Καταλονία: Προεκλογικές και μετεκλογικές αβεβαιότητες

Γιοζέπ Μαρία Αντέντας

1.Η πολιτική σημασία των καταλανικών εκλογών στις 21 Δεκεμβρίου (21Δ) και το σκηνικό πόλωσης στο οποίο διαδραματίζονται συνυπάρχουν με μια εκλογική εκστρατεία που φαίνεται σαν επίλογος, εξελισσόμενος με ταχύτητα αντιπαραβαλλόμενη με την επιτάχυνση που βιώθηκε τις μέρες του Σεπτεμβρίου και του Οκτωβρίου. Ένας επίλογος ο οποίος, στην πραγματικότητα, είναι επίσης το καθοριστικό προοίμιο ενός επόμενου σταδίου.
Τρία με­γά­λα αι­νίγ­μα­τα θα βρουν τη λύση τους στις κάλ­πες:
-H από­λυ­τη και η σχε­τι­κή δύ­να­μη της κα­θε­μιάς από τις με­γά­λες πα­ρα­τά­ξεις που συ­γκρού­ο­νται (η πα­ρά­τα­ξη των οπα­δών της ανε­ξαρ­τη­σί­ας και αυτή που υπε­ρα­σπί­ζε­ται το άρθρο 155 του Συ­ντάγ­μα­τος).
-H κα­τεύ­θυν­ση που θα πάρει η κάθε πα­ρά­τα­ξη.
-Kι ο βαθ­μός δύ­να­μης ή αδυ­να­μί­ας, με όρους ψήφων και αριθ­μού βου­λευ­τών, του συ­να­σπι­σμού που θέλει να είναι ο τρί­τος χώρος, της Catalunya en Comu-Podem.
Σε κάθε πε­ρί­πτω­ση, είναι αδύ­να­το να κά­νου­με οποια­δή­πο­τε πρό­βλε­ψη, πέρα από τις εκτι­μή­σεις των δη­μο­σκο­πή­σε­ων, οι οποί­ες, όσο τρέ­χουν, δεν είναι μόνο ένα μέσο για να μά­θου­με τη γνώμη των πο­λι­τών, αλλά και ένα μέσο δια­μόρ­φω­σής της.
Το μέλ­λον της κα­τα­λα­νι­κής πο­λι­τι­κής, του κι­νή­μα­τος ανε­ξαρ­τη­σί­ας και της Αρι­στε­ράς, αυ­το­νο­μι­στι­κής ή μη, θα εξαρ­τη­θεί από αυτό που θα προ­κύ­ψει στις 21Δ. Μέχρι τότε, τα επί­δι­κα και οι προ­κλή­σεις για τη μία ή την άλλη δύ­να­μη, δεν είναι δυ­να­τό να προσ­διο­ρι­στούν λε­πτο­με­ρώς. Εντού­τοις, ο απο­λο­γι­σμός των γε­γο­νό­των του Σε­πτεμ­βρί­ου και του Οκτω­βρί­ου επι­τρέ­πει να επι­ση­μά­νου­με -χω­ρίς να χρειά­ζε­ται να πε­ρι­μέ­νου­με- ορι­σμέ­να βα­σι­κά ζη­τή­μα­τα τα οποία δεν είναι δυ­να­τό να πα­ρα­καμ­φθούν.

2. Στις εκλο­γές αυτές δια­κυ­βεύ­ε­ται το μέλ­λον. Κα­θό­σον όμως τα φύλλα πο­ρεί­ας δεν είναι ξε­κά­θα­ρα (με εξαί­ρε­ση αυτό του στρα­το­πέ­δου που -κα­κώς- απο­κα­λεί­ται «συ­νταγ­μα­τι­κό»), είναι πι­θα­νό το απο­τέ­λε­σμά τους να κρι­θεί σε με­γά­λο βαθμό από τον απο­λο­γι­σμό των ψη­φο­φό­ρων για το πρό­σφα­το πα­ρελ­θόν και για τα πέντε χρό­νια της ανε­ξαρ­τη­σια­κής δια­δι­κα­σί­ας. Μ’ άλλα λόγια, πρό­κει­ται για την ικα­νό­τη­τα κα­θε­μιάς από τις αντι­μα­χό­με­νες εναλ­λα­κτι­κές να προ­σφέ­ρουν μιαν εξή­γη­ση και ένα συ­νε­κτι­κό ερ­μη­νευ­τι­κό πλαί­σιο αυτού που συ­νέ­βη και του στα­δί­ου στο οποίο βρι­σκό­μα­στε.
Για να λέμε την αλή­θεια, όλα τα σε­νά­ρια πο­λι­τι­κής αλ­λα­γής (εν­νο­ού­με­νης επί­σης ως μο­χλού κοι­νω­νι­κού με­τα­σχη­μα­τι­σμού) που ηλέ­κτρι­σαν το πο­λι­τι­κό φα­ντα­σια­κό ενός με­γά­λου μέ­ρους της κα­τα­λα­νι­κής κοι­νω­νί­ας βρί­σκο­νται την πα­ρα­μο­νή αυτών των εκλο­γών, από στρα­τη­γι­κής πλευ­ράς, σε ανοι­χτή κρίση. Ούτε μια πλειο­ψη­φι­κή αλ­λα­γή στο επί­πε­δο όλου του Κρά­τους (Catalunya en Comu-Podem), ούτε η πα­νά­κεια της εύ­κο­λης ανε­ξαρ­τη­σί­ας (ERC και PDCAT), ούτε η ει­λι­κρι­νής και μα­χη­τι­κή υπό­σχε­ση να οδη­γη­θεί ως το τέρμα της η δια­δι­κα­σία ρήξης με το Κρά­τος (CUP) δεν είναι αυτή τη στιγ­μή πει­στι­κά ως σχέ­δια συ­γκε­κρι­μέ­νης και συ­γκρο­τη­μέ­νης πραγ­μα­το­ποί­η­σης. Ακόμη κι αν εδραιώ­νο­νται ως εύ­λο­γες προ­τά­σεις για την οι­κο­δό­μη­ση ενός ιδιαί­τε­ρου πο­λι­τι­κο-κοι­νω­νι­κού χώρου και ως μα­κρο­πρό­θε­σμα σε­νά­ρια.

3. Από το 2011 και 2012 συ­νυ­πήρ­ξαν δύο με­γά­λες αφη­γή­σεις και δύο προ­τά­σεις για το μέλ­λον στην κα­τα­λα­νι­κή κοι­νω­νία. Η πρώτη, ο ορί­ζο­ντας που χα­ρά­χτη­κε από το κί­νη­μα των αγα­να­κτι­σμέ­νων (15Μ) και οι με­τέ­πει­τα πο­λι­τι­κές του συ­νέ­πειες, το Podemos και η Catalunya en Comu. Η δεύ­τε­ρη, η ανε­ξαρ­τη­σία. Αμ­φό­τε­ρες γνώ­ρι­σαν επι­τυ­χία συ­ναρ­θρώ­νο­ντας κα­θο­ρι­σμέ­να σχέ­δια αλ­λα­γής, αντι­λη­πτά ως εύ­κο­λα και ανώ­δυ­να στην υλο­ποί­η­σή τους: μια νέα πλειο­ψη­φία σε κρα­τι­κή κλί­μα­κα για την πρώτη, και η ανε­ξαρ­τη­σία της Κα­τα­λο­νί­ας, για την δεύ­τε­ρη. Όμως, αυτά τα δύο σε­νά­ρια απέ­τυ­χαν, προ­σω­ρι­νά του­λά­χι­στον, και χρειά­ζο­νται έναν και­νούρ­γιο άνεμο για να μπο­ρέ­σουν να επα­να­κάμ­ψουν εκ νέου δυ­να­μι­κά.
Από τη μια πλευ­ρά, στο παρόν σκη­νι­κό έχει εξα­φα­νι­στεί η δυ­να­τό­τη­τα να σχη­μα­τι­στεί ένας νέος κυ­βερ­νη­τι­κός συ­να­σπι­σμός στην κλί­μα­κα του Κρά­τους ο οποί­ος να προ­α­γά­γει μια πο­λι­τι­κή ρήξης με τη λι­τό­τη­τα καθώς και ένα δη­μο­ψή­φι­σμα στην Κα­τα­λο­νία που θα προ­έ­κυ­πτε από μια δια­πραγ­μά­τευ­ση. Μια τέ­τοια δυ­να­τό­τη­τα δεν δια­φαί­νε­ται βρα­χυ­πρό­θε­σμα, ούτε στην αρ­χι­κή εκ­δο­χή της (μια πλειο­ψη­φία γύρω από το Unidos Podemos), ούτε στην ανα­μορ­φω­μέ­νη κα­ρι­κα­τού­ρα της που έχει υιο­θε­τή­σει από το 2016 το Podemos (συμ­μα­χία του Unidos Podemos και του PSOE του Sanchez). Υπ’ αυτήν την έν­νοια, το «κλει­δί» που θα μπο­ρού­σε να ξε­μπλο­κά­ρει την κα­τά­στα­ση, στο οποίο ανα­φέ­ρο­νται οι εκ­πρό­σω­ποι της Catalunya en Comu-Podem μοιά­ζει πε­ρισ­σό­τε­ρο με επι­σή­μαν­ση κά­ποιας πρό­θε­σης και λι­γό­τε­ρο με πραγ­μα­τι­κή δυ­να­τό­τη­τα. Αν την κα­τάλ­λη­λη εποχή οι Comunes (οι αγω­νι­στές του συ­να­σπι­σμού Comu-Podem), αντί να πό­ντα­ραν πα­θη­τι­κά στο ξε­φού­σκω­μα του ανε­ξαρ­τη­σια­κού κι­νή­μα­τος, είχαν υιο­θε­τή­σει μια ενερ­γη­τι­κή και επι­θε­τι­κή πο­λι­τι­κή υπέρ της συ­νταγ­μα­τι­κής ρήξης, συν­δυα­σμέ­νης με ένα πρό­γραμ­μα επεί­γου­σας κοι­νω­νι­κής ανά­γκης, είναι πι­θα­νό ότι δεν θα βρι­σκό­ντου­σαν σή­με­ρα στρι­μωγ­μέ­νοι πραγ­μα­τι­κά σαν σά­ντουιτς στο μέσο μιας αντι­πα­ρά­θε­σης στην οποία μο­νί­μως κα­τα­λή­γουν να πα­ρα­παί­ουν.
Από την άλλη πλευ­ρά, το σε­νά­ριο της ήρε­μης ανε­ξαρ­τη­σί­ας, που θα προ­έ­κυ­πτε από την ει­ρη­νι­κή κι­νη­το­ποί­η­ση των πο­λι­τών, την πο­λι­τι­κή άσκη­σης του δι­καιώ­μα­τος της ψήφου, τη με­τά­βα­ση από μια νο­μι­μό­τη­τα σε μια άλλη και την προ­ο­δευ­τι­κή απο­σύν­δε­ση από το Κρά­τος, έχει ωμά δια­ψευ­στεί. Ο στρα­τη­γι­κός ορί­ζο­ντας (ο οποί­ος στην ουσία ήταν είτε αυτός της γα­λή­νιας ανε­ξαρ­τη­σί­ας είτε εκεί­νος της ανα­ζή­τη­σης μιας δια­πραγ­μά­τευ­σης με το Κρά­τος, βα­σι­ζό­με­νης στην κι­νη­το­ποί­η­ση των πο­λι­τών) και ο προ­σα­να­το­λι­σμός που υπο­στη­ρί­χθη­κε δη­μό­σια από την PDCAT, την ERC και την ANC έχουν κα­ταρ­ρεύ­σει. Και, ως εκ τού­του, η πο­λι­τι­κή της ίδιας της CUP, που έγκει­το στην υπο­στή­ρι­ξη της δια­δι­κα­σί­ας ωθώ­ντας την μέχρι τα άκρα, απο­δυ­να­μώ­θη­κε με τη σειρά της κι αυτή, στον βαθμό που δεν υφί­στα­ται πλέον ένα«mainstream» ανε­ξαρ­τη­σια­κό μπλοκ, με ξε­κά­θα­ρο φύλλο πο­ρεί­ας, το οποίο να σπρω­χτεί για να οδη­γη­θεί στον επι­διω­κό­με­νο στόχο. Επι­πλέ­ον, οι οφθαλ­μο­φα­νείς ανε­πάρ­κειες του επί­ση­μου ανε­ξαρ­τη­σια­κού μπλοκ φα­νε­ρώ­νουν τα όρια της πο­λι­τι­κής της CUP, η δράση της οποί­ας πε­ριο­ρί­ζε­ται απο­κλει­στι­κά στο πλαί­σιο της «δια­δι­κα­σί­ας», χωρίς να προ­τεί­νει κά­ποια στρα­τη­γι­κή στη μη-ανε­ξαρ­τη­σια­κή αρι­στε­ρά και στην κοι­νω­νι­κή της βάση.

4. Η δυ­να­τό­τη­τα να κα­τα­στεί εκ νέου πι­στευ­τός κά­ποιος ορί­ζο­ντας δη­μο­κρα­τι­κής πο­λι­τι­κής αλ­λα­γής εξαρ­τά­ται από δύο δια­κρι­τές μεν, αλλά εν μέρει συν­δε­δε­μέ­νες δυ­να­μι­κές: τη δυ­να­τό­τη­τα του αυ­το­νο­μι­σμού να επα­να­προσ­διο­ρι­στεί και να ανα­προ­σα­να­το­λι­στεί προς μια κα­τεύ­θυν­ση «συ­γκρο­τη­τι­κή» και «ενά­ντια στη λι­τό­τη­τα», και τη δυ­να­τό­τη­τα της αρι­στε­ράς, αυ­το­νο­μι­στι­κής και μη, να παί­ξει έναν ση­μα­ντι­κό ρόλο σε αυτή τη νέα συ­γκυ­ρία, προ­κα­λώ­ντας τη με­τα­τό­πι­ση του κέ­ντρου βά­ρους της κα­τα­λα­νι­κής πο­λι­τι­κής. Πα­ρό­λο που προς το παρόν οι συλ­λο­γι­κοί απο­λο­γι­σμοί λά­μπουν δια της απου­σί­ας τους, οι προ­κλή­σεις είναι από­λυ­τα πα­ρού­σες. Ως προς το ανε­ξαρ­τη­σια­κό κί­νη­μα, δύο παλιά ζη­τή­μα­τα πα­ρα­μέ­νουν σή­με­ρα ανα­πό­φευ­κτα: η διεύ­ρυν­ση της επιρ­ρο­ής του στην Κα­τα­λο­νία και η σύ­να­ψη συμ­μα­χιών στο υπό­λοι­πο ισπα­νι­κό Κρά­τος. Αυτό δεν είναι πραγ­μα­το­ποι­ή­σι­μο, παρά μόνο με τον συν­δυα­σμό δύο δια­δι­κα­σιών, πράγ­μα που θα συ­νε­πα­γό­ταν να εγκα­τα­λει­φθεί το ιδρυ­τι­κό πρό­τυ­πο του κι­νή­μα­τος «πρώτα η ανε­ξαρ­τη­σία και έπει­τα όλα τ’ άλλα», να επα­να­δια­τυ­πω­θούν οι στρα­τη­γι­κοί του στό­χοι και να διεκ­δι­κη­θεί από το PDCAT (και τη νέα λίστα του Puigdemont, Junts x Catalunya), η κε­ντρι­κή του θέση στην κυ­βέρ­νη­ση της Χε­νε­ρα­λι­τάτ: αυτή η διπλή δια­δι­κα­σία συ­νί­στα­ται στη σύν­δε­ση της ανε­ξαρ­τη­σια­κής αν­τζέ­ντας με τις πο­λι­τι­κές ενά­ντια στη λι­τό­τη­τα και στην υπε­ρά­σπι­ση μιας συ­γκρο­τη­τι­κής δια­δι­κα­σί­ας συμ­βα­τής με ένα αυ­το­νο­μι­στι­κό πε­πρω­μέ­νο και ένα συ­νο­μο­σπον­δια­κό πε­πρω­μέ­νο. Η Catalunya En Comu-Podem, από την πλευ­ρά της, αντι­με­τω­πί­ζει την αδή­ρι­τη ανά­γκη να ξα­να­βρεί την συ­γκρο­τη­τι­κή και ρη­ξια­κή της ορμή, να προ­τεί­νει μια κα­τα­λα­νι­κή ατζέ­ντα που να μην είναι υπο­ταγ­μέ­νη στις πα­θο­γέ­νειες της κλί­μα­κας του Κρά­τους και να με­τα­σχη­μα­τι­στεί σε κοι­νω­νι­κά ρι­ζω­μέ­νη δύ­να­μη, με αγω­νι­στι­κή κουλ­τού­ρα, πράγ­μα το οποίο θα προ­ϋ­πέ­θε­τε να επι­στρέ­ψει κατά με­γά­λο μέρος στον δρόμο που δια­νύ­θη­κε κατά την τα­χεία και κε­ραυ­νο­βό­λα πο­ρεία προς την θε­σμο­ποί­η­ση (institucionalizacion), όπως τον χά­ρα­ξαν οι Comunes το διά­στη­μα της σύ­ντο­μης ύπαρ­ξής τους.

5. Οι με­γά­λου εύ­ρους στρα­τη­γι­κές ανα­προ­σαρ­μο­γές δύ­σκο­λα συν­δυά­ζο­νται με το χα­ρα­κτή­ρα αμε­σό­τη­τας της εκλο­γι­κής πο­λι­τι­κής και τους πό­θους για έναν επεί­γο­ντα πο­λι­τι­κό και κοι­νω­νι­κό με­τα­σχη­μα­τι­σμό. Είναι ανά­γκη να ανα­γνω­ρί­σου­με ότι ούτε ο αυ­το­νο­μι­σμός στις ποι­κί­λες εκ­δο­χές του ούτε οι Comunes δεν πρέ­πει να πά­ρουν αυτή την κα­τεύ­θυν­ση. Όμως, είτε ανα­γνω­ρί­ζε­ται είτε όχι, μια σαφής πρό­κλη­ση ανα­δύ­ε­ται προς όλους: να απο­φευ­χθεί ο τρι­πλός κίν­δυ­νος (α) του εγκλω­βι­σμού στην απα­τη­λή προ­ο­πτι­κή μιας φα­ντα­στι­κής αλ­λα­γής, (β) της πε­ρι­χα­ρά­κω­σης σε μια προ­ο­πτι­κή απο­κλει­στι­κά αμυ­ντι­κή, ή (γ) της προ­σαρ­μο­γής σε ένα εξαι­ρε­τι­κά πε­ριο­ρι­στι­κό θε­σμι­κό πλαί­σιο μιας πο­λι­τι­κής του εφι­κτού. Η επι­τυ­χής έξο­δος από αυτήν την πα­γί­δα θα επέ­τρε­πε να χα­ρά­ξου­με έναν δρόμο και να κα­θο­ρί­σου­με μια επι­θε­τι­κή και αμυ­ντι­κή στρα­τη­γι­κή ρήξης, βρα­χυ­πρό­θε­σμη και μα­κρο­πρό­θε­σμη, μο­νο­με­ρή και δι­με­ρή, εθνι­κή και κοι­νω­νι­κή, εκ­δη­μο­κρα­τι­σμού, δη­μιουρ­γί­ας θε­σμών και αντι-λι­τό­τη­τας. Δύ­σκο­λο; Αναμ­φί­βο­λα. Η ιστο­ρία όμως των λαϊ­κών κι­νη­μά­των μαρ­τυ­ρά ότι αυτό που είναι δύ­σκο­λο προ­κύ­πτει συχνά να είναι εκεί­νο που είναι ανα­γκαίο.

(με­τά­φρα­ση: Σπύ­ρος Μπε­νε­τά­τος)

rproject.gr