αναγκάζεται να ανακοινώνει ξαναζεσταμένους δεκάλογους αναπτυξιακών μέτρων (οι οποίοι έχουν υποστεί εύστοχη κριτική από τον ΣΥΡΙΖΑ ΕΚΜ1), για να μην υποχρεωθεί να σερβίρει μόνο του το κυρίως πιάτο, που αποτελεί μια από τις κεντρικές πολιτικές της νεοφιλελεύθερης αναδιάρθρωσης που επιχειρείται: τις κατ’ ευφημισμό ονομαζόμενες Ειδικές Οικονομικές Ζώνες (ΕΟΖ), περιοχές εγκλεισμού φθηνής εργασιακής δύναμης, τα σύγχρονα bantustan2 των ευρωπαϊκών κοινωνιών.Γιάννης Μηλιός
Τι είναι οι ΕΟΖ; «[...] οριοθετημένες ζώνες (περιοχές) οι οποίες συνήθως έχουν διαφορετικό φορολογικό, εργασιακό ή/και διοικητικό καθεστώς σε σχέση με την υπόλοιπη επικράτεια της κάθε χώρας. [...] Οι ζώνες αυτές έχουν διάφορες μορφές όπως ζώνες ελεύθερου εμπορίου (διασυνοριακές περιοχές ή και ολόκληρα κράτη), ειδικές οικονομικές (φορολογικές) αποθήκες εμπορευμάτων, 'ελεύθερα λιμάνια', ζώνες προώθησης εξαγωγών όπως οι μακιλαδόρας στα βόρεια σύνορα του Μεξικού με τις ΗΠΑ κ.ά.[...]».3 Παρ' ότι για λόγους εύρυθμης λειτουργίας του ανταγωνισμού απαγορεύεται η λειτουργία ΕΟΖ στις χώρες της Ευρωζώνης, ο Χατζηδάκης πιστεύει ότι πρέπει να καμφθούν οι αντιρρήσεις της Ε.Ε. και να δοθεί η δυνατότητα στην Ελλάδα να δημιουργήσει τις δικές της maquiladoras. Συγκεκριμένα ο Χατζηδάκης στις 12.7.2012 δήλωσε: «Με τις ΕΟΖ δεν ζητάμε χρήματα από τους εταίρους αλλά να μας δοθεί η δυνατότητα να προσελκύσουμε επενδύσεις, σεβόμενοι το εργασιακό καθεστώς, αλλά με άλλα επιμέρους κίνητρα». Και η ΕΣΕ.Ε. επίσης στις 5.7.2012 προτείνει, διά στόματος του προέδρου της κ. Κορκίδη, τη δημιουργία Ειδικών Οικονομικών Περιοχών (ΕΟΠ) σε παραμεθόριες περιοχές της χώρας και στα λιμάνια. Στις περιοχές αυτές προτείνει η ΕΣΕΕ να υπάρχει ένα ειδικό φορολογικό καθεστώς και transit υπηρεσίες οι οποίες θα ενισχύσουν το διαμετακομιστικό εμπόριο. Το σχέδιο που παρουσιάζεται στον φιλομνημονιακό τύπο είναι να ξεκινήσει η δημιουργία ΕΟΖ στο ναυπηγοεπισκευαστικό τόξο από το Πέραμα έως τη Σύρο και στη συνέχεια να επεκταθεί σε διάφορες περιφέρειες της χώρας (είναι γνωστό ότι η Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης έχει παραλάβει ήδη οικονομοτεχνική μελέτη για τη δημιουργία ΕΟΖ στην περιοχή της από την Capital Markets Experts Α.Ε.). Από πολλές πλευρές ακούγεται το επιχείρημα ότι οι ΕΟΖ αποτελούν «απώλεια εθνικής κυριαρχίας», «λεηλασία της Ελλάδας από τους ξένους», «απόβαση των Γερμανών στην Ελλάδα» κ.λπ. Το σίγουρο είναι ότι δεν συμφωνεί το ελληνικό κεφάλαιο με αυτήν την ανάλυση. Αν ο σκοπός ήταν να μπλοκαριστεί η πρόσβασή του στις ζώνες αυτές προς όφελος επιχειρήσεων που προέρχονται από άλλα κράτη, το ελληνικό κεφάλαιο θα αντιδρούσε. Προς το παρόν εκφράζονται κάποιες αντιρρήσεις από την πλευρά μερίδας βιομηχάνων, αλλά οι αντιρρήσεις έχουν να κάνουν με τη μη επέκταση των ΕΟΖ, δηλαδή τη σχεδιαζόμενη δημιουργία τους μόνο σε συγκεκριμένες περιφέρειες της χώρας! Το βέλτιστο για τους αντιρρησίες βιομηχάνους θα ήταν να δημιουργηθούν θεματικές ΕΟΖ σε ολόκληρη την επικράτεια: «Δεν είναι μικρότερη η ανεργία στη Θεσσαλία απ’ ό,τι στη Θράκη και δεν είναι μικρότερη η έλλειψη ρευστότητας στη δική μας περιφέρεια απ’ ό,τι στον Βορρά» αναφέρουν από κοινού ο πρόεδρος του ΣΘΕΒ (Συνδέσμου Θεσσαλικών Επιχειρήσεων-Βιομηχανιών) και του ΕΒΕΛ (Επιμελητηρίου Λάρισας) στις 16.7.2012, σχολιάζοντας πρόταση του ΕΒΕΑ για δημιουργία ΕΟΖ μόνο σε κάποιες περιφέρειες, στην εφημερίδα Ελευθερία. Εκείνο που είναι σημαντικό για το κεφάλαιο στην παρούσα φάση είναι να βρεθεί η διέξοδος από την κρίση εις βάρος της εργασίας, με αύξηση του βαθμού εκμετάλλευσης της εργασιακής δύναμης. Η εκκαθάριση που προκαλείται από την κρίση και η συνεπακόλουθη ανεργία δημιουργεί τις προϋποθέσεις ώστε οι εργαζόμενοι να είναι διατεθειμένοι όχι μόνο να συναινέσουν σε αμοιβές κατώτερες των όποιων συλλογικών συμβάσεων έχουν απομείνει, αλλά ακόμη και να δεχθούν τους οποιουσδήποτε επαχθείς όρους αρκεί να βγουν από την κοινωνική απομόνωση της ανεργίας και να ενταχθούν στον ενεργό ιστό του κοινωνικά αναγνωρίσιμου παραγωγικού δυναμικού. Οι ΕΟΖ δεν είναι παρά ένα εργαλείο που πιθανόν να χρησιμοποιηθεί προς αυτήν την κατεύθυνση, πιθανόν και όχι, αν για παράδειγμα ο κατώτατος μισθός πέσει τόσο χαμηλά ώστε ολόκληρη η ελληνική επικράτεια αποκτήσει χαρακτηριστικά ΕΟΖ, ή ο φορολογικός συντελεστής για τα κέρδη γίνει πολύ χαμηλός ή η εργασιακή νομοθεσία τροποποιηθεί κατάλληλα κλπ. Η κυβέρνηση προσπαθεί να μειώσει τον μισθό και να μειώσει τον φορολογικό συντελεστή επί των κερδών σε βαθμό που να είναι ολόκληρη η Ελλάδα μια ΕΟΖ. Επειδή όμως κάτι τέτοιο αποδεικνύεται χρονοβόρο και δύσκολο λόγω των αγώνων των εργαζομένων και των ανέργων, οι ΕΟΖ αποτελούν μια λύση «σαλαμοποίησης» της χώρας, δηλαδή κατάτμησής της ανάλογα με τις ανάγκες του κεφαλαίου σε περιοχές υποβαθμισμένης εργασιακής δύναμης διαφορετικών κλιμάκων. Έτσι οι αντιδράσεις θα περιοριστούν, θα είναι χωρικά εντοπισμένες και πιο εύκολα διαχειρίσιμες επικοινωνιακά αλλά και κατασταλτικά. Μπορεί να προχωρήσει ένα τόσο εφιαλτικό σχέδιο; Είναι βέβαιο ότι η απάντηση θα δοθεί από τους εργαζόμενους και τους άνεργους στον δρόμο. Η Αριστερά πρέπει να είναι παρούσα στους αγώνες αυτούς με όλα τα διαθέσιμα κινηματικά και πολιτικά μέσα! Σημειώσεις: 1. Γ. Σταθάκης: «Ανέξοδα και παρωχημένα τα μέτρα Χατζηδάκη», Αυγή 4/8/2012.2. Περιοχές στις οποίες μόνο μπορούσαν να κινούνται οι μαύροι πολίτες της Ν. Αφρικής την περίοδο του απαρτχάιντ.3. http://leftlab.gr/article63 http://www.avgi.gr/
ΣΗΜΕΙΩΜΑ
Όλο και πιο συχνά εμφανίζονται στο δημόσιο λόγο ο όρος «ειδική οικονομική ζώνη». Είτε αυτές αφορούν στην περιοχή της Θράκης και της δυτικής Μακεδονίας είτε στην Πελλοπόνησο, οι ειδικές οικονομικές ζώνες κάνουν όλο και πιο συχνή την εμφάνιση τους στον έντυπο και ηλεκτρονικό Τύπο. Η συνεχιζόμενη οικονομική ύφεση που ξεκίνησε το 2008 και θα συνεχιστεί με μεγαλύτερη ένταση σύμφωνα και με τις προβλέψεις και το 2012, έχουν ως αποτέλεσμα την έκρηκτική αύξηση της ανεργίας (πάνω από 20% έκλεισε το 2011). Κάτω από αυτές τις συνθήκες η ανάπτυξη αποτελεί προτεραιότητα και ζητούμενο ταυτόχρονα για τη χώρα. Σκοπός του σημειώματος αυτού είναι να φωτίσει σε ένα πρώτο επίπεδο τις διάφορες πτυχές ενός, όχι και τόσο, νέου οικονομικού παραδείγματος.
Ειδικές Οικονομικές Ζώνες Γενικά Με τον όρο αυτό προσδιορίζονται οριοθετημένες ζώνες (περιοχές) οι οποίες συνήθως έχουν διαφορετικό φορολογικό, εργασιακό ή/και διοικητικό καθεστώς σε σχέση με την υπόλοιπη επικράτεια της κάθε χώρας. Σκοπός τους είναι η ανάπτυξη του εμπορίου, η προσέλκυση επενδύσεων και η προώθηση των εξαγωγών. Οι ζώνες αυτές έχουν διάφορες μορφές όπως ζώνες ελεύθερου εμπορίου (διασυνοριακές περιοχές ή και ολόκληρα κράτη), ειδικές οικονομικές (φορολογικές) αποθήκες εμπορευμάτων, «ελεύθερα λιμάνια», ζώνες προώθησης εξαγωγών όπως οι μακιλαδόρας στα βόρεια σύνορα του Μεξικού με τις Η.Π.Α. κ.α.. Η συγκεκριμένη εργασία επικεντρώνεται στις Ζώνες Προώθησης/Επεξεργασίας Εξαγωγών (Export Processing Zones-EPZ) οι οποίες σύμφωνα με τον ορισμό του Διεθνή Οργανισμού Εργασίας [1] «…αν και οι ζώνες αυτές έχουν διαφορετικές ονομασίες και διαφορετικά «σχήματα» σε κάθε χώρα ο Δ.Ο.Ε. τις ορίζει ως βιομηχανικές ζώνες με ειδικά κίνητρα για την προσέλκυση ξένων επενδύσεων, την αύξηση της απασχόλησης και εξαγωγών και την εισροή συναλλάγματος, στις οποίες εισαγόμενα προϊόντα επιδέχονται κάποιας μορφής επεξεργασία (μεταποίηση) και στη συνέχεια εξάγονται». Για πολλές χώρες οι εξαγωγές μέσω τέτοιων ζωνών έχουν πολύ μεγάλο μερίδιο των συνολικών τους εξαγωγών (έως 80% των αγαθών σε Κίνα, Τσεχία, Ουγγαρία, Κένυα, Φιλιππίνες, Μεξικό κ.α.). Export Processing Zones (EPZ): Ζώνες Προώθησης/Επεξεργασίας Εξαγωγών Οι πρώτες αναφορές για ειδικές οικονομικές ζώνες βρίσκονται γύρω στο 1929 όταν ο Βασιλιάς της Ισπανίας Αλφόνσο ο 10ος παρείχε συγκεκριμένα εμπορικά προνόμια στην πόλη Cadiz, ενώ και πριν από το Α΄ ΠΠ είχε εξαγγελθεί κάτι αντίστοιχο για την πόλη της Βαρκελώνης. Οι ζώνες αυτές όμως δεν πήραν σάρκα και οστά εξαιτίας της Ισπανικής Επανάστασης παρά μόνο μετά από το Β΄ ΠΠ όπου και εγκαταστάθηκαν εργοστάσια αυτοκινήτων. Στην πόλη Shannon της Ιρλανδίας δημιουργήθηκε οικονομική Ζώνη το 1959. Την μεγαλύτερη ανάπτυξή τους τη γνώρισαν κυρίως μετά των Β΄ Π.Π. αντανακλώντας τις διεθνείς τάσεις εξειδίκευσης και την ανάπτυξη του τομέα μεταποίησης των υπερεθνικών εταιριών. Αν και πλέον βρίσκονται σε όλον τον κόσμο, αρχικά εντοπίζονταν κυρίως στις αναπτυσσόμενες χώρες με σκοπό την προσέλκυση ξένων επενδύσεων και την προώθηση αλλά και διαφοροποίηση των εξαγωγών τους. Στην αρχή ο προσανατολισμός τους ήταν στην κλωστοϋφαντουργία, σήμερα όμως εντοπίζεται σε όλο τα φάσμα της οικονομικής δραστηριότητας. Έτσι από την μεταποίηση, στις ημέρες μας οι ζώνες έχουν επεκταθεί και εξελιχτεί σε τεχνολογικά και επιστημονικά πάρκα, χρηματοπιστωτικές ζώνες, κέντρα αποθήκευσης (logistic) ακόμα και τουριστικά θέρετρα. Οι ζώνες αυτές παρέχουν ιδιαίτερα οικονομικά κίνητρα όπως εξαιρέσεις από φόρους και δασμούς, υποδομές, κίνητρα επενδύσεων κ.α.. Σε μερικές χώρες συνοδεύονται και από εξαιρέσεις στην εθνική εργατική νομοθεσία. Πρόσφατα ο Πρόεδρος του Περού χαρακτήρισε το σύνολο της Επικράτειας της χώρας ως Ειδική Οικονομική Ζώνη.Αυτή την στιγμή με βάση τις εκτιμήσεις του Δ.Ο.Ε. υπολογίζεται ότι υπάρχουν περισσότερες από 3500 ζώνες σε 130 χώρες και απασχολούν 66 εκατομμύρια εργαζομένους (2006), ήτοι το 0,5% της παγκόσμιας απασχόλησης[2]. Η Κίνα και η Ινδία πρωτοστατούν στην ίδρυση οικονομικών ζωνών με την πρώτη να έχει δημιουργήσει τέτοιες ζώνες σε όλα τα παράλια της και τη δεύτερη να έχει σε λειτουργία πάνω από 500 (2007).Η εντυπωσιακή εξάπλωση των ΕΟΖ σε διάφορες περιοχές του κόσμου κατά τις τελευταίες δεκαετίες οφείλεται σε διάφορες αιτίες. Δύο από τους πιο σημαντικούς λόγους που έχουν συντείνει σε αυτή την κατεύθυνση είναι οι εξής: · Η υιοθέτηση της εξωστρέφειας της οικονομίας ως κυρίαρχου μοντέλου ανάπτυξης (export-led growth model). Πιο συγκεκριμένα, η μεγέθυνση μέσω εξαγωγών αντικατέστησε όλα τα προηγούμενα μοντέλα ανάπτυξης –είτε αυτά βασίζονταν στην ενίσχυση της εσωτερικής ζήτησης μέσω υψηλών μισθών (wage-led growth models), είτε αφορούσαν τη στρατηγική υποκατάστασης των εισαγωγών (import substitution strategy). Η προώθηση αυτού του μοντέλου από το ΔΝΤ και την Παγκόσμια Τράπεζα έγινε με συστηματικό τρόπο στις αναπτυσσόμενες χώρες από τις αρχές της δεκαετίας του 1980 και μετά, μέσω του εκβιασμού των Προγραμμάτων Διαρθρωτικής Προσαρμογής, τα οποία παρείχαν ρευστότητα στις αναπτυσσόμενες χώρες, υπό τον όρο της υιοθέτησης ενός τέτοιου μοντέλου. Αυτά τα Προγράμματα αποτέλεσαν από ότι ξεκάθαρα διαφαίνεται από τη σημερινή κατάσταση, τον προπομπό της επιβολής αυτού του μοντέλου και στις χώρες του αναπτυγμένου καπιταλισμού, οι οποίες με τρόπο παρόμοιο με τις αναπτυσσόμενες χώρες στις αρχές της δεκαετίας του 1980 αντιμετωπίζουν προβλήματα ρευστότητας. Ο εκβιασμός της παροχής ρευστότητας με αντάλλαγμα την υιοθέτηση τέτοιων αναπτυξιακών μοντέλων αποτελεί αντανάκλαση του τί ξεκίνησε να συμβαίνει στις αναπτυσσόμενες χώρες από τη δεκαετία του 1980 και μετά. · Η κρίση υπερσυσσώρευσης στις ανεπτυγμένες καπιταλιστικές χώρες που έκανε την εμφάνισή της στα μέσα της δεκαετίας του 1970 (ως αποτέλεσμα της πρωτοφανούς συσσώρευσης κεφαλαίου την περίοδο της «χρυσής εποχής» του καπιταλισμού) αποτελεί έναν ακόμα σοβαρό λόγο για την επέκταση των ΕΟΖ στις χώρες του αναπτυσσόμενου κόσμου. Από τη στιγμή που η κερδοφορία στις αναπτυγμένες χώρες μειώθηκε, το κεφάλαιο έπρεπε να βρει νέους τρόπους να αναπαραχθεί. Οι χώρες του αναπτυσσόμενου κόσμου είχαν όλα τα χαρακτηριστικά που θα επέτρεπαν την απρόσκοπτη κερδοφορία του κεφαλαίου: πλεονάζουσα εργασία, χαμηλό κόστος εργασίας, ανυπαρξία οργανωμένου συνδικαλιστικού κινήματος. Η καθιέρωση ΕΟΖ σε αυτές τις χώρες εξυπηρετούσε την παγίωση αυτών των συνθηκών σε μακροπρόθεσμο ορίζοντα. Και αυτό ακριβώς έγινε. Η επιχειρηματολογία που χρησιμοποιείται από τα κράτη και τις κυβερνήσεις για την ανάδειξη των πλεονεκτημάτων και την προώθηση των ειδικών οικονομικών ζωνών εντοπίζεται κυρίως στη δημιουργία θέσεων απασχόλησης, στην αύξηση του βιοτικού επιπέδου των εργαζομένων και της τοπικής κοινωνίας, στη μεταφορά γνώσης και ειδικοτήτων στους ντόπιους εργαζομένους, στην αύξηση των εξαγωγών, στην εισροή συναλλάγματος, στην εισαγωγή νέας τεχνολογίας, στη δημιουργία στρατηγικών τομέων στην οικονομία κ.α.. Πως λειτουργούν: Τα κράτη παρέχουν διάφορα κίνητρα σε επιχειρήσεις (κυρίως ξένες αλλά και εγχώριες) για να επενδύσουν και να εγκαταστήσουν εργασίες τους εκεί. Στα κίνητρα περιλαμβάνονται η κατασκευή υποδομών από το κράτος, η απαλλαγή από φόρους και δασμούς, το φτηνό εργατικό δυναμικό, η στρατηγική τοποθεσία και πρόσβαση στην αγορά. Συνήθως μια κρατική υπηρεσία σε συνδυασμό με επενδυτές αναλαμβάνει το σχεδιασμό και την υλοποίησή της και συστήνεται κάποια αρχή υπεύθυνη για τη λειτουργία της. Η τάση διεθνώς είναι από την κατασκευή των ζωνών αυτών εξ’ ολοκλήρου από το ίδιο το κράτος (υποδομές) στην από κοινού κατασκευή και υλοποίησή τους από κράτος και ιδιώτες. Ενώ οι παραπάνω ορισμοί εστιάζουν κυρίως στην ανάπτυξη βιομηχανίας στις ΕΟΖ, η διεθνής πρακτική δείχνει ότι σε αυτές τις περιοχές η εξειδίκευση δεν περιορίζεται αποκλειστικά στην παραγωγή προϊόντων, αλλά επεκτείνεται και στην παροχή υπηρεσιών. Για παράδειγμα στην Ινδία και σε χώρες της Καραϊβικής, υπάρχουν ευνοϊκές ρυθμίσεις για την παροχή υπηρεσιών πληροφορικής, ενώ σε χώρες όπως η Τουρκία και τα νησιά Κέϊμαν ή περιοχές όπως το Ντουμπάι δίνονται κίνητρα με την μορφή φοροαπαλλαγών και ελεύθερου επαναπατρισμού των κερδών σε επιχειρήσεις παροχής χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών. Επιπτώσεις των Ειδικών Οικονομικών Ζωνών όπου έχουν εφαρμοστεί Τα τελευταία χρόνια έχει προκύψει σημαντική βιβλιογραφία για τις επιπτώσεις των ΕΟΖ σε μία σειρά από οικονομικές και κοινωνικές παραμέτρους. Ένα γενικό συμπέρασμα από αυτή τη βιβλιογραφία είναι ότι δεν μπορούν να εξαχθούν γενικά συμπεράσματα για δύο λόγους: Πρώτον, ο τρόπος με τον οποίο εισάγονται οι ΕΟΖ σε κάθε χώρα λαμβάνει διαφορετικά χαρακτηριστικά και δεύτερον και πιο σημαντικό, η κάθε χώρα παρουσιάζει σημαντικές διαφορές σε σχέση με την οικονομική της και κοινωνική κατάσταση. Επομένως, και διαφορές να μην υπήρχαν στην εισαγωγή των ΕΟΖ, οι θεσμικές διαφορές και τα διαφορετικά επίπεδα καπιταλιστικής ανάπτυξης που υπάρχουν ανάμεσα στις χώρες, θα οδηγούσαν σε διαφορετικά αποτελέσματα. Παρακάτω, θα παρουσιάσουμε μία σειρά από γενικές τάσεις ενώ παράλληλα θα ασκήσουμε κριτική σε κάποια σημεία της μεθοδολογίας αξιολόγησης των ΕΟΖ. ΑπασχόλησηΗ απασχόληση σύμφωνα με τις περισσότερες μελέτες αυξήθηκε στις περιοχές όπου δημιουργήθηκαν ΕΟΖ. Όμως αυτό είναι μία ταυτολογία! Προφανώς, αφού προσελκύονται επενδύσεις σε μία περιοχή θα δημιουργηθούν και θέσεις εργασίας. Το ζητούμενο είναι να αξιολογηθεί σε ποιο βαθμό μεταφέρονται θέσεις απασχόλησης από άλλες περιοχές της χώρας ώστε να εκτιμηθεί η επίδραση στην απασχόληση στο πλαίσιο της εθνικής οικονομίας αλλά και τί θέσεις εργασίας είναι αυτές που δημιουργούνται. Σε χώρες όπως η Μαδαγασκάρη ή ο Μαυρίκιος (που συναντώνται συχνά στην μελέτη των επιπτώσεων των ΕΟΖ στη διεθνή βιβλιογραφία) είναι αναμενόμενο ότι οι ΕΟΖ θα συμβάλουν στην αύξηση απασχόλησης στην εθνική οικονομία επειδή δεν υπάρχουν περιοχές που ήδη υπάρχουν βιομηχανίες έτσι ώστε αυτές να μεταφερθούν στις ΕΟΖ. Στην Ελλάδα όμως τα πράγματα είναι διαφορετικά. Τα κίνητρα για “εσωτερική μετανάστευση” του κεφαλαίου θα είναι σημαντικά, αφού ήδη υπάρχουν βιομηχανίες σε διάφορες περιοχές της χώρας ή οποίες θα έχουν κίνητρο να μετεγκαταστηθούν στις -πιο ευνοϊκές για την αναπαραγωγή του κεφαλαίου τους –ΕΟΖ. Κάτι τέτοιο θα αμφισβητούσε την θετική επίπτωση στην συνολική απασχόληση στην απασχόληση. Μπορεί η απασχόληση να αυξάνονταν στις περιοχές των ΕΟΖ, όμως θα μειώνονταν στις περιοχές όπου ήδη λειτουργούν επιχειρήσεις. Επομένως, η θετική επίπτωση είναι δυνατόν όχι μόνο να μετριαστεί αλλά και να μετατραπεί σε αρνητική για την απασχόληση σε εθνικό επίπεδο. Για παράδειγμα μια επιχείρηση που λειτουργεί στα Οινόφυτα μπορεί απλώς να μεταφερθεί στην Κόρινθο (αν η Πελοπόννησος γίνει ΕΟΖ) αυξάνοντας την ανεργία στη Βοιωτία και την Αττική. Επίσης, οι θέσεις εργασίας που χάνονται από μία τέτοια μετεγκατάσταση είναι πιο ποιοτικές (με όρους μισθού και εργασιακών συνθηκών) σε σχέση με αυτές που δημιουργούνται). Αυτές τις επιπτώσεις θα τις εξετάσουμε παρακάτω. ΕξαγωγέςΈνας παρόμοιος συλλογισμός με τις επιπτώσεις στην απασχόληση ισχύει και για τις επιπτώσεις των ΕΟΖ στις εξαγωγές. Στη διεθνή βιβλιογραφία αναφέρεται ότι υπάρχει μεγάλη θετική επίδραση στη συμμετοχή των περιοχών που εγκαθίστανται η ΕΟΖ στις συνολικές εξαγωγές. Και αυτό όμως είναι ταυτολογία. Αφού οι επιχειρήσεις που εγκαθίστανται είναι κατά κύριο λόγο εξαγωγές και λαμβάνουν πληθώρα κινήτρων για να εξάγουν, προφανώς οι εξαγωγές από τις περιοχές αυτές θα αυξηθούν σημαντικά! Αυτό όμως που πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας είναι οι περιοχές αυτές στην συντριπτική τους πλειοψηφία βρίσκονται σε χώρες όπου πριν από την εγκατάσταση ΕΟΖ η εξαγωγική δραστηριότητα ήταν μηδαμινή. Επομένως, μία αύξηση των εξαγωγών μέσω των ΕΟΖ είναι εύκολο εγχείρημα. Επίσης, μπορεί να ασκηθεί η ίδια κριτική που ασκήθηκε στην περίπτωση της απασχόλησης. Δεν έχει νόημα να εξετάσουμε αν αυξήθηκε το μερίδιο των εξαγωγών στις περιοχές των ΕΟΖ αλλά στην εθνική οικονομία. Αν για παράδειγμα μεταφέρονται εξαγωγικές επιχειρήσεις από άλλες περιοχές μίας χώρας σε μία ΕΟΖ αυτό δεν συνεπάγεται αύξηση των εξαγωγών σε επίπεδο εθνικής οικονομίας, αλλά μπορεί να οδηγήσει ενδεχομένως στην μείωση τους. Όμως ένα βασικό πρόβλημα που εντοπίζεται είναι η επίδραση των ΕΟΖ στιςκαθαρές εξαγωγές και κατά συνέπεια στη συσσώρευση συναλλάγματος για την χρηματοδότηση της οικονομίας. Σύμφωνα με τη διεθνή εμπειρία, υπάρχει μία σχετικά αρνητική συσχέτιση μεταξύ των ΕΟΖ και της συσσώρευσης συναλλάγματος. Ο βασικός λόγος για αυτό είναι ότι οι περισσότερες από τις εισροές που χρησιμοποιούνται από τις εξαγωγικές βιομηχανίες στις ΕΟΖ είναι εισαγόμενες. Επομένως αυξάνονται σημαντικά οι εισαγωγές και δαπανώνται σημαντικά συναλλαγματικά αποθέματα με αυτό τον τρόπο. Διάχυση θετικών οικονομιών κλίμακας;Μία θετική επίπτωση που υπερ-προβάλλεται από τους θιασώτες των ΕΟΖ είναι ότι δημιουργούνται ροές προς την υπόλοιπη εθνική οικονομία, οι οποίες λειτουργούν πολλαπλασιαστικά και ενισχύουν τις θετικές επιπτώσεις. Αυτό είναι το λεγόμενο trickle-down effect, μία βασική έννοια στα οικονομικά του νεοφιλελευθερισμού. Όμως, η διεθνής βιβλιογραφία συμφωνεί ότι οι ροές προς την υπόλοιπη οικονομία είναι εξαιρετικά ισχνές. Οι ΕΟΖ στην μεγάλη τους πλειοψηφία λειτουργούν ως αποκομμένοι θύλακες από την υπόλοιπη χώρα. Οι εισροές πρώτων υλών που είναι απαραίτητες για τις επιχειρήσεις, όπως αναφέραμε και παραπάνω, βασίζονται κυρίως σε εισαγωγές (μόνο το 3% με 9% των πρώτων υλών παράγονται στην εγχώρια οικονομία). Επίσης, η σύναψη συμβολαίων συνεργασίας με άλλες επιχειρήσεις (στα πλαίσια της αλυσίδας παραγωγής) αφορά σε συντριπτικό βαθμό –σύμφωνα πάντα με τη διεθνή εμπειρία- επιχειρήσεις του εξωτερικού. Επομένως, αμφισβητείται έντονα το κατά πόσο θα δημιουργηθούν θετικές οικονομίες κλίμακας από τις ΕΟΖ οι οποίες θα διαχυθούν στην εγχώρια οικονομία. Επιπλέον, ένα επιχείρημα που συνοδεύει την βιβλιογραφία για τις θετικές επιπτώσεις των ΑΞΕ στην χώρα υποδοχής είναι ότι με αυτό τον τρόπο διαχέεται η τεχνολογία. Έτσι η τεχνολογικά υπανάπτυκτη χώρα-εισαγωγέας των ΑΞΕ λαμβάνει τεχνογνωσία από μία πιο προηγμένη τεχνολογικά χώρα. Όμως, η διεθνής εμπειρία δείχνει ότι οι ΕΟΖ δεν συνεισφέρουν στη διάχυση της τεχνολογίας, γιατί συνήθως σε αυτές εξειδικεύονται επιχειρήσεις χαμηλής τεχνολογικής εξειδίκευσης, οι οποίες είναι κυρίως εντάσεως εργασίας. Επιπλέον, στις EOZ όπου υπήρξε μία εξειδίκευση στην παραγωγή προϊόντων υψηλότερης τεχνολογίας, η τεχνολογία αυτή δεν διαχύθηκε στην εγχώρια οικονομία, εξαιτίας της λειτουργίας τους ως απομονωμένοι θύλακες. Επιπτώσεις σε εργασιακές συνθήκες και μισθούςΕιδικότερα στις εργασιακές συνθήκες υπάρχει μία συναίνεση στη διεθνή βιβλιογραφία σχετικά με τις επιπτώσεις των ΕΟΖ. Οι εργασιακές σχέσεις και το εργασιακό περιβάλλον επιδεινώνεται σημαντικά στην πλειοψηφία των περιπτώσεων, αφού άλλωστε αυτό είναι και ένα από τα βασικά κίνητρα που προσφέρουν οι ΕΟΖ για την προσέλκυση κεφαλαίων. Η πιο συνηθισμένη ρύθμιση που εφαρμόζεται στις ΕΟΖ είναι ο περιορισμός της δράσης των εργατικών σωματείων και ο περιορισμός του δικαιώματος του “συνδικαλίζεσθαι”. Αυτό αντικατοπτρίζει ενδεχομένως και τους φόβους του κεφαλαίου σε αυτές τις περιοχές που δεν είναι άλλος από την οργάνωση των εργαζομένων, η οποία μπορεί να τους οδηγήσει σε σειρά διεκδικήσεων. Χαρακτηριστικό είναι ότι από τις περισσότερες μελέτες προκύπτει ότι οι μισθοί στις ΕΟΖ δεν είναι χαμηλότεροι από ότι στις άλλες περιοχές μίας χώρας. Αυτό καταδεικνύει το γεγονός ότι μπροστά στη βασική απειλή για το κεφάλαιο που επενδύεται στις ΕΟΖ που είναι η ύπαρξη οργανωμένων συνδικάτων, οι επιχειρηματίες είναι διατεθειμένοι να μην συμπιέσουν τους μισθούς. Από την άλλη όμως δεν συμβαίνει το ίδιο για τις ώρες εργασίας. Οι περισσότερες ώρες εργασίας, κατά παράβαση της εθνικής νομοθεσίας, συνεχίζουν να ενυπάρχουν στις περισσότερες ΕΟΖ. Την ίδια στιγμή, οι συνθήκες υγιεινής και ασφάλειας στα εργοστάσια που λειτουργούν στις ΕΟΖ είναι αρκετά χαμηλότερες από την υπόλοιπη οικονομία, ως αποτέλεσμα της χαλάρωσης του ρυθμιστικού πλαισίου και της ανυπαρξίας ελεγκτικών μηχανισμών στις περιοχές αυτές, ως επιπλέον κίνητρο για την προσέλκυση κεφαλαίων. Επίσης, σύμφωνα με μελέτες του Διεθνή Οργανισμού Εργασίας παρατηρείται μεγάλη απασχόληση των γυναικών στις ζώνες αυτές, σε κάποιες περιπτώσεις μάλιστα φτάνει ακόμα και το 90%. Οι γυναίκες καταλαμβάνουν εργασία στη χαμηλότερη κλίμακα της εργασιακής ιεραρχίας και είναι συχνά υποαμειβόμενες. Οι εργοδότες επενδύουν λιγότερα στην κατάρτιση των γυναικών γιατί φοβούνται ότι θα μείνουν έγκυος ή θα φύγουν να παντρευτούν. Οι όποιες υπηρεσίες υγείας εντός των ζωνών συχνά είναι ακατάλληλες. Ιδιαίτερα στις αναπτυσσόμενες χώρες επειδή οι γυναίκες αναλαμβάνουν σχεδόν εξ’ ολοκλήρου τα οικογενειακά βάρη και συνεχίζουν να το κάνουν ακόμα και όταν βρίσκουν εργασία στις ζώνες, επιβαρύνονται και καταπονούνται υπερβολικά.Ειδικές Οικονομικές Ζώνες στην Ελλάδα: Προς αλλαγή μοντέλου ανάπτυξης; Το μοντέλο ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 μέχρι και την έκρηξη της κρίσης χρέους βασίστηκε στις εισροές κεφαλαίων με την μορφή είτε των λεγόμενων “επενδύσεων χαρτοφυλακίου” (μετοχές, εξαγορές μέχρι του 10% του μετοχικού κεφαλαίου επιχειρήσεων από ξένες επιχειρήσεις κτλ) αλλά κυρίως με την μορφή δημόσιου ή τραπεζικού δανεισμού μέσω της αγοράς ομολόγων από ξένες και ελληνικές τράπεζες. Η εισροή άμεσων ξένων επενδύσεων (ΑΞΕ) στην ελληνική οικονομία ήταν σχετικά περιορισμένη σε σχέση με τις άλλες μορφές εισροής κεφαλαίων. Οι εισροές κεφαλαίων αυτής της μορφής ήταν αποτέλεσμα της πολύ σημαντικής μείωσης του επενδυτικού ρίσκου στην Ελλάδα –όπως αυτό αντανακλάται στα ονομαστικά επιτόκια- λόγω της ένταξης της χώρας μας στην Ευρωζώνη. Παράλληλα, παρά την μείωση του πληθωρισμού σε ποσοστά που πλησίαζαν τον ευρωπαϊκό μέσο όρο, αυτά παρέμειναν μεγαλύτερα από αυτόν, με αποτέλεσμα η μείωση στα πραγματικά επιτόκια να είναι ακόμα μεγαλύτερη. Η μεγάλη συγκέντρωση ρευστότητας στο ελληνικό χρηματοπιστωτικό σύστημα του έδωσε τη δυνατότητα να δανείζει μεγάλα ποσά στο δημόσιο αλλά και στον ιδιωτικό τομέα (νοικοκυριά και επιχειρήσεις) με αποτέλεσμα να συντηρείται η εγχώρια ζήτηση σε υψηλά επίπεδα. Η ιδιωτική κατανάλωση αυξήθηκε σημαντικά, ενώ το ίδιο συνέβη και σε επενδυτικές δραστηριότητες που είναι ιδιαίτερα ευαίσθητες σε σχέση με τη δυνατότητα παροχής πιστώσεων από τις τράπεζες, όπως πχ. είναι ο κατασκευαστικός τομέας. Η υψηλή ιδιωτική κατανάλωση σε συνδυασμό με το ταχύτερα αυξανόμενο εργατικό κόστος της ελληνικής οικονομίας κατέστησε τα ξένα προϊόντα πιο ανταγωνιστικά από τα εγχώρια, με αποτέλεσμα το εμπορικό ισοζύγιο της Ελλάδας διαρκώς να διογκώνεται, ενώ ταυτόχρονα το εμπορικό πλεόνασμα των χωρών του πυρήνα της Ευρωζώνης, και ειδικά της Γερμανίας, διευρυνόταν αφού αυτές οι χώρες παρουσίαζαν αντίθετα χαρακτηριστικά με την Ελλάδα (αύξηση ιδιωτικής αποταμίευσης και βραδεία αύξηση, αν όχι μείωση, του εργατικού κόστους). Αυτή η στρατηγική του κεφαλαίου απέφερε μεγάλα κέρδη στο εξαγωγικό κεφάλαιο των χωρών του πυρήνα της Ευρωζώνης, ενώ το ελληνικό κεφάλαιο αναγκάστηκε να εστιάσει σε κλάδους υπηρεσιών και μη-εμπορεύσιμων προϊόντων. Όμως αυτό το παραγωγικό μοντέλο έφτασε στα όρια του, όπως απέδειξε η κρίση χρέους, και τα συμφέροντα του κεφαλαίου τόσο στον πυρήνα της Ευρωζώνης όσο και στην Ελλάδα, δεν μπορούσαν πλέον να εξυπηρετηθούν από τη στιγμή που εξερράγη η φούσκα του ελληνικού δανεισμού. Οι ΕΟΖ ίσως να αποτελούν την πιθανή απάντηση της διεθνούς και ελληνικής αστικής τάξης στην κρίση αναπαραγωγής του κεφαλαίου στην Ελλάδα (και ενδεχομένως και στις άλλες χώρες της περιφέρειας της Ευρωζώνης). Στα πλαίσια αυτού του νέου μοντέλου ανάπτυξης λοιπόν, βασικό πυλώνας θα είναι οι εισροές ΑΞΕ, αφού οι άλλες εισροές κεφαλαίου έχουν εξαντλήσει τα όρια τους. Όμως για να επιτευχθούν αυτές οι άμεσες ξένες επενδύσεις απαιτούν μεταρρυθμίσεις στο ρυθμιστικό καθεστώς που διέπει το θεσμικό επενδυτικό πλαίσιο. Και η προώθηση αυτών των μεταρρυθμίσεων μπορεί να επιβληθεί μέσω του ειδικούς καθεστώτος των ΕΟΖ. Αξίζει να αναφέρουμε, ότι ακριβώς το ίδιο μοντέλο ανάπτυξης είχε επιβληθεί στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης μετά την κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού. Μπορεί οι ΕΟΖ στην ουσία να δημιουργήθηκαν επίσημα μόνο στην Πολωνία, αλλά ουσιαστικά το επενδυτικό περιβάλλον όλων των χωρών βασίστηκε στην προσέλκυση ΑΞΕ, μέσω μεταρρυθμίσεων στις εργασιακές σχέσεις, τους μισθούς, στην φορολογία των κερδών και στη δυνατότητα επαναπατρισμού των κερδών. Τα αποτελέσματα της υιοθέτησης αυτού του μοντέλου ανάπτυξης σε αυτές τις χώρες είναι λίγο-πολύ γνωστά. Μπορεί να προσελκύθηκαν επενδύσεις και να δημιουργήθηκε οικονομική μεγέθυνση όμως ταυτόχρονα οι μισθοί παρέμειναν καθηλωμένοι, οι εισοδηματικές ανισότητες εκτινάχθηκαν, ενώ το ίδιο συνέβη και στα επίπεδα φτώχειας. Το γεγονός ότι οι χώρες της Ανατολικής Ευρώπης αυτή τη στιγμή παρουσιάζουν πολύ μικρό δημόσιο και ιδιωτικό χρέος, ίσως μαρτυράει ότι αυτές πλέον μπορεί να αποτελέσουν τους νέους υποδοχείς (χρηματοπιστωτικών) επενδύσεων με την μορφή που γνώρισε η Ελλάδα κατά τις προηγούμενες δύο δεκαετίες. Όμως η Ελλάδα πολύ δύσκολα μπορεί να γίνει υποδοχέας επενδύσεων με την μορφή που αυτές έγιναν στις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης. Και αυτό κυρίως για λόγους που έχουν να κάνουν με την οικονομική γεωγραφία (εγγύτητα στις μεγάλες αγορές) αλλά και το γεγονός ότι στις χώρες αυτές δεν υπήρχε ούτε οργανωμένο κοινωνικό κράτος ούτε ισχυρό συνδικαλιστικό κίνημα. Πάντως χαρακτηριστικό είναι ότι και στην περίπτωση της Ελλάδας και στην περίπτωση των χωρών της Ανατολικής Ευρώπης, το μοντέλο αυτό υιοθετήθηκε μετά από ένα μεγάλο σοκ στις κοινωνίες. Από την μία η κατάρρευση του υπαρκτού σοσιαλισμού (και η ταυτόχρονη απουσία κοινωνικών αντιστάσεων) δεν άφησε περιθώρια για αναζήτηση ενός εναλλακτικού μοντέλου, ενώ στην περίπτωση της Ελλάδα η πιστωτική ασφυξία και η πιθανότητα χρεοκοπίας δεν αφήνει περιθώρια για άλλες λύσεις. Η βασική διαφορά φυσικά είναι ότι στην Ελλάδα υπάρχουν κοινωνικές αντιστάσεις και κυοφορούνται εναλλακτικές προτάσεις για το μοντέλο ανάπτυξης…Κάποιες σκέψεις για τις ΕΟΖ στην ΕλλάδαΣτο πλαίσιο της διεθνούς αυτής εμπειρίας των ΕΟΖ και των αρνητικών τους αποτελεσμάτων για τις χώρες ή της περιοχές υποδοχής τους (απορρύθμιση της εγχώριας αγοράς εργασίας, των εργασιακών σχέσεων, της κοινωνικής ασφάλισης, των συνδικαλιστικών δικαιωμάτων κλπ, οικονομική εξαθλίωση του εργατικού δυναμικού, περιορισμένη επίδραση των ΕΟΖ με την εγχώρια και την περιφερειακή – τοπική οικονομία, κλπ) η συζήτηση στην Ελλάδα ξεκίνησε πρόσφατα καθώς το θέμα τέθηκε από την Γαλλία και την Γερμανία, χώρες οι οποίες ενδιαφέρονται να επενδύσουν στην Ελλάδα (Ανατολική Μακεδονία – Θράκη, Ήπειρος, Αττική, Πελοπόννησος, κλπ) με ευνοϊκότερο καθεστώς (φορολογικό, διαδικαστικό, δικαιακό, εργασιακό, μισθολογικό, ασφαλιστικό, κλπ). Ως πρότυπο τους θεωρούν την μοναδική χώρα (Πολωνία) της Ε.Ε.-27 όπου ήδη υπάρχουν ΕΟΖ με εκτεταμένο εύρος ευνοϊκότερου καθεστώτος ίδρυσης, λειτουργίας και δραστηριότητας των επιχειρήσεων.Η διεθνής εμπειρία δείχνει ότι οι ΕΟΖ μπορούν να ανοίξουν το δρόμο για τη δημιουργία καλύτερων όρων αναπαραγωγής του κεφαλαίου εις βάρος προφανώς της εργασίας. Απεικονίζουν με τον πλέον ενδεικτικό τρόπο την μετακύλιση του κόστους της εξόδου από την κρίση στους ώμους των εργαζομένων, αφού από αυτούς απαιτείται να κάνουν τις μεγαλύτερες παραχωρήσεις. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι εργαζόμενοι δεν πλήττονται μόνο από την επιδείνωση στις εργασιακές σχέσεις και ενδεχομένως και στους μισθούς τους, αλλά και από το γεγονός ότι οι φοροαπαλλαγές του κεφαλαίου σημαίνουν μεγαλύτερα φορολογικά βάρη για τους μισθωτούς και τους συνταξιούχους αλλά και περικοπές στα επιδόματα.Μελετώντας κάποιος τη διεθνή βιβλιογραφία και ειδικότερα τις χώρες που έχουν εφαρμοστεί οι ΕΟΖ σε μεγάλο βαθμό θα πέσει πάνω στη Μαδαγασκάρη, τον Μαυρίκιο, τις Φιλιππίνες, το Μπαγκλαντές, τη Σρι Λάνκα, την Καμπότζη, την Κόστα Ρίκα κ.α. Εν ολίγοις, χώρες σε εντελώς διαφορετικό στάδιο καπιταλιστικής ανάπτυξης από αυτό της Ελλάδας. Είναι πρωτόγνωρο να εφαρμόζονται τέτοιες στρατηγικές σε χώρες του ανεπτυγμένου κόσμου, σε κράτη-μέλη του ΟΟΣΑ, και αυτή η εξέλιξη ίσως σηματοδοτεί μία “εικόνα από το μέλλον”, όπου με αφορμή την κρίση και αξιοποιώντας το σοκ που έχει προέλθει από αυτήν, οι εργαζόμενοι στις ανεπτυγμένες χώρες θα αντιμετωπίζουν σιγά-σιγά κοινές συνθήκες με αυτούς του ανεπτυγμένου κόσμου. Επειδή ακριβώς η Ελλάδα βρίσκεται σε διαφορετικό επίπεδο ανάπτυξης είναι πολύ δύσκολο αυτό το μοντέλο ανάπτυξης να οδηγήσει σε ικανοποιητικά αποτελέσματα. Οι χώρες στις οποίες εφαρμόστηκε, παρουσίαζαν εξαιρετικά χαμηλές επιδόσεις στους ρυθμούς μεγέθυνσης, στις εξαγωγές και στην απορρόφηση πλεονάζοντος εργατικού δυναμικού. Η εγκατάσταση ΕΟΖ σε αυτές ήταν εύκολο να φέρει κάποια θετικά αποτελέσματα, αφού σε τόσο χαμηλά επίπεδα ανάπτυξης, η ευκολία επιτυχίας μίας στρατηγικής ανάπτυξης είναι πολύ πιο εύκολη. Στην Ελλάδα τα πράγματα είναι αρκετά πιο περίπλοκα. Μια ανεπτυγμένη οικονομία όπως η ελληνική, θα είναι εξαιρετικά δύσκολο περιβάλλον για την εγκατάσταση ΕΟΖ για πολλούς λόγους. Πρώτα από όλα, το ήδη υπάρχον βιομηχανικό κεφάλαιο που είναι εγκατεστημένο στην Ελλάδα θα αντιδράσει, αφού στην ουσία δημιουργείται αθέμιτος ανταγωνισμός μέσω των κινήτρων των ΕΟΖ. Στις χώρες του αναπτυσσόμενου κόσμου, η παρουσία οργανωμένου εγκατεστημένου κεφαλαίου (είτε εγχώριου είτε ξένου) ήταν από ισχνή έως ανύπαρκτη. Δεύτερον, στις χώρες που εφαρμόστηκαν οι ΕΟΖ δεν υπήρχαν εργατικά σωματεία και απλά ετίθεντο περιορισμοί στην ίδρυση εργατικών σωματείων. Στην Ελλάδα όμως υπάρχουν και θα είναι δύσκολο να επιβληθούν αποφάσεις περιορισμού της δράσης τους. Κίνα, Μεξικό και Μπανγκλαντές Μεξικό-Maquiladoras: ιδρύθηκαν το 1965 ως ένα επείγον μέτρο καταπολέμησης της ανεργίας στο Μεξικό. Στηθήκαν εργοστάσια κοντά στα σύνορα με τις ΗΠΑ τα οποία εισήγαγαν προϊόντα από τις ΗΠΑ για περαιτέρω επεξεργασία και μετά τα εξάγουν εκ νέου στις ΗΠΑ. Δεν επιβάλλουν φόρους στα εισαγόμενα προϊόντα από τις ΗΠΑ και οι φόροι που επιβάλλονταν από τις ΗΠΑ στα επεξεργασμένα προϊόντα επιβάλλονται μόνο στην προστιθέμενη αξία. Σταδιακά εντάχθηκαν και άλλες περιοχές (πέρα από αυτές στα βόρεια σύνορα). Ενώ από το 1994 με τη North American Free Trade Agreement(NAFTA) απαλείφθηκαν οι περισσότεροι περιορισμοί για το σύνολο της χώρας. Οι εξαγωγές αυτές αντιπροσωπεύουν περίπου το 30% των συνολικών εξαγωγών. Ωστόσο, η ανάπτυξη αυτή δε συνοδεύτηκε από την αναμενόμενη ανάπτυξη σε ειδίκευση, εισόδημα ή οικονομική ανάπτυξη της περιοχής. Bangladesh: Οι ειδικές οικονομικές ζώνες στο Μπαγκλαντές ειδικεύονται κυρίως στην ένδυση και έφτασαν την περίοδο 1996-1997 να αντιπροσωπεύουν το 70% των εξαγωγών της χώρας. Περισσότερα από 1600 εργοστάσια έχουν φτιαχτεί στα οποία δουλεύουν περίπου 1.3 εκατ. εργαζόμενοι, στην πλειονότητά τους γυναίκες. Κίνα: Οι ειδικές οικονομικές ζώνες στην Κίνα διαφέρουν από τις προηγούμενες. Αποσκοπούν όχι μόνο στην αύξηση των επενδύσεων αλλά και στον πειραματισμό με την οικονομία της αγοράς με ελεγχόμενο τρόπο. Οι ζώνες αυτές πολλές φορές δεν περιλαμβάνουν μόνο βιομηχανικά πάρκα αλλά ολόκληρες πόλεις με σύγχρονες υποδομές και υπηρεσίες αποφεύγοντας κατά αυτόν τον τρόπο τα κοινωνικά προβλήματα που δημιουργήθηκαν σε άλλες ζώνες. Οι μορφές που έχουν αλλά και οι τρόποι εμπλοκής των ξένων επενδυτών ποικίλλουν.
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Παρακάτω παρατίθενται τα κίνητρα που παρέχουν οι ανεξάρτητες Αρχές της Κένυας και του Μπανγκλαντές για την προσέλκυση επενδύσεων στις ζώνες.
EXPORT PROCESSING ZONES AUTHORITY KENYA
Εθνική Αρχή λειτουργίας Οικονομικών Ζωνών Κένυας
Φορολογικές απαλλαγές: 10 χρόνια φορολογική αμνηστία στους εταιρικούς φόρους και 25% της επίσημης φορολογίας για τα επόμενα 10 χρόνια (εκτός από τις εμπορικές), 10 χρόνια φορολογική απαλλαγή στο μέρισμα, εξαίρεση στο Φ.Π.Α. και σε εισαγωγικούς δασμούς για εισαγωγή πρώτων υλών, μηχανολογικού εξοπλισμού και σε αγορές ντόπιων προϊόντων και υπηρεσιών, διαρκής εξαίρεση στην πληρωμή ταχυδρομικού τέλους σε νομικά όργανα,απαλλαγή 100% των επενδύσεων στη ζώνη για κτίρια και μηχανολογικό εξοπλισμό.Ευκολότερες διαδικασίες λιγότερη γραφειοκρατία: Έκδοση μόνο μίας άδειας λειτουργίας από την Αρχή λειτουργίας, έγκριση και έκδοση της άδειας εντός ενός μηνός (με εξαίρεση τις επιχειρήσεις που χρειάζονται περιβαλλοντική αδειοδότηση από συγκεκριμένη υπηρεσία της χώρας, δεν υπάρχει όριο στη διακίνηση συναλλάγματος και κεφαλαίου, τελωνειακές υπηρεσίες μέσα στη ζώνη, δυνατότητα ξένων επενδύσεων χωρίς περιορισμούς, υπηρεσία μίας στάσης κ.α.Υποδομές: Οι ζώνες έχουν φτιαχτεί με τα διεθνή πρότυπα και παρέχουν υποδομές κατάλληλες για εξαγωγική παραγωγή, διαθέσιμη γη και κτίρια για ενοικίαση ή αγορά. Ύδρευση, παροχή ηλεκτρικού ρεύματος αποχετευτικό σύστημα, οδικό δίκτυο, παροχή ασφάλειας επί 24ώρου βάσεως, φωτισμός καθαριότητα δρόμων και συγκομιδή σκουπιδιών, γραφεία και αποθηκευτικοί χώροι.http://www.epzakenya.com/invinfo.php?sub=17&cat=5
BAGLADESH EXPORT PROCESSING ZONES AUTHORITY
Εθνική Αρχή λειτουργίας Οικονομικών Ζωνών ΜπαγκλαντέςΦορολογικά κίνητρα: 10 χρόνια φορολογική αμνηστία μέχρι μια συγκεκριμένη ημερομηνία και κλιμακωτά μετά από αυτή, αφορολόγητες εισαγωγές οικοδομικών υλικών, αφορολόγητος εξοπλισμός σε μηχανολογικό εξοπλισμό, εξοπλισμό γραφείου ανταλλακτικά κ.α., αφορολόγητες εισαγωγές και εξαγωγές πρώτων υλών και προϊόντων, αποφυγή διπλής φορολογίας, απαλλαγή από φορολογία μερίσματος, εξάλειψη χρεώσεων σε αποστολή εμβασμάτων στο εξωτερικό, ελεύθερη πρόσβαση από δασμούς και φόρους στις αγορές της Ε.Ε., Καναδά, Νορβηγία, Αυστραλία κ.α. Μη φορολογικά κίνητρα: Επιτρέπεται η ξένη ιδιοκτησία κατά 100%, καθεστώς του μάλλον ευνοούμενου κράτους, δεν υπάρχει όριο σε ξένες και εγχώριες επενδύσεις, επιτρέπεται πλήρης επαναπατρισμός κεφαλαίου και μερίσματος, δάνεια σε συνάλλαγμα από το εξωτερικό μέσω αυτόματης οδού, καταθετικός λογαριασμός σε συνάλλαγμα επιτρέπεται κ.α. Διευκολύνσεις: Λιγότερες αδειοδοτικές διαδικασίες, έκδοση αδειών εργασίας από την αρχή λειτουργίας, Προστατευόμενη και ασφαλής ομολογιακή περιοχή, δυνατότητα εξωχώριων τραπεζικών συναλλαγών, συνέργειες μεταξύ επιχειρήσεων της ζώνης, διοικητικές διαδικασίες μίας στάσης κ.α.http://www.epzbangladesh.org.bd/bepza.php?id=IncentivesFac
[1] http://www.ilo.org/public/libdoc/ilo/GB/301/GB.301_ESP_5_engl.pdf
[2] http://www.ilo.org/public/libdoc/ilo/1998/98B09_223_engl.pdf
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου