Πολυτεχνείο 1973: η εξέγερση που έριξε τη Χούντα

Νικόλας Κολυτάς

Τα γεγονότα της εξέγερσης του Πολυτεχνείου αποτέλεσαν τη βασική ρωγμή που οδήγησε στην ανατροπή του χουντικού καθεστώτος.
Τη ρωγμή μέσα από την οποία ξε­πρό­βα­λε δυ­να­μι­κά ο λαϊ­κός πα­ρά­γο­ντας, θέ­το­ντας αι­τή­μα­τα που δεν πε­ριο­ρί­ζο­νταν μόνο στην ανα­τρο­πή των συ­νταγ­μα­ταρ­χών αλλά και στη διεκ­δί­κη­ση μιας άλλης κοι­νω­νί­ας. Σή­με­ρα αυτά τα αι­τή­μα­τα απο­κρύ­πτο­νται σκό­πι­μα από την αστι­κή αφή­γη­ση και τη σχο­λι­κή βι­βλιο­γρα­φία. Στα χρό­νια των μνη­μο­νί­ων, άλ­λω­στε, απο­κτούν επι­πρό­σθε­τη επι­κιν­δυ­νό­τη­τα για την κυ­ρί­αρ­χη τάξη και τους πο­λι­τι­κούς εκ­προ­σώ­πους της.

Τι ήταν το χου­ντι­κό κα­θε­στώς

Η χού­ντα των συ­νταγ­μα­ταρ­χών δεν υπήρ­ξε τί­πο­τε άλλο από την πιο ασφα­λή σα­νί­δα επι­βί­ω­σης του ελ­λη­νι­κού κα­πι­τα­λι­σμού σε μια πε­ρί­ο­δο γε­νι­κευ­μέ­νης πο­λι­τι­κής κρί­σης. Η στρα­τιω­τι­κή ήττα της Αρι­στε­ράς στον εμ­φύ­λιο δε σή­μα­νε ποτέ την πο­λι­τι­κή της κα­τάρ­ρευ­ση και την εξα­φά­νι­σή της από το προ­σκή­νιο. Ακόμη και στο αστυ­νο­μο­κρα­τού­με­νο με­τεμ­φυ­λια­κό κρά­τος, η Αρι­στε­ρά δια­τή­ρη­σε τις δυ­νά­μεις της. Τα πο­σο­στά της ΕΔΑ στις εκλο­γές του ’58 καθώς και η κι­νη­το­ποί­η­ση του κό­σμου από τα κάτω (με χα­ρα­κτη­ρι­στι­κό­τε­ρες τις φοι­τη­τι­κές κι­νη­το­ποι­ή­σεις του «114», του 15% για την παι­δεία καθώς και τις ερ­γα­τι­κές δια­δη­λώ­σεις στα Ιου­λια­νά του ’65) απο­τυ­πώ­νουν τη δυ­να­μι­κή της.

Η ενέρ­γεια του ερ­γα­τό­κο­σμου και η κρίση πο­λι­τι­κής εκ­προ­σώ­πη­σης της αστι­κής τάξης οδή­γη­σε στο πρα­ξι­κό­πη­μα της 21ης Απρί­λη του 1967. Ένα πρα­ξι­κό­πη­μα που θε­με­λί­ω­σε ένα κα­θε­στώς το οποίο στη­ρί­χθη­κε στον αμε­ρι­κα­νι­κό πα­ρά­γο­ντα, όπως σωστά ισχυ­ρί­ζε­ται σύσ­σω­μη η Αρι­στε­ρά, αλλά και στο ελ­λη­νι­κό κε­φά­λαιο, που λαν­θα­σμέ­να το απο­σιω­πά ένα τμήμα της. Την πε­ρί­ο­δο της Χού­ντας οι Έλ­λη­νες κα­πι­τα­λι­στές έκα­ναν χρυ­σές δου­λειές. Η κα­τα­στο­λή του ερ­γα­τι­κού κι­νή­μα­τος, η απα­γό­ρευ­ση των απερ­γιών, η διά­λυ­ση των συν­δι­κά­των και των πο­λι­τι­κών κομ­μά­των καθώς και η φί­μω­ση του Τύπου δη­μιούρ­γη­σαν ένα νέο εύ­φο­ρο πεδίο κερ­δο­φο­ρί­ας. Την ίδια στιγ­μή οι ΗΠΑ εξυ­πη­ρε­τού­σαν τα σχέ­δια πο­λι­τι­κής εξο­μά­λυν­σης στη σύμ­μα­χο χώρα τους στη Νο­τιο­α­να­το­λι­κή Με­σό­γειο, πα­τώ­ντας στις καλές σχέ­σεις που είχε το ΝΑΤΟ με τους πρα­ξι­κο­πη­μα­τί­ες συ­νταγ­μα­τάρ­χες από την εποχή της πα­ρα­στρα­τιω­τι­κής ορ­γά­νω­σης ΙΔΕΑ που είχε συ­στα­θεί για την «αντι­με­τώ­πι­ση του κο­μου­νι­στι­κού κιν­δύ­νου».

Οι δύο ωφε­λη­μέ­νοι από το Χου­ντι­κό κα­θε­στώς ήταν αναμ­φι­σβή­τη­τα ο αμε­ρι­κά­νι­κος ιμπε­ρια­λι­σμός και το μα­ντρό­σκυ­λό της στην πε­ριο­χή: η ελ­λη­νι­κή αστι­κή τάξη. Σε αυ­τούς τους δύο ωφε­λη­μέ­νους του 1967, δη­λώ­νει πιστή υπο­τα­γή και η κυ­βέρ­νη­ση του ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ μετά τη με­τα­τρο­πή του ΟΧΙ σε ΝΑΙ το κα­λο­καί­ρι του 2015. Ο Αλέ­ξης Τσί­πρας στο όνομα της Αρι­στε­ράς συ­νο­μι­λεί ξε­διά­ντρο­πα με το με­γα­λύ­τε­ρο ρα­τσι­στή και πιο έν­θερ­μο νε­ο­φι­λε­λεύ­θε­ρο πρό­ε­δρο των ΗΠΑ τις τε­λευ­ταί­ες δε­κα­ε­τί­ες, δη­λώ­νο­ντας ότι «μοι­ρά­ζο­νται τις ίδιες αξίες». Την ίδια στιγ­μή συ­νά­πτει συμ­φω­νία ανα­βάθ­μι­σης των ελ­λη­νι­κών πο­λε­μι­κών F-16 ένα­ντι 2,4 δισ. ευρώ. Όλα αυτά, βέ­βαια, εις βάρος της κοι­νω­νι­κής πλειο­ψη­φί­ας που υφί­στα­ται πο­λι­τι­κές λι­τό­τη­τας και άγριας πε­ρι­στο­λής δι­καιω­μά­των, την ώρα που το κε­φά­λαιο κερ­δο­φο­ρεί ανε­ξέ­λεγ­κτα και με κάθε τρόπο.



Ποιος ανέ­τρε­ψε τη Χού­ντα



Η επί­ση­μη ιστο­ριο­γρα­φία θε­ω­ρεί ότι η Χού­ντα κα­τέρ­ρευ­σε λόγω της «εθνι­κής προ­δο­σί­ας στην Κύπρο» και όχι ότι ανα­τρά­πη­κε λόγω της μα­ζι­κής δρά­σης των ερ­γα­τών και των φοι­τη­τών υπό το βάρος των γε­γο­νό­των του Πο­λυ­τε­χνεί­ου. Δεν ανα­γνω­ρί­ζει ότι η Αρι­στε­ρά είχε ανα­λά­βει την ηγε­σία και τον πρώτο λόγο στην αντί­στα­ση ενά­ντια στο χου­ντι­κό κα­θε­στώς. Οι συλ­λή­ψεις, τα βα­σα­νι­στή­ρια, τα στρα­το­δι­κεία και τα ξε­ρο­νή­σια το απο­δει­κνύ­ουν όμως πε­ρί­τρα­να. Δε χρειά­ζε­ται ιδιαί­τε­ρη επι­χει­ρη­μα­το­λο­γία για να κα­τα­νο­ή­σει κα­νείς ότι ποτέ δεν κα­τά­φε­ρε το δι­κτα­το­ρι­κό κα­θε­στώς να απο­κτή­σει στέ­ρε­ες βά­σεις στην κοι­νω­νία. Ο φόβος απέ­να­ντι στην Αρι­στε­ρά ήταν διαρ­κής. Αυτός είναι και ο λόγος που τα ερ­γο­στά­σια, οι γει­το­νιές, τα σχο­λεία και οι σχο­λές γέ­μι­ζαν με χα­φιέ­δες της Aσφά­λειας.

Το κα­θε­στώς αντι­λαμ­βα­νό­ταν την ισχνή κοι­νω­νι­κή απο­δο­χή του και γι’ αυτό προ­ε­τοί­μα­ζε τη φι­λε­λευ­θε­ρο­ποί­η­σή του. Την ομαλή δη­λα­δή με­τά­βα­ση από τη δι­κτα­το­ρία σε μια σι­δε­ρό­φρα­κτη αστι­κή δη­μο­κρα­τία με ταυ­τό­χρο­νη εξα­σφά­λι­ση του ατι­μώ­ρη­του των πρω­τερ­γα­τών του πρα­ξι­κο­πή­μα­τος. Σε αυτή τη λο­γι­κή ως ένα βαθμό προ­σαρ­μό­στη­καν και οι ηγε­σί­ες των «επί­ση­μων» και κυ­ρί­αρ­χων τμη­μά­των της Αρι­στε­ράς. Στις αρχές του 1973 το ΚΚΕ Εσω­τε­ρι­κού σκε­φτό­ταν ακόμη και συμ­με­το­χή στις χου­ντο­ε­κλο­γές που ετοί­μα­ζε ο Μαρ­κε­ζί­νης, ενώ το ΚΚΕ συμ­με­ρι­ζό­ταν πα­ρό­μοιες αντι­λή­ψεις χωρίς να επι­διώ­κει μια ανοι­χτή σύ­γκρου­ση με το κα­θε­στώς.

Μέσα σε αυτές τις συν­θή­κες, έγινε φα­νε­ρό ότι η νε­ο­λαία και ο κό­σμος της ερ­γα­σί­ας βρί­σκο­νταν πολύ πιο μπρο­στά από τις ηγε­σί­ες της Αρι­στε­ράς. Η κα­τά­λη­ψη της Νο­μι­κής το Φλε­βά­ρη του 1973 και εν συ­νε­χεία η κα­τά­λη­ψη του Πο­λυ­τε­χνεί­ου το Νο­έμ­βρη, ανέ­δει­ξαν ότι η συ­ντρι­βή της Χού­ντας ήταν ζή­τη­μα εξέ­γερ­σης και κι­νη­το­ποί­η­σης των μαζών και όχι ζή­τη­μα συμ­φω­νί­ας από τα πάνω. Ο φοι­τη­τι­κός ξε­ση­κω­μός απο­τέ­λε­σε τη σπίθα για την ανοι­χτή και δη­μό­σια ενα­ντί­ω­ση στη Χού­ντα, όμως το ερ­γα­τι­κό κί­νη­μα που αγκά­λια­σε τις κι­νη­το­ποι­ή­σεις των φοι­τη­τών ήταν αυτό που έδωσε άλλη βα­ρύ­τη­τα στις κι­νη­το­ποι­ή­σεις και ανά­γκα­σε τους συ­νταγ­μα­τάρ­χες να χρη­σι­μο­ποι­ή­σουν τα τανκς για να δια­λύ­σουν την εξέ­γερ­ση.



Ο ρόλος της Επα­να­στα­τι­κής Αρι­στε­ράς



Η φο­βι­κό­τη­τα των ηγε­σιών του ΚΚΕ και ΚΚΕ Εσω­τε­ρι­κού απέ­να­ντι στη δυ­να­μι­κή των μαζών μόνο ανα­σταλ­τι­κά μπο­ρού­σε να λει­τουρ­γή­σει. Είναι χα­ρα­κτη­ρι­στι­κό ότι ει­δι­κά το ΚΚΕ αμ­φι­τα­λα­ντεύ­τη­κε πολύ για τη στάση που έπρε­πε να κρα­τή­σει στο Πο­λυ­τε­χνείο. Κατά τη διάρ­κεια της κα­τά­λη­ψης επε­ξερ­γα­ζό­ταν το εν­δε­χό­με­νο απο­χώ­ρη­σης και υπε­ρά­σπι­ζε τον πε­ριο­ρι­σμό της κα­τά­λη­ψης σε φοι­τη­τι­κά αι­τή­μα­τα που δε θα έθι­γαν το ίδιο το κα­θε­στώς ούτε θα προ­χω­ρού­σαν ένα βήμα πα­ρα­κά­τω. Την ώρα που χι­λιά­δες φοι­τη­τές, μα­θη­τές και ερ­γά­τες βρο­ντο­φώ­να­ζαν «Κάτω η Χού­ντα!» το ΚΚΕ έκανε λόγο για κυ­βέρ­νη­ση «εθνι­κής ενό­τη­τας».

Η πραγ­μα­τι­κό­τη­τα όμως είχε ξε­πε­ρά­σει την «παλιά» Αρι­στε­ρά. Νέες ορ­γα­νώ­σεις και ρεύ­μα­τα, που είχαν ξε­πη­δή­σει από το κα­ζά­νι του Μάη του ’68 και είχαν απο­κο­πεί από τη σο­βιε­τι­κή ορ­θο­δο­ξία, μπή­καν δυ­να­μι­κά στο προ­σκή­νιο συν­δε­ό­με­να με τα πιο κα­τα­πιε­σμέ­να τμή­μα­τα της κοι­νω­νί­ας και επι­διώ­κο­ντας την πο­λι­τι­κή έκ­φρα­ση των συν­θη­μά­των τους. Η ερ­γα­τι­κή συ­νέ­λευ­ση που λει­τουρ­γού­σε στο εσω­τε­ρι­κό του πο­λυ­τε­χνεί­ου υιο­θε­τού­σε συν­θή­μα­τα όπως «Ερ­γά­τες - αγρό­τες - φοι­τη­τές», «Απερ­γία γε­νι­κή», «Ζήτω οι ερ­γα­τι­κές επι­τρο­πές πάλης φοι­τη­τών και ερ­γα­ζο­μέ­νων», «Ο λαός πει­νά­ει το κε­φά­λαιο μα­σά­ει», «Λαϊκή εξου­σία».

Αυτά τα συν­θή­μα­τα υπε­ρα­σπί­στη­κε με πάθος η επα­να­στα­τι­κή Αρι­στε­ρά, που ει­σέ­βα­λε δυ­να­μι­κά στο στίβο της τα­ξι­κής πάλης και του αντι­δι­κτα­το­ρι­κού αγώνα κυ­ρί­ως από το 1971 και έπει­τα. Με­μο­νω­μέ­να στε­λέ­χη των ΚΚΕ και ΚΚΕ Εσωτ., γκε­βα­ρι­στές, τρο­τσκι­στές και μα­οϊ­κοί έφτια­ξαν νέες ορ­γα­νώ­σεις, εμπλού­τι­σαν τον πο­λι­τι­κό διά­λο­γο στα φοι­τη­τι­κά αμ­φι­θέ­α­τρα και στους ερ­γα­τι­κούς χώ­ρους και συ­νέ­βα­λαν κα­θο­ρι­στι­κά στο να χτι­στεί ένα ρεύμα ανοι­χτής πο­λι­τι­κής δρά­σης ενά­ντια στη Χού­ντα. Πρό­κει­ται για ένα δυ­να­μι­κό αγω­νι­στών/τριών που έθετε εμ­φα­τι­κά ως στρα­τη­γι­κό στόχο το ζή­τη­μα του σο­σια­λι­σμού-κομ­μου­νι­σμού και δεν εγκλω­βι­ζό­ταν σε αστι­κούς συμ­βι­βα­σμούς. Αυτό το κόκ­κι­νο κύμα που ξε­πή­δη­σε μέσα στα χρό­νια της Χού­ντας απο­τέ­λε­σε και ανα­πό­σπα­στο τμήμα των ερ­γα­τι­κών μαχών που δό­θη­καν στη με­τα­πο­λί­τευ­ση, με απο­τέ­λε­σμα πολ­λές και ση­μα­ντι­κές υπο­χω­ρή­σεις της αστι­κής τάξης.


Σή­με­ρα

Η αλή­θεια είναι ότι ζούμε στην εποχή των αντι­φά­σε­ων. Ο Αλέ­ξης Τσί­πρας μπο­ρεί να πα­ρί­στα­ται στην κη­δεία του Φι­ντέλ Κά­στρο και σχε­δόν ταυ­τό­χρο­να να συ­νο­μο­λο­γεί ανα­βάθ­μι­ση των F-16 με τον Ντό­ναλντ Τραμπ, μπο­ρεί να βάζει τον ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ να επι­σκέ­πτε­ται τη Μα­κρό­νη­σο και ταυ­τό­χρο­να να δια­τη­ρεί ακέ­ραιο τον τρο­μο­νό­μο με τον οποίο διώ­κο­νται αγω­νι­στές, μπο­ρεί να εκ­φω­νεί αντι­φα­σι­στι­κά λο­γύ­δρια στη Βουλή και ταυ­τό­χρο­να στε­λέ­χη της κυ­βέρ­νη­σής του να φω­το­γρα­φί­ζο­νται με Χρυ­σαυ­γί­τες σε ακρι­τι­κά νησιά. Και όλα αυτά στο όνομα της Αρι­στε­ράς.

Είναι χρέος και κα­θή­κον μας να υπε­ρα­σπι­στού­με την τιμή και τους αγώ­νες της Αρι­στε­ράς και του ερ­γα­τι­κού κι­νή­μα­τος μέσα από τους αγώ­νες του σή­με­ρα. Η ενα­ντί­ω­ση στις μνη­μο­νια­κές πο­λι­τι­κές και στις ιμπε­ρια­λι­στι­κές συ­νερ­γα­σί­ες απο­τε­λούν την κα­λύ­τε­ρη «από­δει­ξη» ότι ο ΣΥ­ΡΙ­ΖΑ δεν έχει καμία σχέση με την Αρι­στε­ρά και τον ιστο­ρι­κό ρόλο της. Ένα ρόλο που απο­τυ­πώ­νε­ται σε συ­γκρού­σεις, διεκ­δι­κή­σεις και αγώ­νες και όχι σε συμ­βι­βα­σμούς, προ­δο­σί­ες και κα­τα­πί­ε­ση.

Οι εξε­γέρ­σεις δεν είναι για τα μου­σεία, αλλά για τους δρό­μους.

rproject.gr