της χώρας και των εισοδημάτων των αγρο-τών.
- Πραγματοποίηση αρδεύσεων με βάση τις ανάγκες των αγροτών (θερινή περίοδος) με νερά που έχουν αποταμιευθεί στους ταμιευτήρες των ΥΗΣ.
3.4. Ύδρευση :
- Δωρεάν παροχή μεγάλων ποσοτήτων νερών για την υδροδότηση 2.500.000 κατοίκων πόλεων, βιομηχανικών περιοχών κλπ (Θεσσαλονίκη, Καρδίτσα, Αγρίνιο, Άρτα κλπ).
3.5. Αλιεία:
-Ανάπτυξη ερασιτεχνικής και επαγγελματικής αλιείας στις μεγάλες τεχνητές λίμνες της ΔΕΗ, οι οποίες διαθέτουν καθαρά νερά και τις οποίες εμπλουτίζει με γόνο ψαριών.
3.6. Αναψυχή – Τουρισμός :
- Δημιουργία πόλων αναψυχής και τουρισμού γύρω από τις όχθες των τεχνητών λιμνών της ΔΕΗ.
- Ανάπτυξη αγροτουρισμού, ξενοδοχειακών μονάδων κλπ, δημιουργώντας νέα εισοδήματα. Χαρακτηριστικά παραδείγματα: λίμνη Πηγών Αώου, πλαζ Λαμπερού στη Λίμνη Πλαστήρα κλπ.
3.7. Αναβάθμιση Περιβάλλοντος :
- Δημιουργία οικοσυστημάτων στην περιοχή των τεχνητών λιμνών και διατήρηση της ιχθυοπανίδας με την καθημερινή παροχή νερών (οικολογικές παροχές) στα ποτάμια κατά τις θερινές περιόδους.
3.8. Ναυταθλητισμός :
- Ανάπτυξη ναυταθλητικών δραστηριοτήτων στις τεχνητές λίμνες – όπως θαλάσσιο σκι, κωπηλασία, καγιάκ κλπ. (Λίμνη Στράτου, Λίμνη Πολυφύτου κλπ.).
Συστήματα Περιβαλλοντικής Διαχείρισης:
- Το Λιγνιτικό Κέντρο Δυτικής Μακεδονίας (ΛΚΔΜ), η ΔΕΗ εφαρμόζει επί σειράν ετών εκτεταμένα προγράματα αποκατάστασης για τα εδάφη, τα οποία έχουν διαταραχθεί από τη λειτουργία των ορυχείων. Μέχρι σήμερα από το ΛΚΔΜ έχουν αποκατασταθεί περίπου 40.000 στρέμματα!
Συγκεκριμένα:
- Έχουν δημιουργηθεί φυτείες με δασικά είδη σε 20.000 περίπου στρέμματα, οι οποίες αποτελούν οικοσυστήματα ιδιαίτερης ομορφιάς και όπου ενδημεί ποικιλία πανίδας,
- Έχουν διαστρωθεί και έχουν διαμορφωθεί εκτάσεις για γεωργική καλλιέργεια σε 14.000 περίπου στρέμματα οι οποίες παραχωρούνται σε αγρότες της περιοχής για εκμετάλλευση.
- Έχουν διαστρωθεί και έχουν διατεθεί για άλλες χρήσεις που παρατίθενται στη συνέχεια, τα υπόλοιπα 6.000 περίπου στρέμματα:
- Πιλοτικό θερμοκήπιο υδροπονικής καλλιέργειας με χρήση τηλεθέρμανσης σε συνεργασία με το Εθνικό Ίδρυμα Αγροτικής Έρευνας και το ΤΕΙ Φλώρινας.
- Τεχνητός υδροβιότοπος δίπλα στην εθνική οδό Κοζάνης-Πτολεμαΐδας, που εξελίσσεται σε σημαντικό οικοσύ-στημα και με τη συνεργασία πανεπιστημιακών φορέων, αναμένεται να χρησιμοποιηθεί και ως πάρκο περι-βαλλοντικής αγωγής.
- Δασοπονικό πάρκο, στην εξωτερική απόθεση του Ορυχείου Κύριου Πεδίου, όπου δημιουργήθηκε πρότυπο δασικό πάρκο με όλα τα είδη δένδρων που ευδοκιμούν στη Βόρεια Ελλάδα.
- Εκθεσιακό Κέντρο, το οποίο επισκέπτονται κάθε χρόνο πάνω από 5.000 άτομα από την Ελλάδα και το εξωτε-ρικό.
- Υπαίθριο θέατρο, για την κατασκευή του οποίου χρησιμοποιήθηκαν παλαιά υλικά που συλλέχθηκαν από τα ορυχεία.
- Πάρκο Αναψυχής. Πίστα για αγώνες moto cross.
- Χώροι διάθεσης απορριμμάτων (Χώρος Υγειονομικής Ταφής Απορριμμάτων, ΧΥΤΑ και Χώρος Διάθεσης Βιομηχανικών Αποβλήτων)
- Το Λιγνιτικό Κέντρο Μεγαλόπολης (ΛΚΜ) πραγματοποιεί πολύ σημαντικές δράσεις για τον περιορισμό των οχλήσεων που προκαλεί η αξιοποίηση των τοπικών κοιτασμάτων λιγνίτη. Το ΛΚΜ έχει προχωρήσει μέχρι σήμερα στην αποκατάσταση 7.038 στρεμμάτων, από τα οποία:
- Σε πάνω από 4.300 στρέμματα έχουν δημιουργηθεί φυτείες με δασικά είδη. Περίπου 2.300 στρέμματα έχουν διαμορφωθεί σε γεωργικές εκτάσεις και μισθώνονται σε αγρότες της περιοχής. Άλλα 1.700 στρέμματα έχουν γίνει χώροι ειδικών χρήσεων έχουν αποδοθεί στην Τοπική Αυτοδιοίκηση. Τέλος, άλλα 2.000 στρέμματα προορίζονται για την κατασκευή Φωτοβολταϊκού Πάρκου.
Πέρα από τη συμβατική αποκατάσταση των εδαφών στο Λιγνιτικό Κέντρο Μεγαλόπολης, έχουν εφαρμοστεί και τεχνικές «εναλλακτικής» αποκατάστασης όπως:
- Πάρκο αναψυχής (άλσος, παιδική χαρά, γήπεδα), όπου πραγματοποιούνται εκδηλώσεις σε συνεργασία με το Δήμο Μεγαλόπολης. Τεχνητοί υδροβιότοποι με τη διαμόρφωση τεχνητών λιμνών, από τις οποίες μερικές έχουν εμπλουτιστεί με ψάρια. Πίστα Motocross, στην οποία πραγματοποιούνται δύο αγώνες Πανελλήνιου Πρωταθλήματος κάθε χρόνο και έχουν φιλοξενηθεί αγώνες παγκόσμιου και πανευρωπαϊκού πρωταθλήματος. Η πίστα έχει χαρακτηριστεί από διεθνούς κύρους παράγοντες του αθλήματος ως πρότυπη και έχει γίνει ευρέως γνωστή από την τηλεοπτική κάλυψη των αγώνων. Αεροδιάδρομος που αποτελεί αγαπημένο χώρο συνάντησης και άσκησης των αερομοντελιστών των γύρω περιοχών. Εκτροφείο μικρών πτηνών και ζώων, τα οποία, όταν μεγαλώσουν, απελευθερώνονται από μαθητές σχολείων της περιοχής. Τις εγκαταστάσεις αυτές επισκέπτονται κάθε χρόνο δεκάδες εκπαιδευτικά ιδρύματα και σύλλογοι.
4. Η απώλεια οικονομιών κλίμακας: ένα από τα βασικά πλεονεκτήματα των δημόσιων μονοπωλίων είναι ότι λόγω του μεγέθους τους εκμεταλλεύονται οικονομίες κλίμακας (δηλ. όσο αυξάνουν την παραγωγή το ανά μονάδα (το προϊόν κοστίζει φθηνότερα). Οι ιδιωτικοποιήσεις μέσω κατάτμησης δεν έχουν αυτή την δυνατότητα.
5. Η απώλεια θέσεων εργασίας: Οι ιδιωτικοποιημένες επιχειρήσεις προσπαθούν συνεχώς να μειώσουν τα κόστη (ακόμη και όταν αυτό είναι προβληματικό) και ένας από τους ευκολότερους τρόπους είναι η μείωση του προσωπικού και η εντατικοποίηση της εργασίας.
Επίλογος
Οπως έλεγε κάποτε ο ερασιτέχνης εκφωνητής στα ερτζιανά, «αφιερώνεται εξαιρετικά» στους φίλους, μέλη και στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ, ένα μικρό απόσπασμα απο τα κείμενα του (Τμήμα Οικονομίας ΣΥΡΙΖΑ-22/07/2014).
Οι ιδιωτικοποιήσεις των Δημόσιων Επιχειρήσεων και της Δημόσιας Περιουσίας εντάσσονται στο πλαίσιο των νεοφιλελεύθερων πολιτικών που εφαρμόστηκαν αρχικά τη δεκαετία του 1970 στην Χιλή από την Δικτατορία του Πινοσέτ και σταδιακά στις ΗΠΑ και στη Μ. Βρετανία προς την κατεύθυνση του"λιγότερου" και "αποτελεσματικότερου" κράτους. Οι πολιτικές αυτές σηματοδότησαν και διευκόλυναν ταυτόχρονα, την αναθεώρηση ορισμένων θεμελιωδών συστατικών του ευρωπαϊκού κοινωνικού και οικονομικού μοντέλου το οποίο σταδιακά χάνει την όποια κοινωνική του φυσιογνωμία αποδομώντας το Κράτος Πρόνοιας. Θεωρούμε ότι αντί να αντιμετωπισθούν τα πάμπολλα προβληματικά στοιχεία του (κομματισμός, αναξιοκρατία, χαμηλή επαγγελματική επάρκεια κτλ.), συντελέστηκε σταδιακά από την δεκαετία του 90, η κατεδάφισή του. Καταλυτικός ήταν και είναι ο ρόλος της Ε.Ε. στη λειτουργία και τη μετοχική σύνθεση των Δημόσιων Επιχειρήσεων... Στην πραγματικότητα πρόκειται για ένα μοντέλο «λαφυραγώγησης» της δημόσιας περιουσίας που εφαρμόστηκε μετά την πτώση των χωρών του σοσιαλιστικού μπλοκ. Σήμερα αυτή η διαδικασία εφαρμόζεται σταδιακά σε όλη τη Ευρώπη και κυρίως στις χώρες της περιφέρειας του ευρωπαϊκού νότου. Πρόκειται για μια πολιτική που δεν μπορεί να είναι αποδεκτή και που θα πρέπει με κάθε τρόπον αποφευχθεί και να ανατραπεί, γιατί στην ουσία στερείται κάθε αιτιολογικής βάσης. Ακόμα και η ευρωπαϊκή οργάνωση CEEP(EuropeanCenterofEmployersandEnterprisesprovidingPublicservices) στο πιο πρόσφατο κείμενό τη : γιατί η Ευρώπη χρειάζεται τις Δ.Ε ˝ αναφέρει ότι: «….οι δημόσιες επιχειρήσεις είναι η ραχοκοκαλιά της ευρωπαϊκής κοινωνίας και του ευρωπαϊκού κοινωνικού μοντέλου καθώς και η υποδομή για την ανάπτυξη των ιδιωτικών επιχειρήσεων».
Μερικοί άνθρωποι αλλάζουν κόμμα για χάρη των αρχών τους, άλλοι αλλάζουν αρχές για χάρη του κόμματός τους (Ουίν. Τσώρτσιλ).
Πηγές:
1. Η ΠΑΓΙΔΑ ΤΩΝ ΙΔΙΩΤΙΚΟΠΟΙΗΣΕΩΝ ΚΑΙ ΤΟ «ΜΕΣΟΠΡΟΘΕΣΜΟ» ΕΓΚΛΗΜΑ. Uncategorized
2. Σταύρος Μαυρουδέας, Τμήμα Οικονομικών- Πανεπιστήμιο Μακεδονίας
3. Ο ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟΣ(Εφημερίδα της Κύπρου) -Ερωτόκριτος Κατελάρης
4. Τμήμα Οικονομίας ΣΥΡΙΖΑ, Ομάδα ΔΕΚΟ, Αθήνα, 22 Ιουλίου 2014
Γιάννης Περάκης
Οικονομολόγος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου