Η αστυνομία του Ρίο λέει «Καλώς ήρθατε στην Κόλαση»

του Dave Zirin*

Στις αρχές του μήνα, έξω από το χώρο αφίξεων από το εξωτερικό στο αεροδρόμιο του Ρίο Ντε Τζανέιρο, εξελίχθηκε ένα πολύ παράξενο είδος κινητοποίησης.
Η Πο­λι­τεια­κή Αστυ­νο­μία, διεκ­δι­κώ­ντας αυ­ξή­σεις και απει­λώ­ντας με απερ­γία, κρα­τού­σε ένα πανό που έγρα­φε «Καλώς ήρ­θα­τε στην Κό­λα­ση: Οι αστυ­νο­μι­κοί και οι πυ­ρο­σβέ­στες δεν πλη­ρώ­νο­νται, όποιος έρ­χε­ται στο Ρίο Ντε Τζα­νέι­ρο δεν είναι ασφα­λής». Η κι­νη­το­ποί­η­ση γνώ­ρι­σε άμεση και εκτε­τα­μέ­νη πα­γκό­σμια δη­μο­σιό­τη­τα, και ήταν λο­γι­κό καθώς όπου να ’ναι ξε­κι­νούν οι Ολυ­μπια­κοί Αγώ­νες του 2016. Ως απά­ντη­ση, η πο­λι­τεια­κή κυ­βέρ­νη­ση του Ρίο εξέ­δω­σε εκτε­λε­στι­κό διά­ταγ­μα που απε­λευ­θε­ρώ­νει 2,9 δισ. ρεάλ (850 εκατ. δο­λά­ρια) για να δια­σφα­λί­σει ότι οι αστυ­νο­μι­κοί –όχι οι πυ­ρο­σβέ­στες, μόνο οι αστυ­νο­μι­κοί– θα πλη­ρω­θούν υπε­ρω­ρί­ες και μπό­νους. Η Ολυ­μπια­κή Επι­τρο­πή του Ρίο επί­σης έσπευ­σε άμεσα να δια­βε­βαιώ­σει δη­μό­σια ότι 85.000 στρα­τιώ­τες θα βρί­σκο­νται στους δρό­μους για να προ­στα­τεύ­ουν τους του­ρί­στες και τους αθλη­τές στη διάρ­κεια των Αγώ­νων.

Αλλά, παρ’ όλη τη δη­μο­σιο­γρα­φι­κή κά­λυ­ψη, ένα μικρό γε­γο­νός δεν σχο­λιά­στη­κε κα­θό­λου: Το μή­νυ­μα «Καλώς ήρ­θα­τε στην Κό­λα­ση» δεν ήταν στα πορ­το­γα­λι­κά. Ήταν στα αγ­γλι­κά. Ήταν ένα πανό για διε­θνή κα­τα­νά­λω­ση και πέ­τυ­χε το στόχο του. Η αστυ­νο­μία ήξερε αυτό που είναι κοινό μυ­στι­κό στη Βρα­ζι­λία: αν θες να ανοί­ξει η κυ­βέρ­νη­ση το πορ­το­φό­λι, πρέ­πει απλά να κά­νεις τους πο­λι­τι­κούς να αγ­χω­θούν για το τι ει­κό­να θα σχη­μα­τί­σουν γι’ αυ­τούς οι άν­θρω­ποι που τυ­χαί­νει να μην είναι Βρα­ζι­λιά­νοι.

Κάπως έτσι γί­νε­ται να υπάρ­χει μια κα­τά­στα­ση όπου η έκτα­κτη απε­λευ­θέ­ρω­ση πόρων για την ασφά­λεια των του­ρι­στών να αντι­με­τω­πί­ζε­ται ως κα­τά­στα­ση έκτα­κτης ανά­γκης, ενώ η συ­νε­χι­ζό­με­νη «κό­λα­ση» για τους φτω­χούς και τους ερ­γα­ζό­με­νους στο Ρίο της Ολυ­μπιά­δας να επι­δει­νώ­νε­ται. Δεν υπάρ­χουν «έκτα­κτοι πόροι» για εκεί­νους που εκτο­πί­στη­καν από τα ολυ­μπια­κά έργα ή για τους χι­λιά­δες μα­θη­τές στην Πο­λι­τεία του Ρίο που κα­τέ­λα­βαν τα σχο­λεία τους για να δια­μαρ­τυ­ρη­θούν για τις πε­ρι­κο­πές στην παι­δεία, τη στιγ­μή που δι­σε­κα­τομ­μύ­ρια δα­πα­νώ­νται για τους Αγώ­νες. Δεν υπάρ­χουν έκτα­κτοι πόροι για τις υπη­ρε­σί­ες υγεί­ας, που δέ­χτη­καν σο­βα­ρές πε­ρι­κο­πές νω­ρί­τε­ρα φέτος, παρά το «φά­ντα­σμα» του ιού Ζίκα, ο οποί­ος εξα­πλώ­νε­ται πε­ρισ­σό­τε­ρο στις φτω­χο­γει­το­νιές παρά στα μέρη όπου θα συ­χνά­ζουν οι του­ρί­στες ή οι αθλη­τές.

Επί­σης δεν υπάρ­χει καμία βελ­τί­ω­ση των συν­θη­κών στα μέρη που προ­σεγ­γί­ζουν πολύ πε­ρισ­σό­τε­ρο και ακρι­βέ­στε­ρα τον όρο «κό­λα­ση»: τις φτω­χο­ποι­η­μέ­νες γει­το­νιές που μα­στί­ζο­νται από την αστυ­νο­μι­κή βία. Αυτό συμ­βαί­νει πα­ρα­δο­σια­κά στις πό­λεις που φι­λο­ξε­νούν Ολυ­μπια­κούς Αγώ­νες: Το κρά­τος κάνει μια τε­ρά­στια επί­δει­ξη δύ­να­μης στις φτω­χό­τε­ρες πε­ριο­χές, στέλ­νο­ντας το μή­νυ­μα «κα­θί­στε φρό­νι­μα όσο είναι εδώ οι του­ρί­στες και ξο­δεύ­ουν τα χρή­μα­τά τους». Αλλά ακόμα και με τα πα­ρα­δο­σια­κά στά­νταρ των πό­λε­ων που φι­λο­ξε­νούν την Ολυ­μπιά­δα, το Ρίο αντι­με­τω­πί­ζει μια συ­γκλο­νι­στι­κή αύ­ξη­ση δο­λο­φο­νιών από την αστυ­νο­μία. Σύμ­φω­να με τη Διε­θνή Αμνη­στία, «μόνο στην πόλη του Ρίο πέ­ρυ­σι σκο­τώ­θη­καν του­λά­χι­στον 307 άν­θρω­ποι από την αστυ­νο­μία. Πρό­κει­ται για το 1/5 των φόνων που έγι­ναν στην πόλη». Είναι μια δρα­μα­τι­κή κλι­μά­κω­ση για μια πε­ριο­χή που σπα­ράσ­σε­ται από αστυ­νο­μι­κή βία στις φα­βέ­λες ακόμα και τις πιο ήσυ­χες μέρες. Ρώ­τη­σα το δή­μαρ­χο του Ρίο, Εντουάρ­ντο Πάες, αν έχουν σχέση οι Ολυ­μπια­κοί Αγώ­νες με αυτό το φαι­νό­με­νο. Μου είπε: «Δεν ισχύ­ει. Αυτή είναι η κα­τά­στα­ση που επι­κρα­τεί στο Ρίο πολύ καιρό πριν πά­ρου­με τους Ολυ­μπια­κούς. Δεν είναι κάτι και­νούρ­γιο για την πόλη, είναι ένα πρό­βλη­μα της κα­θη­με­ρι­νής ζωής εδώ στο Ρίο. Θα ευ­χό­μουν να έχει ως αιτία τους Αγώ­νες, γιατί αυτό θα σή­μαι­νε ότι μετά τη λέξη τους η βία θα μειω­θεί, αλλά αυτό δεν πρό­κει­ται να γίνει».

Ένας πο­λι­τι­κός αντί­πα­λος του Πάες με τον οποίο μί­λη­σε, ο δη­μο­τι­κός σύμ­βου­λος Τζέ­φερ­σον Μό­ου­ρα, επί­σης δεν απέ­δω­σε τις δο­λο­φο­νί­ες στους Ολυ­μπια­κούς, ισχυ­ρι­ζό­με­νος ότι αιτία είναι η «σκλη­ρή οι­κο­νο­μι­κή κρίση» στην Πο­λι­τεία του Ρίο. Τό­νι­σε ότι το «σχέ­διο ει­ρη­νο­ποί­η­σης» στις φα­βέ­λες, ένας βρα­ζι­λιά­νι­κος όρος γι’ αυτό που εμείς απο­κα­λού­με «αστυ­νο­μι­κό γει­το­νιάς», έχει δε­χτεί δρα­μα­τι­κές πε­ρι­κο­πές εξαι­τί­ας της επι­δεί­νω­σης της οι­κο­νο­μί­ας. Αντι­κα­τα­στά­θη­κε από πιο αστρα­πιαί­ες, λι­γό­τε­ρο δα­πα­νη­ρές και πιο φο­νι­κές με­θό­δους αστυ­νό­μευ­σης, όπου η ει­ρή­νη δια­τη­ρεί­ται με το να πυ­ρο­βο­λείς πρώτα και να κά­νεις ερω­τή­σεις αρ­γό­τε­ρα.

Είτε η βία είναι πα­ρά­γω­γο της οι­κο­νο­μι­κής κρί­σης είτε είναι των Ολυ­μπια­κών Αγώ­νων δεν έχει και τόση ση­μα­σία. Αυτό που έχει πραγ­μα­τι­κά ση­μα­σία είναι να κα­τα­λά­βει ο πλα­νή­της ότι η «Κό­λα­ση» στο Ρίο εξα­πο­λύ­ε­ται από τους αν­θρώ­πους που μόλις έλα­βαν μια τε­ρά­στια αύ­ξη­ση για να συ­νε­χί­σουν να κά­νουν αυτό που έκα­ναν τόσο καιρό –να σκο­τώ­νουν ατι­μώ­ρη­τα. Όταν αυτοί λένε «Καλώς ήρ­θα­τε στην Κό­λα­ση», πρέ­πει να ανα­ρω­τη­θού­με αν προει­δο­ποιούν ή αν καυ­χιού­νται.

Όμως η αστυ­νο­μία απέ­δει­ξε και κάτι χρή­σι­μο στους κα­τοί­κους του Ρίο: Πως αν δια­δη­λώ­σεις στη διάρ­κεια αυτών των Αγώ­νων, έχεις πολύ πε­ρισ­σό­τε­ρες πι­θα­νό­τη­τες να ακου­στείς. Πριν από λίγες μέρες, 500 άν­θρω­ποι συ­γκε­ντρώ­θη­καν στο Ρίο ενά­ντια στις προ­τε­ραιό­τη­τες της Ολυ­μπιά­δας. Να πε­ρι­μέ­νε­τε πολ­λές αντί­στοι­χες δρά­σεις. Όπως μου έγρα­ψε σε μέιλ ένας δια­δη­λω­τής που λέ­γε­ται Τόμας, «Τα βλέμ­μα­τα του κό­σμου είναι στραμ­μέ­να στο Ρίο. Αν (σ.τ.μ.: οι κι­νη­το­ποι­ή­σεις στη διάρ­κεια των Αγώ­νων) ντρο­πιά­ζουν την κυ­βέρ­νη­σή μας, αν αυτές φέρ­νουν απο­τε­λέ­σμα­τα, τότε μπο­ρού­με να παί­ξου­με κι εμείς αυτό το παι­χνί­δι. Τόσα χρό­νια το μόνο που γνω­ρί­σα­με ήταν πε­ρι­κο­πές. Τώρα θέ­λου­με κι εμείς τους δι­κούς μας “έκτα­κτους πό­ρους”».

Είναι ασφα­λής η πρό­βλε­ψη ότι η μάχη του Ρίο μόλις άρ­χι­σε. Και αυτός ο αγώ­νας θα είναι πολύ πιο δρα­μα­τι­κός από οτι­δή­πο­τε θα δούμε μέσα στα γή­πε­δα στη διάρ­κεια αυτών των Αγώ­νων.

*Δη­μο­σιεύ­τη­κε στο Edge of sports

rproject.gr