Πριν από 52 χρόνια (1965) είχε προβληθεί στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης μια ταινία μικρού μήκους που είχε κάνει αίσθηση: «Γράμμα από το Σαρλερουά». Δημιουργός του -σενάριο, σκηνοθεσία- ο Λάμπρος Λιαρόπουλος (μακαρίτης πρόωρα), το δε θέμα της -άκρως μελαγχολικό- η διαβίωση Ελλήνων μεταναστών στα ανθρακωρυχεία στο Σαρλερουά του Βελγίου (που τις τελευταίες ημέρες βρέθηκε και στην… πολιτιστική επικαιρότητα).
Και ιδού τώρα μια άλλη ταινία, ένα ντοκιμαντέρ, που αναφέρεται στις κτηνώδεις συνθήκες διαβίωσης Ελλήνων και χιλιάδων μεταναστών από άλλες χώρες, στις αρχές του περασμένου αιώνα, στα ορυχεία του Λάντλοου, στην Καλιφόρνια, που ανήκαν στην οικογένεια του μεγιστάνα Ροκφέλερ. Και ήταν τόσο απάνθρωπες οι συνθήκες, ώστε ξεσηκώθηκαν οι μετανάστες για να υπερασπιστούν τη ζωή και το δίκιο τους.
Δυνάστες
Επίπονη η έρευνα (κυρίως επιτόπια) των δημιουργών της ταινίας, καθώς οι δυνάστες των μεταναστών χρησιμοποίησαν κάθε μέσο για να «θαφτούν» τα γεγονότα. Τα ντοκουμέντα όμως που διασώθηκαν (εφημερίδες της εποχής, φωτογραφίες, μαρτυρίες) τους αποκάλυψαν.
«Ludlow, οι Ελληνες στους πολέμους του άνθρακα», ο πλήρης τίτλος της ταινίας και: σκηνοθέτης Λεωνίδας Βαρδαρός, οπερατέρ Προκόπης Δάφνος, αφηγητής Ρήγας Αξελός, μοντάζ και μουσικές επιλογές Ξενοφώντας Βαρδαρός, ήχος Ανδρέας Γκόβας, έρευνα Φρόσω Τσούκα.
Η διεύθυνση παραγωγής έγινε από μέλη της ομάδας «Αποστόλης Μπερδεμπές» (αγωνιστής του αντιδικτατορικού κινήματος στις ΗΠΑ, που πέθανε το 1979). Συμμετέχει το μουσικό σύνολο «Ρωμιοσύνη» με την πρώτη ηχογράφηση του λησμονημένου Υμνου των Ανθρακωρύχων του Κολοράντο «The Union for Ever», σε ενορχήστρωση Τεό Λαζάρου.
Συμπαραστάτης, η ομογένεια της Αμερικής. Στην ίδια ομάδα οφείλεται το ντοκιμαντέρ του 2013 «Ταξισυνειδησία», με θέμα την άγνωστη ιστορία του ελληνοαμερικανικού ριζοσπαστισμού.
Το «Ludlow» προβλήθηκε στο πρόσφατο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης και απέσπασε το βραβείο της Βουλής των Ελλήνων, ενώ από προχθές Πέμπτη προβάλλεται στον κινηματογράφο «Αλκυονίς», καθώς και σε κινηματογράφους σε διάφορες πόλεις ανά την Ελλάδα.
Μακελειό
Και κάποιες περισσότερες πληροφορίες για το περιεχόμενο του ντοκιμαντέρ, από τους δημιουργούς του: Οι Ελληνες ανθρακωρύχοι, ξεριζωμένοι από τον τόπο τους, από τη σκληρή πραγματικότητα και τις ψεύτικες υποσχέσεις των δουλεμπόρων της εποχής, είχαν καταλήξει στο Κολοράντο, να δουλεύουν, ακόμα και μικρά παιδιά, κάτω από απάνθρωπες συνθήκες στα ορυχεία του Ροκφέλερ.
Το 1913, μαζί με άλλες 22 εθνότητες, συμμετείχαν σε μια τεράστια απεργία του συνδικάτου των ανθρακωρύχων της Αμερικής στο νότιο Κολοράντο, που κορυφώθηκε με το μακελειό του Λάντλοου, στις 20 Απριλίου 1914, όταν δολοφονήθηκε από την πολιτειακή εθνοφρουρά ο Λούης Τίκας, αρχηγός των Ελλήνων, μαζί με άλλους δυο συνδικαλιστές και είκοσι γυναικόπαιδα.
Μετά το μακελειό ξέσπασε η μεγάλη ένοπλη εξέγερση που αποκαλέστηκε «Πόλεμος των Δέκα Ημερών». Μέσα σε λίγες ημέρες, ο αντάρτικος στρατός του συνδικάτου, κυρίως Ελληνες (στην πλειονότητά τους Κρητικοί, με εμπειρία ανταρτοπόλεμου) και Ιταλοί απεργοί, έτρεψε σε φυγή την εθνοφρουρά και κατέλαβε ολόκληρο το Νότιο Κολοράντο. Για να αποκατασταθεί η εξουσία του κυβερνήτη του Κολοράντο, η κυβέρνηση των ΗΠΑ έστειλε τον ομοσπονδιακό στρατό σαν ειρηνευτική δύναμη.
Η ιστορία της εξέγερσης αποσιωπήθηκε για πολλούς λόγους. Ο Ροκφέλερ έριξε πολλά εκατομμύρια στα μέσα ενημέρωσης για να αποκατασταθεί η εικόνα του στην κοινή γνώμη, η δε πολιτεία, αμήχανη από την στρατιωτική ήττα, προτίμησε να την ξεχάσει, ενώ οι ίδιοι οι απεργοί απέφυγαν να μιλούν για τα γεγονότα φοβούμενοι τις διώξεις γι’ αυτούς και τις οικογένειές τους.
Η έρευνα για το ντοκιμαντέρ ξεκίνησε με απογόνους των αγωνιστών του Λάντλοου και τους σημερινούς κατοίκους της περιοχής, που κρατούν ζωντανή την προφορική παράδοση. Στη συνέχεια συζητήσεις με ιστορικούς, καθηγητές, μελετητές, συνδικαλιστές, δημοσιογράφους και συγγραφείς που έχουν ασχοληθεί με το θέμα και, για να τεκμηριωθεί η ιστορία, εντοπίστηκαν πηγές αρχειακού υλικού: φωτογραφίες, βίντεο, έντυπα, τραγούδια. Τέλος, διαβάστηκαν νέα βιβλία, ερευνητικά δοκίμια και αφιερώματα που εκδόθηκαν με την ευκαιρία των εκατό χρόνων από τα γεγονότα.
Στο πλαίσιο
Ιδού πώς έχει το πράγμα τον τελευταίο καιρό: Δεν προλαβαίνει να μπαλωθεί ή να ξεχαστεί κάποια γκάφα και προκύπτει άλλη (ναι, εννοώ το θέμα με τον πιο βραχύβιο καλλιτεχνικό διευθυντή του Φεστιβάλ). Και το άλλο, πιο… διαχρονικό: η ευκολία με την οποία δοξάζεται κάποιος και με την ίδια καταβαραθρώνεται (ναι, αναφέρομαι στον επί δέκα χρόνια καλλιτεχνικό διευθυντή του Φεστιβάλ, που μόλις πέρσι, στην παρουσίαση του προγράμματος του 2015 παρέστη η πολιτική και πολιτιστική Εθνική Ελλάδας, για να αποπεμφθεί λίγους μήνες αργότερα).
Δεν ξέρω τι μπορεί να σκέφτηκε αυτός ο άνθρωπος, ο Βέλγος καλλιτέχνης εννοώ, όταν του προτάθηκε και του παραδόθηκε εν λευκώ η ηγεσία του Φεστιβάλ. Το πιο πιθανό: η Ελλάδα μπατίρισε και πολιτιστικά, οπότε, απάνω της! Διεθνές, από τη μια στιγμή στην άλλη, το Ελληνικό Φεστιβάλ, με πρώτη τιμώμενη χώρα τη δική του και αντιπροσωπευτικό έργο το δικό του. Σκεφθείτε να το είχε αποτολμήσει κάποιος δικός μας…
Συνακόλουθα η κατακραυγή (μέχρι χυδαιότητας, είναι η αλήθεια). Πάει ο Βέλγος, αλλά παραμένει ο υπουργός που είχε τη φαεινή ιδέα να τον προσλάβει, παρουσιάζοντάς τον μάλιστα ως σπάνιο εύρημα στον πρωθυπουργό.
Ο Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος είναι μια καλή επιλογή -που θα μπορούσε να είναι κι από την αρχή- με καλλιτεχνικά και διαχειριστικά εύσημα. Εχει βέβαια να κάνει με τον χρόνο που τρέχει. Ωστόσο, υπάρχουν οι παραστάσεις των θεσμικών φορέων και οι προτάσεις που θα πρέπει να βρίσκονται στα συρτάρια του πρώην - οπότε θα μπαλωθεί για φέτος το πράγμα, σ’ αυτόν τον θεσμό, που από καταβολής του αναζητά την ταυτότητά του.
ΚΑΙ… Αυτά που -δεν- λέγαμε.
Δημήτρης Γκιώνης
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου