Δίπλα η εικόνα το μοναδικό σωζόμενο από τα 6 κινητοσκόπια του Εντισον που έφεραν από την Αμερική στην Ευρώπη οι Γεωργιάδης και Τραγίδης.
(κείμενο που δημοσιεύεται στο 3ο τεύχος του περιοδικού διόραμα (διμηνιαίο περιοδικό τεχνών και πολιτισμού) που εκδίδεται στην Κύπρο.)
Όταν τον Ιούλιο του 1894 ο Γεώργιος Γεωργιάδης διέσχιζε το κατώφλι του γραφείου του Henri Flamans, διευθυντή του περιοδικού Magasin Pitoresque στο Παρίσι, για να του δείξει τη νέα εφεύρεση του Έντισον, σίγουρα δεν σκέφτονταν ότι έκανε κάτι σημαντικό. Θα περάσει πάνω από ένας αιώνας για να αναγνωριστεί από τους ιστορικούς ως η πράξη που δημιούργησε μια αλυσιδωτή αντίδραση, καθοριστική για την παραπέρα ραγδαία ανάπτυξη της εφεύρεσης του κινηματογράφου.
Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή, σε αυτήν την πολύ λίγο γνωστή πτυχή της ιστορίας της 7ης Τέχνης.
Ο Γιώργος Γεωργιάδης και ο Γιώργος Τραγίδης, σύμφωνα με τους ιστορικούς ήταν δυο Έλληνες της διασποράς με έδρα το Λονδίνο. Ασχολούνταν με το εμπόριο. Μια και μόνη αναφορά υπάρχει για την Κυπριακή καταγωγή τους αλλά δεν επιβεβαιώνεται. Οι δυο συνεταίροι, την άνοιξη του 1894, φτάνουν στη Νέα Υόρκη, προφανώς αναζητώντας κάποιες καλές ευκαιρίες, απ αυτές που τότε πρόσφερε γενναιόδωρα ο «Νέος Κόσμος».
Αίθουσα με κινητοσκόπια Έντισον στην Αμερική
Και φτάνουν τη στιγμή που εμφανίζεται το Κινητοσκόπιο. Η πιο πρόσφατη και σίγουρα πιο εντυπωσιακή εφεύρεση του Τόμας Έντισον. Το Κινητοσκόπιο ήταν ένα μηχάνημα που μπορούσε να δώσει ζωή στις φωτογραφίες αναπαριστώντας με φυσικό τρόπο την κίνηση! Είχε τη μορφή ενός μεγάλου κουτιού και πρόβαλλε μικρές ταινίες σε μια οθόνη μεγέθους καρτ ποστάλ, στο πάνω μέρος της συσκευής.
Οι πρώτοι επιχειρηματίες που αγόρασαν δέκα από αυτά τα μηχανήματα ήταν οι αδελφοί Holland από τον Καναδά. Τα εγκατέστησαν σε ένα κατάστημα στη Νέα Υόρκη και στις 14 Απρίλη του 1894 άνοιξαν την πρώτη αίθουσα Κινητοσκοπίων στον κόσμο. Η επιτυχία ήταν άμεση και μεγάλη…
Εκεί φαίνεται είδαν το Κινητοσκόπιο οι δυο έλληνες που διέκριναν αμέσως το λαμπρό μέλλον που ανοίγονταν με αυτή την έξοχη εφεύρεση. Αγόρασαν έξι Κινητοσκόπια και χωρίς να ζητήσουν άδεια για την εξαγωγή τους, τα φόρτωσαν σε ένα πλοίο και τα έφεραν στην Ευρώπη.
Η συνέχεια της ιστορίας έχει δυο ενδιαφέρουσες πτυχές, η μια στο Παρίσι και η άλλη στο Λονδίνο, τις δυο πόλεις που οι δραστήριοι Έλληνες έστησαν τη νέα επιχείρησή τους με την ονομασίαAmerican Kinetoscope Company. Στο Παρίσι στον αριθμό 22 του Boulevard Montmatre και στο Λονδίνο στο 95 της Queen Street.
Η σύντομη παρουσία τους στο Παρίσι αποδεικνύεται η πιο ουσιαστική. Πέρα από την επίσκεψή τους στο περιοδικό MagasinPitoresque και το εκτεταμένο άρθρο για το Κινητοσκόπιο στο τεύχος της 1 Αυγούστου 1894, δέχτηκαν κι οι ίδιοι μια σημαντική επίσκεψη. Αυτή του Αντουάν Λυμιέρ, ιδιοκτήτη του μεγαλύτερου εργοστασίου φωτογραφικών υλικών της Ευρώπης με έδρα τη Λυών.
Επιστρέφοντας στη Λυών ο Αντουάν Λυμιέρ κρατούσε στα χέρια του ένα φιλμ που πήρε από του δυο έλληνες. Δείχνοντάς το στους γιούς του Αύγουστο και Λουδοβίκο τους ζήτησε να φτιάξουν ένα μηχάνημα που να προβάλλει αυτές τις εικόνες σε μεγάλη οθόνη. Σε ένα περίπου χρόνο η μηχανή ήταν έτοιμη και της δόθηκε το ελληνικό όνομα «κινηματογράφος»!
Δεν γνωρίζουμε πόσο διάστημα οι Γεωργιάδης και Τραγίδης έμειναν στο Παρίσι κι αν η επιχείρησή τους πήγε καλά. Γνωρίζουμε όμως ότι στο Λονδίνο το μαγαζί τους σημείωσε τεράστια επιτυχία. Τα πλήθη συνωστίζονταν για να δουν τις κινούμενες φωτογραφίες. Προκειμένου να επεκτείνουν την επιχείρησή τους είχαν ανάγκη περισσότερων Κινητοσκοπίων. Έκριναν όμως ότι η τιμή που τα πουλούσε ο Έντισον ήταν υψηλή. Έτσι αποφάσισαν να κατασκευάσουν αντίγραφα εκμεταλλευόμενοι μια αμέλεια: ο Έντισον δεν είχε να κατοχυρώσει την εφεύρεσή του στην Αγγλία!
Μέσω κάποιων συμπατριωτών τους έρχονται σε επαφή με τον Robert W. Paul, κατασκευαστή επιστημονικών οργάνων ακρίβειας και του αναθέτουν τη δουλειά. Ο Άγγλος τεχνίτης όχι μόνο εκπλήρωσε αμέσως την παραγγελία των Ελλήνων αλλά προχώρησε στην κατασκευή μερικών επιπλέον μηχανών για λογαριασμό του.
Ένα από τα αντιγραφα που κατασκεύασε ο Robert W. Paul
Η φήμη του Paul και του Κινητοσκοπίου του διαδόθηκε ευρέως και μια μεγάλη ζήτηση προέκυψε τόσο στη Μεγάλη Βρετανία όσο και στην υπόλοιπη Ευρώπη. Ο άγγλος τεχνίτης δούλευε πυρετωδώς για να ικανοποιήσει τη συνεχώς αυξανόμενη πελατεία του. Μέχρι το τέλος του 1895 είχε κατασκευάσει εξήντα αντίγραφα κινητοσκοπίων.
Τα μηχανήματα, καθώς πολλαπλασιάζονταν, απαιτούσαν για τη λειτουργία τους όλο και περισσότερα φιλμάκια. Αλλά τα φιλμάκια έρχονταν από την Αμερική αφού μόνο εκεί, στα στούντιο του Έντισον, γινόταν η παραγωγή τους. Η μεγάλη ζήτηση ταινιών από την Αγγλία, δυσανάλογη των πωληθέντων μηχανών από τους επίσημους αντιπροσώπους του Έντισον, προκάλεσε συναγερμό στο επιτελείο του αμερικάνου εφευρέτη και αδίστακτου επιχειρηματία.
Οι επίσημοι αντιπρόσωποι του Έντισον ζητούν την άδεια να χρησιμοποιήσουν το όνομά του για μήνυση εναντίον του Γεωργιάδη.
Έτσι έγινε γνωστό ότι αντίγραφα των Κινητοσκοπίων κατασκευάζονταν στο Λονδίνο. Αλλά ο Έντισον, καθώς δεν είχε κατοχυρώσει την εφεύρεσή του στη Βρετανία, δεν μπορούσε να κάνει τίποτα. Έτσι αναγκάστηκε να λάβει άλλα μέτρα όπως τη διακοπή πώλησης των ταινιών του. Παράλληλα, οι αντιπρόσωποί του στο Λονδίνο, Maguire και Baucus, προχώρησαν σε μήνυση κατά του Γεωργιάδη κατηγορώντας τον ότι χρησιμοποιούσε τις ταινίες του Έντισον με «πλαστά» μηχανήματα.
Είναι άγνωστο τι απέγινε η αγωγή. Η εξέλιξη όμως αυτή δεν λειτούργησε ανασταλτικά στην πορεία του κινηματογράφου. Ο Robert Paul, μετά τον αποκλεισμό του Έντισον και καθώς οι άνθρωποι στους οποίους είχε πουλήσει τα κινητοσκόπια απαιτούσαν νέες ταινίες, έβαλε σε κίνηση το εφευρετικό του δαιμόνιο. Προχώρησε στο σχεδιασμό μιας δικής του μηχανή λήψης χρησιμοποιώντας για πρώτη φορά το μηχανισμό της διακοπτόμενης κίνησης του φιλμ που έμεινε στην ιστορία σαν «σταυρός της Μάλτας». Και γύρισε τις πρώτες ταινίες του βρετανικού κινηματογράφου!
Η ιστορία όμως που ξεκίνησε με τους δυο έλληνες δεν σταματά εδώ.
Η καριέρα του γάλλου Charles Pathe (1863-1957), που μαζί με τους αδελφούς του έβαλε τις βάσεις της μεγαλύτερης κινηματογραφικής βιομηχανίας στην Ευρώπη, ξεκίνησε από τα κινητοσκόπια που κατασκεύαζε ο Robert Paul.
Αλλά κι ο μάγος του κινηματογράφου ο George Méliès, μπήκε στον κόσμο του κινηματογράφου με μηχάνημα προβολής κατασκευής Robert Paul!
Τελευταία καταγεγραμμένη παρουσία των δυο Ελλήνων είναι στη Λισσαβόνα όπου στις 6 Μαρτίου του 1895 εγκατέστησαν Κινητοσκόπια στη Tabacaria Neves και δίνοντας για πρώτη φορά τη δυνατότητα στους Πορτογάλους να θαυμάσουν τη νέα εφεύρεση. Η εξάπλωση του Κινηματογράφου, της προβολής δηλαδή σε μεγάλη οθόνη, έφερε το τέλος των Κινητοσκοπίων και μάλλον το τέλος της δραστηριότητας των Γεωργιάδη και Τραγίδη.
Επίλογος: Οι Γεώργιος Γεωργιάδης και Γεωργιος Τραγίδης δεν εφεύραν τίποτα, δεν επινόησαν τίποτα, δεν δημιούργησαν καλλιτεχνικό έργο. Άλλωστε δεν ήταν ούτε τεχνίτες, ούτε καλλιτέχνες αλλά έμποροι. Έδρασαν όμως, άθελά τους, σαν τα υποατομικά σωματίδια (quarks) προκαλώντας μια αλυσιδωτή αντίδραση που έφερε το ποιοτικό άλμα από τα Κινητοσκόπια του Έντισον στις μηχανές λήψης και προβολής των Λυμιέρ, του Robert Paul και άλλων εφευρετών και καλλιτεχνών και έτσι ο κινηματογράφος πήρε τη διάσταση και τη θέση που όλοι γνωρίζουμε.
ΝΙΚΟΣ ΘΕΟΔΟΣΙΟΥ
(Τα στοιχεία που τεκμηριώνουν τη δράση των Γεωργιάδη και Τραγίδη υπάρχουν στο βιβλίο του Νίκου Θεοδοσίου «Ο Μετανάστης Κινηματογράφος», Έκδοση ΝΕΑΝΙΚΟ ΠΛΑΝΟ, Αθήνα 2003)
(κείμενο που δημοσιεύεται στο 3ο τεύχος του περιοδικού διόραμα (διμηνιαίο περιοδικό τεχνών και πολιτισμού) που εκδίδεται στην Κύπρο.)
Όταν τον Ιούλιο του 1894 ο Γεώργιος Γεωργιάδης διέσχιζε το κατώφλι του γραφείου του Henri Flamans, διευθυντή του περιοδικού Magasin Pitoresque στο Παρίσι, για να του δείξει τη νέα εφεύρεση του Έντισον, σίγουρα δεν σκέφτονταν ότι έκανε κάτι σημαντικό. Θα περάσει πάνω από ένας αιώνας για να αναγνωριστεί από τους ιστορικούς ως η πράξη που δημιούργησε μια αλυσιδωτή αντίδραση, καθοριστική για την παραπέρα ραγδαία ανάπτυξη της εφεύρεσης του κινηματογράφου.
Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή, σε αυτήν την πολύ λίγο γνωστή πτυχή της ιστορίας της 7ης Τέχνης.
Ο Γιώργος Γεωργιάδης και ο Γιώργος Τραγίδης, σύμφωνα με τους ιστορικούς ήταν δυο Έλληνες της διασποράς με έδρα το Λονδίνο. Ασχολούνταν με το εμπόριο. Μια και μόνη αναφορά υπάρχει για την Κυπριακή καταγωγή τους αλλά δεν επιβεβαιώνεται. Οι δυο συνεταίροι, την άνοιξη του 1894, φτάνουν στη Νέα Υόρκη, προφανώς αναζητώντας κάποιες καλές ευκαιρίες, απ αυτές που τότε πρόσφερε γενναιόδωρα ο «Νέος Κόσμος».
Αίθουσα με κινητοσκόπια Έντισον στην Αμερική
Και φτάνουν τη στιγμή που εμφανίζεται το Κινητοσκόπιο. Η πιο πρόσφατη και σίγουρα πιο εντυπωσιακή εφεύρεση του Τόμας Έντισον. Το Κινητοσκόπιο ήταν ένα μηχάνημα που μπορούσε να δώσει ζωή στις φωτογραφίες αναπαριστώντας με φυσικό τρόπο την κίνηση! Είχε τη μορφή ενός μεγάλου κουτιού και πρόβαλλε μικρές ταινίες σε μια οθόνη μεγέθους καρτ ποστάλ, στο πάνω μέρος της συσκευής.
Οι πρώτοι επιχειρηματίες που αγόρασαν δέκα από αυτά τα μηχανήματα ήταν οι αδελφοί Holland από τον Καναδά. Τα εγκατέστησαν σε ένα κατάστημα στη Νέα Υόρκη και στις 14 Απρίλη του 1894 άνοιξαν την πρώτη αίθουσα Κινητοσκοπίων στον κόσμο. Η επιτυχία ήταν άμεση και μεγάλη…
Εκεί φαίνεται είδαν το Κινητοσκόπιο οι δυο έλληνες που διέκριναν αμέσως το λαμπρό μέλλον που ανοίγονταν με αυτή την έξοχη εφεύρεση. Αγόρασαν έξι Κινητοσκόπια και χωρίς να ζητήσουν άδεια για την εξαγωγή τους, τα φόρτωσαν σε ένα πλοίο και τα έφεραν στην Ευρώπη.
Η συνέχεια της ιστορίας έχει δυο ενδιαφέρουσες πτυχές, η μια στο Παρίσι και η άλλη στο Λονδίνο, τις δυο πόλεις που οι δραστήριοι Έλληνες έστησαν τη νέα επιχείρησή τους με την ονομασίαAmerican Kinetoscope Company. Στο Παρίσι στον αριθμό 22 του Boulevard Montmatre και στο Λονδίνο στο 95 της Queen Street.Η σύντομη παρουσία τους στο Παρίσι αποδεικνύεται η πιο ουσιαστική. Πέρα από την επίσκεψή τους στο περιοδικό MagasinPitoresque και το εκτεταμένο άρθρο για το Κινητοσκόπιο στο τεύχος της 1 Αυγούστου 1894, δέχτηκαν κι οι ίδιοι μια σημαντική επίσκεψη. Αυτή του Αντουάν Λυμιέρ, ιδιοκτήτη του μεγαλύτερου εργοστασίου φωτογραφικών υλικών της Ευρώπης με έδρα τη Λυών.
Επιστρέφοντας στη Λυών ο Αντουάν Λυμιέρ κρατούσε στα χέρια του ένα φιλμ που πήρε από του δυο έλληνες. Δείχνοντάς το στους γιούς του Αύγουστο και Λουδοβίκο τους ζήτησε να φτιάξουν ένα μηχάνημα που να προβάλλει αυτές τις εικόνες σε μεγάλη οθόνη. Σε ένα περίπου χρόνο η μηχανή ήταν έτοιμη και της δόθηκε το ελληνικό όνομα «κινηματογράφος»!
Δεν γνωρίζουμε πόσο διάστημα οι Γεωργιάδης και Τραγίδης έμειναν στο Παρίσι κι αν η επιχείρησή τους πήγε καλά. Γνωρίζουμε όμως ότι στο Λονδίνο το μαγαζί τους σημείωσε τεράστια επιτυχία. Τα πλήθη συνωστίζονταν για να δουν τις κινούμενες φωτογραφίες. Προκειμένου να επεκτείνουν την επιχείρησή τους είχαν ανάγκη περισσότερων Κινητοσκοπίων. Έκριναν όμως ότι η τιμή που τα πουλούσε ο Έντισον ήταν υψηλή. Έτσι αποφάσισαν να κατασκευάσουν αντίγραφα εκμεταλλευόμενοι μια αμέλεια: ο Έντισον δεν είχε να κατοχυρώσει την εφεύρεσή του στην Αγγλία!
Μέσω κάποιων συμπατριωτών τους έρχονται σε επαφή με τον Robert W. Paul, κατασκευαστή επιστημονικών οργάνων ακρίβειας και του αναθέτουν τη δουλειά. Ο Άγγλος τεχνίτης όχι μόνο εκπλήρωσε αμέσως την παραγγελία των Ελλήνων αλλά προχώρησε στην κατασκευή μερικών επιπλέον μηχανών για λογαριασμό του.
Ένα από τα αντιγραφα που κατασκεύασε ο Robert W. Paul
Η φήμη του Paul και του Κινητοσκοπίου του διαδόθηκε ευρέως και μια μεγάλη ζήτηση προέκυψε τόσο στη Μεγάλη Βρετανία όσο και στην υπόλοιπη Ευρώπη. Ο άγγλος τεχνίτης δούλευε πυρετωδώς για να ικανοποιήσει τη συνεχώς αυξανόμενη πελατεία του. Μέχρι το τέλος του 1895 είχε κατασκευάσει εξήντα αντίγραφα κινητοσκοπίων.
Τα μηχανήματα, καθώς πολλαπλασιάζονταν, απαιτούσαν για τη λειτουργία τους όλο και περισσότερα φιλμάκια. Αλλά τα φιλμάκια έρχονταν από την Αμερική αφού μόνο εκεί, στα στούντιο του Έντισον, γινόταν η παραγωγή τους. Η μεγάλη ζήτηση ταινιών από την Αγγλία, δυσανάλογη των πωληθέντων μηχανών από τους επίσημους αντιπροσώπους του Έντισον, προκάλεσε συναγερμό στο επιτελείο του αμερικάνου εφευρέτη και αδίστακτου επιχειρηματία.
Οι επίσημοι αντιπρόσωποι του Έντισον ζητούν την άδεια να χρησιμοποιήσουν το όνομά του για μήνυση εναντίον του Γεωργιάδη.Έτσι έγινε γνωστό ότι αντίγραφα των Κινητοσκοπίων κατασκευάζονταν στο Λονδίνο. Αλλά ο Έντισον, καθώς δεν είχε κατοχυρώσει την εφεύρεσή του στη Βρετανία, δεν μπορούσε να κάνει τίποτα. Έτσι αναγκάστηκε να λάβει άλλα μέτρα όπως τη διακοπή πώλησης των ταινιών του. Παράλληλα, οι αντιπρόσωποί του στο Λονδίνο, Maguire και Baucus, προχώρησαν σε μήνυση κατά του Γεωργιάδη κατηγορώντας τον ότι χρησιμοποιούσε τις ταινίες του Έντισον με «πλαστά» μηχανήματα.
Είναι άγνωστο τι απέγινε η αγωγή. Η εξέλιξη όμως αυτή δεν λειτούργησε ανασταλτικά στην πορεία του κινηματογράφου. Ο Robert Paul, μετά τον αποκλεισμό του Έντισον και καθώς οι άνθρωποι στους οποίους είχε πουλήσει τα κινητοσκόπια απαιτούσαν νέες ταινίες, έβαλε σε κίνηση το εφευρετικό του δαιμόνιο. Προχώρησε στο σχεδιασμό μιας δικής του μηχανή λήψης χρησιμοποιώντας για πρώτη φορά το μηχανισμό της διακοπτόμενης κίνησης του φιλμ που έμεινε στην ιστορία σαν «σταυρός της Μάλτας». Και γύρισε τις πρώτες ταινίες του βρετανικού κινηματογράφου!
Η ιστορία όμως που ξεκίνησε με τους δυο έλληνες δεν σταματά εδώ.
Η καριέρα του γάλλου Charles Pathe (1863-1957), που μαζί με τους αδελφούς του έβαλε τις βάσεις της μεγαλύτερης κινηματογραφικής βιομηχανίας στην Ευρώπη, ξεκίνησε από τα κινητοσκόπια που κατασκεύαζε ο Robert Paul.
Αλλά κι ο μάγος του κινηματογράφου ο George Méliès, μπήκε στον κόσμο του κινηματογράφου με μηχάνημα προβολής κατασκευής Robert Paul!
Τελευταία καταγεγραμμένη παρουσία των δυο Ελλήνων είναι στη Λισσαβόνα όπου στις 6 Μαρτίου του 1895 εγκατέστησαν Κινητοσκόπια στη Tabacaria Neves και δίνοντας για πρώτη φορά τη δυνατότητα στους Πορτογάλους να θαυμάσουν τη νέα εφεύρεση. Η εξάπλωση του Κινηματογράφου, της προβολής δηλαδή σε μεγάλη οθόνη, έφερε το τέλος των Κινητοσκοπίων και μάλλον το τέλος της δραστηριότητας των Γεωργιάδη και Τραγίδη.
Επίλογος: Οι Γεώργιος Γεωργιάδης και Γεωργιος Τραγίδης δεν εφεύραν τίποτα, δεν επινόησαν τίποτα, δεν δημιούργησαν καλλιτεχνικό έργο. Άλλωστε δεν ήταν ούτε τεχνίτες, ούτε καλλιτέχνες αλλά έμποροι. Έδρασαν όμως, άθελά τους, σαν τα υποατομικά σωματίδια (quarks) προκαλώντας μια αλυσιδωτή αντίδραση που έφερε το ποιοτικό άλμα από τα Κινητοσκόπια του Έντισον στις μηχανές λήψης και προβολής των Λυμιέρ, του Robert Paul και άλλων εφευρετών και καλλιτεχνών και έτσι ο κινηματογράφος πήρε τη διάσταση και τη θέση που όλοι γνωρίζουμε.
ΝΙΚΟΣ ΘΕΟΔΟΣΙΟΥ
(Τα στοιχεία που τεκμηριώνουν τη δράση των Γεωργιάδη και Τραγίδη υπάρχουν στο βιβλίο του Νίκου Θεοδοσίου «Ο Μετανάστης Κινηματογράφος», Έκδοση ΝΕΑΝΙΚΟ ΠΛΑΝΟ, Αθήνα 2003)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου