Ιερές Μπίζνες και καταστολή

Κώστας Φουρίκος
Πηγή: Toperiodiko

Τα ξημερώματα της Τετάρτης 27/7 αστυνομικές δυνάμεις εισέβαλαν ταυτόχρονα και συντονισμένα σε τρεις καταλήψεις στέγης στη Θεσσαλονίκη. Η μία από αυτές ήταν καινούρια και αποτέλεσε αποτέλεσμα της συνάντησης του No Borders Camp στο ΑΠΘ, η άλλη λειτουργούσε κάποιο διάστημα, ενώ η τρίτη αυτή του ιστορικού ορφανοτροφείου «Μέγας Αλέξανδρος» είναι γνωστότερη στην πόλη για διάφορους λόγους που έχουν να κάνουν με την υλική πραγματικότητα των πρωτοβουλιών αλληλεγγύης σε πρόσφυγες που έφερνε σε πέρας αλλά και τις συγκρούσεις ανάμεσα σε Δήμο Εκκλησία και λοιπούς ενδιαφερόμενους για την κυριότητα του κτηρίου.

Φωτογραφίες από το εσωτερικό του κτηρίου μετά την επιχείρηση της αστυνομίας και αφού έχει αρχίσει η κατεδάφιση:

Από την πρώτη στιγμή έγιναν σαφή δύο πράγματα, που όσο περνούσαν οι ώρες επιβεβαιώνονταν με πιο καθαρό τρόπο.

Πρώτον, ότι όλη η επιχείρηση ήταν καλά οργανωμένη όχι μόνον από την αστυνομία στα πλαίσια της «καθημερινής της λειτουργίας», αλλά από ένα ευρύτερο κέντρο στο οποίο πρωτοστάτησε η κυβέρνηση μαζί με τοπικούς παράγοντες της Θεσσαλονίκης και την Εκκλησία. Κομβικά σημεία προετοιμασίας της επιχείρησης που ταυτόχρονα αποδεικνύουν τον οργανωμένο χαρακτήρα της, υπήρξαν από τη μία η συντονισμένη δράση των ιδιοκτητών των 3 κτηρίων και από την άλλη το πρωτοφανές κλίμα καταστροφολογίας που είχε εξαπολυθεί το προηγούμενο διάστημα για το No Borders Camp στο ΑΠΘ. Στην πραγματικότητα όλη αυτή η συντονισμένη προσπάθεια από τοπικούς πολιτικούς (αυτοδιοικητικούς και μη), τη διοίκηση του ΑΠΘ, γνωστά ΜΜΕ (όπως ΣΚΑΪ) και πολιτικά κόμματα κυρίως της αντιπολίτευσης (ΝΔ, Ποτάμι, ΠΑΣΟΚ) σκοπό είχε να παρουσιαστούν οι αλληλέγγυοι με τον γνωστό εικονογραφημένο τρόπο του ταραξία, δημόσιου κινδύνου που σκοπό έχει να βανδαλίσει και να κάψει, επιχειρώντας έτσι να προετοιμάσει την κοινή γνώμη και να νομιμοποιήσει τέτοιες ενέργειες βίαιης καταστολής. Το γεγονός ότι δεν ανταποκρίθηκε ποτέ αυτή εικόνα στην πραγματικότητα, λίγο απασχόλησε από ότι φαίνεται τους εμπνευστές της.

Δεύτερον γίνεται φανερό, ότι η ίδια η επιχείρηση καταστολής είχε σαφείς πολιτικούς και οικονομικούς στόχους που αφορούν από τη μία τη γενικότερη στοχοποίηση των εγχειρημάτων στέγασης προσφύγων που φαίνεται να πληθαίνουν δημιουργώντας ανησυχία στην κυρίαρχη πολιτική σκηνή και από την άλλη ειδικότερα στόχευε την κατάληψη Ορφανοτροφείου και την επίλυση του γόρδιου δεσμού της παραχώρησης του εγκαταλελειμμένου κτηρίου από το κράτος στην Εκκλησία, τον οποίο είχε οξύνει η κατάληψη.

Ας δούμε λίγο πιο διεξοδικά τα κίνητρα που κρύβονται λοιπόν πίσω από την -αν μη τι άλλο- αιφνιδιαστική και βίαιη αλληλουχία γεγονότων που ξεκίνησε με κλούβες και ΜΑΤ τα ξημερώματα και κατέληξε με μπουλντόζες και συνεργεία κατεδάφισης το μεσημέρι της ίδιας μέρας, πηγαίνοντας κάποια χρόνια πιο πίσω όσον αφορά κατ’ αρχήν την κατάληψη του Ορφανοτροφείου.
Ορφανοτροφείο «Μέγας Αλέξανδρος»


Από την έκθεση ιστορικών τεκμηρίων «Ορφανοτροφείο Θηλέων «Μέγας Αλέξανδρος» 1926-2000».

Το ορφανοτροφείο θηλέων «Μέγας Αλέξανδρος» ιδρύθηκε το 1934, με σκοπό να στεγάσει τα ορφανά κορίτσια που έφτασαν πρόσφυγες στη Θεσσαλονίκη μετά τη Μικρασιατική καταστροφή. Τοποθετημένο στην πολύ ζωντανή γειτονιά της Τούμπας συνέχισε να λειτουργεί ως ορφανοτροφείο για πολλά χρόνια, έχοντας δίπλα κι ένα σχολείο στο οποίο πήγαιναν οι νεαρές τρόφιμοι. Με το πέρασμα των χρόνων και κυρίως μέσα στη δεκαετία του ’90, το ορφανοτροφείο της Τούμπας άρχισε να φθίνει σε μεγάλο βαθμό. Σταμάτησε οριστικά τη λειτουργία του το 2000, όταν οι λιγοστές τρόφιμοι που είχαν απομείνει μεταφέρθηκαν στο ορφανοτροφείο “Μέλισσα”. Έκτοτε παρέμενε εγκαταλειμμένο, και στην κυριότητα του Υπουργείου Υγείας (ανήκε στην Πρόνοια και άρα στο υπουργείο) μέχρι το 2005 όταν ξεκίνησε η πρώτη κατάληψη του κτηρίου από άτομα του αναρχικού / αντιεξουσιαστικού χώρου.

.
Κατάληψη Ορφανοτροφείο

Το Ορφανοτροφείο ως κατάληψη – πολιτική συλλογικότητα του α/α χώρου δεν έφτασε ποτέ τη δυναμική καταλήψεων της Θεσσαλονίκης όπως της Φάμπρικας Υφανέτ ή της Terra Incognita. Υπήρξε κάτι ανάμεσα στις προαναφερθείσες καταλήψεις – κέντρα αγώνα – πολιτικές συλλογικότητες και σε μία κατάληψη στέγης με συγκεκριμένο πολιτικό πρόσημο. Όπως φαίνεται και από την πρώτη ιδρυτική της ανακοίνωση που ανέφερε μεταξύ άλλων ότι «στη γενικευμένη κυριαρχία του μοντέλου της απομόνωσης και της πυρηνικής οικογένειας επιδιώκουμε το πέρασμα στη συλλογική ζωή» αλλά και ότι αποτελεί πρωτοβουλία που πάρθηκε από «ένα σύνολο ανθρώπων που μοιραζόμαστε την επιθυμία να στεγάσουμε την καθημερινότητα μας με πιο ανταγωνιστικούς προς το υπάρχον όρους». Τα προβλήματα που συνάντησε άλλωστε από την πρώτη μέρα ύπαρξης της ήταν ισχυρά και φάνηκαν από την συζήτηση που ξεκίνησε και αφορούσε τη διεκδίκηση του οικήματος από το κράτος. Τέτοιες συζητήσεις υπήρξανε και για άλλα εγχειρήματα καταλήψεων που αναφέρθηκαν παραπάνω αλλά συνάντησαν σθεναρότερη αντίσταση και αποδυναμώθηκαν με τον καιρό.
Από τον Δήμο στην Εκκλησία

Το Νοέμβριο του 2011, και στα πλαίσια μιας τέτοιας συζήτησης για την οποία έγινε λόγος και παραπάνω, επί δημοτικής αρχής Γιάννη Μπουτάρη, το δημοτικό συμβούλιο αποφάσισε ομόφωνα να ζητήσει από το υπουργείο Υγείας, όπου ανήκει το ακίνητο, την παραχώρηση του οικοπέδου και των εγκαταστάσεων στο δήμο, προκειμένου να στεγαστεί εκεί ο Οργανισμός Βρεφονηπιακής, Παιδικής, Οικογενειακής Μέριμνας. Ωστόσο, ο τότε υπουργός Υγείας Ανδρέας Λοβέρδος αποφάσισε αιφνιδιαστικά να παραχωρήσει τη χρήση του για 50 χρόνια στη μητρόπολη Θεσσαλονίκης με σκοπό τη λειτουργία ιδρύματος περίθαλψης χρονίως πασχόντων. Η παραχώρηση έγινε υπό κάποιους όρους, οι περισσότεροι εκ των οποίων δεν εκπληρώθηκαν. Συγκεκριμένα η παραχώρηση προέβλεπε κατ ‘αρχήν την απομάκρυνση των καταληψιών. Στη συνέχεια έδινε δύο επιλογές στην Μητρόπολη Θεσσαλονίκης. Είτε να επισκευάσει και να λειτουργήσει το κτήριο εντός διετίας, είτε να το κατεδαφίσει και να χτίσει καινούριο που θα μπορεί να λειτουργήσει εντός πενταετίας. Εάν οι όροι δεν εκπληρούνταν η παραχώρηση θα έπαυε να ισχύει. Ο μοναδικός όρος που εκπληρώθηκε ήταν αυτός της εκκένωσης. Όντως. Μετά από αίτημα της Μητρόπολης τα ΜΑΤ ανέλαβαν δράση, οι καταληψίες συνελήφθησαν και δικάστηκαν. Για να αθωωθούν εν τέλει αλλά με την κατάληψη να έχει πια εγκαταλειφθεί.

Η νέα κατάληψη – χώρος στέγασης προσφύγων

Φτάνοντας πάντως στο 2015 και στη βάση των παραπάνω γινόταν σαφές ότι πλέον πλησιάζαμε …επικίνδυνα για την Μητρόπολη στην παρέλευση της πενταετίας και το κτήριο κινδύνευε να γυρίσει στα χέρια του υπουργείου. Αφού, χωρίς καταληψίες πλέον από το 2011 μέχρι και πριν λίγους μήνες, η Μητρόπολη -παρότι είχε γλυτώσει από τους «παρείσακτους»- δεν προχώρησε στην επισκευή του, ενώ για να προχωρήσει σε ανέγερση νέου κτηρίου προέταξε ένα σχέδιο συνολικής επένδυσης 12 εκατομμυρίων (!!) ζητώντας ταυτόχρονα αλλαγές στους όρους δόμησης για να μπορεί να χτίσει ένα νέο ογκωδέστατο κτήριο (πενταώροφο επιφάνειας 5.500 τ.μ.!) Τον Ιούνιο του 2015 μάλιστα το δημοτικό συμβούλιο με την αλλαγή στάσης της πλειοψηφούσας παράταξης Μπουτάρη συναίνεσε γνωμοδοτικά στο αίτημα της Μητρόπολης για την αλλαγή στους όρους δόμησης. Παρότι έμενε μόλις 1,5 χρόνος στη βάση των όρων της παραχώρησης μέχρι να υπάρξει κατεδάφιση, νέα ανέγερση και λειτουργία στη βάση και του πανάκριβου πλάνου της, η Μητρόπολη δεν έδειχνε να παραιτείται από την αξίωση κυριότητας του κτηρίου. Τι κι αν φάνταζε (και ήταν) πιο λογικό και προσγειωμένο ένα σχέδιο επισκευής και παραχώρησης στο Δήμο για να συνδράμει στις ανάγκες προσχολικής εκπαίδευσης και βρεφονηπιακής φροντίδας; Οι βουλές των εκπροσώπων του Θεού ήταν άλλες…

Παράλληλα πάντως ο μοναδικός όρος της παραχώρησης Λοβέρδου που είχε ικανοποιηθεί έπαψε να ισχύει. Στις 5/12/2015 και στο φόντο του κύματος επιστροφής στη Θεσσαλονίκη πολλών προσφύγων που είχαν εγκλωβιστεί στην Ειδομένη το κτήριο καταλαμβάνεται ξανά. Αυτή τη φορά για να λειτουργήσει ως χώρος στέγασης και κέντρο πληροφόρησης και βοήθειας προς τους πρόσφυγες. Μέσα σε μόλις δύο μέρες αλληλέγγυοι κατάφεραν να πραγματοποιήσουν τις πρώτες επισκευές στις αίθουσες του εγκαταλελειμμένου κτιρίου, προκειμένου να δημιουργηθεί άλλη μια αυτοοργανωμένη δομή που θα καλύπτει στεγαστικές αλλά και υλικές ανάγκες των μεταναστών, χτίζοντας εντός της και ένα δίκτυο ιατρικής και νομικής υποστήριξης. (Διαβάστε περισσότεραΕΔΩ.)


Εικόνες από τη σημερινή κατεδάφιση που ακολούθησε την εκκένωση

Η Μητρόπολη πάντως δεν έδειξε να πτοείται ούτε κι από αυτή την …αναποδιά. Λίγες μόλις ώρες μετά την έναρξη της νέας κατάληψης, ρασοφόροι εκπρόσωποι της Μητρόπολης με τη συνοδεία ανδρών της Ασφάλειας Θεσσαλονίκης επισκέπτονται τους καταληψίες πρόσφυγες και αλληλέγγυους και τους προειδοποιούν ότι το κτήριο θα κατεδαφιστεί… Λίγους μήνες μετά πάντως (τον προηγούμενο Φλεβάρη), στο φόντο των όσων συνέβαιναν επανέρχονται στο θέμα και δημοτικοί σύμβουλοι που καταθέτουν πρόταση στο ΔΣ ακύρωσης της παραχώρησης του κτηρίου στην Εκκλησία με σκοπό αυτό να καταλήξει στον Δήμο (οι Ανδρέας Κουράκης από την «Πρωτοβουλία», η επικεφαλής της παράταξης «Θεσσαλονίκη – Ανοιχτή Πόλη» Ρία Καλφακάκου και η επίσης επικεφαλής της παράταξης «Γειτονιές σε Δράση» Ελεάννα Ιωαννίδου). Ψιλά γράμματα για τους υπευθύνους που έδειχναν να επιμένουν σε μία σύμβαση παραχώρησης που πλέον έδειχνε ότι είχε παραβιαστεί εμφανώς και ανεπιστρεπτί.

Μ’ ένα σμπάρο δυο τρυγόνια: Και το οικόπεδο στην Εκκλησία και το αντιπαράδειγμα των καταλήψεων αποδυναμωμένο

Στις 27 Ιούλη λοιπόν του σωτήριου έτους 2016, με αυτή την αιφνιδιαστική επιχείρηση όλα τα παραπάνω ζητήματα φαίνεται να λύθηκαν σχεδόν αμετάκλητα. Της αστυνομικής επιχείρησης είχε προηγηθεί παραγγελία από την εισαγγελία Πρωτοδικών, μετά τις μηνύσεις που κατέθεσαν τις αμέσως προηγούμενες ημέρες το μεν Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης για το Μανδαλίδειο, η Μητρόπολη για το Ορφανοτροφείο, και ο ιδιοκτήτης για την πολυκατοικία στην Καρόλου Ντηλ. Ενώ μέσα σε ελάχιστες ώρες (σαν από θαύμα) της επιχείρησης ακολούθησε κατεδάφιση του κτηρίου με την ευχάριστη εμφάνιση και συνδρομή εκσκαφέων. Και ενώ μέσα υπήρχε ακόμη υλικό των αλληλέγγυων, όπως καταγγέλλεται από τους ίδιους, και είδη πρώτης ανάγκης που προορίζονταν για τους πρόσφυγες …

Όλα έγιναν πολύ γρήγορα. Όλα εν σοφία τα εποίησαν οι εμπνευστές της ενέργειας. Αν οι προθέσεις τους είχαν δημοσιοποιηθεί, αν είχαν επιδοθεί τελεσίγραφα, αν δεν υπήρχε το θέρος, οι πρώτες πρωινές ώρες και το μετά το No Border κλίμα, μπορεί η επιχείρηση καταστολής να είχε συναντήσει προβλήματα. Και όλα αυτά που συζητούμε και γράφουμε τώρα να τα συζητούσαμε ενώ το κτήριο στεκόταν όρθιο με δεκάδες οικογένειες προσφύγων μέσα και αρκετούς αλληλέγγυους να το υπερασπίζουν. Ίσως τότε μάλιστα, στη βάση της κοινής λογικής, του πολιτικού κόστους και των κινηματικών πρωτοβουλιών ορισμένοι παράγοντες αυτής της συνεργασίας να το ξανασκέφτονταν και να κάνανε πίσω… Για δικό τους όφελος βέβαια.

Όλα αυτά όμως ανήκουν στο παρελθόν, μαζί και με τις τόσο πρόσφατες αιτιάσεις ακόμη κι αυτών των δημοτικών συμβούλων Θεσσαλονίκης για τη μη κατεδάφιση του κτηρίου και χρησιμοποίησή του από τον Δήμο. Ποιος θα διανοηθεί τώρα πια να προτείνει σε αυτή την περίοδο που διανύουμε την ανέγερση κτηρίου με έξοδα του Δήμου από το μηδέν; Πόσο σίγουρο είναι πως η Μητρόπολη θα ζητήσει την αλλαγή των όρων της παραχώρησης και θα υποσχεθεί την ταχύτατη ανέγερση του κτηρίου των 12 εκατομμυρίων και των 5.500 τ.μ. ώστε να διατηρήσει το …οικόπεδο (πλέον), στην κυριότητά της;

Τέλος πάντων, τα κρατητήρια της ΓΑΔΘ γέμισαν και οι προσδοκίες της Μητρόπολης δείχνουν να έχουν ικανοποιηθεί αυτή τη στιγμή. Μαζί τους όμως – ας μην γελιόμαστε- ικανοποιήθηκε και η πολιτική βούληση που ανέπτυξαν τόσο η κυβέρνηση όσο και άλλα κέντρα (πολιτικά, διοικητικά κ.α. που ειδικά στη Θεσσαλονίκη έχουν να επιδείξουν διακεκριμένη πρωτοπορία -χρονική και γενικότερη- σε ζητήματα αυταρχισμού και καταστολής όπως πρώτες εισόδους αστυνομίας στο πανεπιστημιακό άσυλο και κατάλυσης αυτού, παρακολουθήσεις επί σειρά μηνών και επανειλημμένη χρήση τρομονόμων απέναντι σε αναρχικές συλλογικότητες και συνδέσμους οπαδών, περιπτώσεις «πράσινα σταράκια» και «ζαρτινιέρα» χωρίς καμία τιμωρία αλλά παραμονή στην ιεραρχία των αστυνομικών που πρωταγωνίστησαν κλπ).

Δεν είναι καθόλου παράλογο να ισχυριστεί κανείς ότι στην Ελλάδα τέτοιας κλίμακας αστυνομική επιχείρηση, που προϋποθέτει άψογη συνεργασία ανάμεσα σε τρεις διαφορετικούς ιδιοκτήτες και λαμπρά αντανακλαστικά στην Εισαγγελία, δεν μπορεί να ξεκινήσει χωρίς να έχει πάρει πράσινο φως ο αστυνομικός διευθυντής από τον υπουργό και χωρίς να έχει ενημερωθεί ο ίδιος ο Πρωθυπουργός…

Αυτή η πολιτική βούληση εν τέλει μάλλον στόχο είχε να αποδυναμώσει το αντιπαράδειγμα των καταλήψεων στέγης το οποίο δείχνει να στοχεύει σε εγκαταλειμμένα κτήρια και να δυναμώνει διαρκώς τους τελευταίους μήνες. Μόλις την τελευταία εβδομάδα είχαμε τρεις νέες καταλήψεις. Η μία είναι αυτή των τριών κτηρίων της Θεσσαλονίκης που εκκενώθηκαν στην Καρόλου Ντηλ, η δεύτερη σε παλιό αχρησιμοποίητο στρατόπεδο της Μυτιλήνης και η τρίτη σε άδειο νοσοκομείο στο κέντρο της Αθήνας. Προς επίρρωση αυτής της εκτίμησης και ο δήμαρχος Αθηναίων, κ. Καμίνης βιάστηκε να δηλώσει κι αυτός την ίδια μέρα πως θα καταθέσει μηνυτήρια αναφορά κατά όσων έχουν προχωρήσει σε καταλήψεις κτιρίων, καθώς υποστηρίζει πως με τις καταλήψεις «υποβαθμίζεται η πόλη». Πιθανόν να θεωρεί ότι με το να μένουν αβοήθητοι οι άνθρωποι στους δρόμους, τα παγκάκια και τις πλατείες αντί να μπαίνουν σε άδεια κτήρια, η πόλη αναβαθμίζεται…

Γιατί το φοβούνται όμως αυτό το κύμα καταλήψεων; Γιατί κατ’ αρχήν έχει αντικειμενικούς λόγους ύπαρξης. Προφανώς λόγω των χιλιάδων προσφύγων που αφήνονται «στην τύχη τους» αλλά και λόγω των ίδιων των συνθηκών για τους γηγενείς που φαίνεται να μην βελτιώνονται σχεδόν καθόλου. Γιατί σε αυτό το φόντο, αυτό το κίνημα δείχνει να μπορεί να ξυπνήσει τα αντανακλαστικά και τους βαθύτερους νευρώνες μιας παρελθούσας αλλά καθόλου μακρινής περιόδου που συνυπήρξε και ακολούθησε την ταραχώδη διετία 2010 – 2012. Όπου πέρα από τις απεργίες και τις διαδηλώσεις παρακολουθήσαμε και τη γέννηση εκατοντάδων πρωτοβουλιών αλληλεγγύης και αλληλοβοήθειας σε ολόκληρη τη χώρα. Εκεί λοιπόν μάλλον βρίσκεται ο στόχος και τι να σχολιάσει κανείς και για τα παλιά συνθήματα του ΣΥΡΙΖΑ περί διαχωρισμού κράτους εκκλησίας, φορολόγησης εκκλησιαστικής περιουσίας κλπ. Εδώ παραδίδεται αυτή η περιουσία στην αγκαλιά της εκκλησίας και για να γίνει μάλιστα αυτό, επιστρατεύονται τα ΜΑΤ και πετιούνται εν μέσω δύσκολων καιρικών συνθηκών δεκάδες πρόσφυγες στα κρατητήρια και τον δρόμο…

Συμπερασματικά: Έχουν λόγους να καθησυχάζουν τους φόβους τους οι ιθύνοντες και συλλειτουργοί της μνημονιακής πολιτικής μετά τη σημερινή μέρα; Σε ένα βαθμό ναι. Με αυτά τα πράγματα όμως ποτέ δεν μπορείς να είσαι σίγουρος ότι ξεμπέρδεψες. Μάλλον το αντίθετο συνήθως ισχύει…

Βίντεο από εκκένωση της κατάληψης στην Καρόλου Ντηλ και από κατεδάφιση Ορφανοτροφείου:

Κι εδώ οι «εγκληματίες» από τους οποίους «γλύτωσε» η κοινωνία σήμερα: