ΒΙΛΧΕΛΜ ΡΑΪΧ: Μια αιρετική σκέψη ευρείας αποδοχής (60 χρόνια από το θάνατό του)

Δημήτρης Κατσορίδας

Ο Βίλχελμ Ράιχ γεννήθηκε στις 24 Μαρτίου 1897 στην Αυστρία και πέθανε στις 3 Νοεμβρίου 1957. Ήταν μαθητής του Φρόυντ και μία από τις πιο ριζοσπαστικές προσωπικότητες στην ιστορία της ψυχιατρικής.
Ήταν αυτός που δια­πί­στω­σε, σε αντί­θε­ση με τον Φρό­υντ, ότι τα προ­βλή­μα­τα που χει­ρί­ζε­ται η ψυ­χα­νά­λυ­ση δεν είναι απλά ατο­μο­κε­ντρι­κά, αλλά έχουν βα­θιές κοι­νω­νι­κές αι­τί­ες. Θε­ω­ρού­σε ότι τα διά­φο­ρα κοι­νω­νι­κά προ­βλή­μα­τα, όπως η φτώ­χεια, η ανερ­γία, η ανε­παρ­κής στέ­γα­ση, η έλ­λει­ψη χρό­νου, η κα­θη­με­ρι­νό­τη­τα κλπ., συμ­βά­λουν κα­τα­λυ­τι­κά στις νευ­ρώ­σεις και γι’ αυτό κα­τέ­λη­ξε στο συ­μπέ­ρα­σμα πως για να λυ­θούν χρειά­ζο­νται μια αντί­στοι­χη κοι­νω­νι­κή θε­ρα­πεία. Αυτές οι προ­σεγ­γί­σεις, τον έφε­ραν κοντά στον μαρ­ξι­σμό και έτσι, το 1927, γί­νε­ται μέλος του Σο­σιαλ­δη­μο­κρα­τι­κού Κόμ­μα­τος της Αυ­στρί­ας. Το 1929 ορ­γά­νω­σε τη Σο­σια­λι­στι­κή Εται­ρεία για τη Σε­ξουα­λι­κή Πλη­ρο­φό­ρη­ση και Έρευ­να, βοη­θώ­ντας τους ερ­γα­ζό­με­νους να κα­τα­νο­ή­σουν την κοι­νω­νι­κή αιτία των ψυ­χο­λο­γι­κών τους προ­βλη­μά­των.



Η με­γά­λη και­νο­το­μία του Ράιχ είναι ότι σύν­δε­σε την ψυ­χα­νά­λυ­ση με τον μαρ­ξι­σμό, ανα­πτύσ­σο­ντας μια επα­να­στα­τι­κή στρα­τη­γι­κή για την ερ­γα­τι­κή τάξη. Τα βι­βλία του, αυτής της πε­ριό­δου (1927-35), εξα­κο­λου­θούν να είναι αξε­πέ­ρα­στα. Ορι­σμέ­να από αυτά, όπως το «Δια­λε­κτι­κός υλι­σμός και ψυ­χα­νά­λυ­ση», «Η επι­βο­λή της σε­ξουα­λι­κής ηθι­κής», «Ο σε­ξουα­λι­κός αγώ­νας των νέων», «Η Ανά­λυ­ση του Χα­ρα­κτή­ρα», «Η μα­ζι­κή ψυ­χο­λο­γία του φα­σι­σμού», «Τι είναι τα­ξι­κή συ­νεί­δη­ση», είναι εν­δει­κτι­κά για την προ­σπά­θεια του να ανα­πτυ­χθεί μια επα­να­στα­τι­κή συ­νεί­δη­ση σε όλα τα επί­πε­δα.





Το 1930 εγκα­θί­στα­ται στο Βε­ρο­λί­νο και γί­νε­ται μέλος του Κομ­μου­νι­στι­κού Κόμ­μα­τος Γερ­μα­νί­ας (Κ.Κ.Γ.). Εκεί, με τη βο­ή­θεια και του Κ.Κ., ορ­γα­νώ­νει το κί­νη­μα της σε­ξουα­λι­κής πο­λι­τι­κής, γνω­στό ως ΣΕΞ-ΠΟΛ, δί­νο­ντας δια­λέ­ξεις, σχε­τι­κές με τα σε­ξουα­λι­κά προ­βλή­μα­τα που απα­σχο­λού­σαν ιδιαί­τε­ρα τους νέους, με απο­τέ­λε­σμα αυτή η ορ­γά­νω­ση να φτά­σει να αριθ­μεί σχε­δόν 40.000 μέλη. Στα τέλη του 1932, το κόμμα ανα­κά­λε­σε την στή­ρι­ξη του στον Ράιχ, κα­τη­γο­ρώ­ντας τον ότι οι από­ψεις του είναι αντι­μαρ­ξι­στι­κές, με απο­τέ­λε­σμα να τον δια­γρά­ψουν, το 1933, επει­δή οι ιδέες του ήταν αντί­θε­τες προς την κομ­μα­τι­κή γραμ­μή. Οι πρω­το­πο­ρια­κές από­ψεις του, για την ψυ­χο­λο­γία, σε συν­δυα­σμό με την αρι­στε­ρή πο­λι­τι­κή του το­πο­θέ­τη­ση, τον έφε­ραν σε ρήξη και με το ψυ­χα­να­λυ­τι­κό κί­νη­μα, με συ­νέ­πεια να απο­βλη­θεί, το 1934, από τη Διε­θνή Ψυ­χα­να­λυ­τι­κή Εται­ρεία. Την ίδια χρο­νιά εγκα­τα­λεί­πει τη Γερ­μα­νία λόγω της ανό­δου των Ναζί στην εξου­σία.



Όμως, από το 1935, το εν­δια­φέ­ρον του αρ­χί­ζει να με­τα­το­πί­ζε­ται από την πο­λι­τι­κή προς την βιο­λο­γία. Το 1939 με­τα­να­στεύ­ει στις ΗΠΑ. Εκεί οι ιδέες του εξε­λί­χθη­καν πε­ραι­τέ­ρω, ώσπου ενο­ποι­ή­θη­καν σε μια νέα συ­νο­λι­κή θε­ώ­ρη­ση της φύσης, η οποία ονο­μά­στη­κε «ορ­γο­νο­μία». Κυ­ρί­αρ­χη έν­νοια της ορ­γο­νο­μί­ας είναι η «ορ­γό­νη» που πε­ρι­γρά­φε­ται ως ένα πα­ντα­χού παρόν, ελεύ­θε­ρο από μάζα, υπό­στρω­μα ενέρ­γειας που ρέει στο Σύ­μπαν και στο σώμα μας. Άρα, η ορ­γό­νη φέρει ενέρ­γεια, δια­φο­ρο­ποιεί­ται, ρέει και πάλ­λε­ται.



Επει­δή ο Ράιχ έφτια­ξε τον συσ­σω­ρευ­τή ορ­γό­νης, τον οποίο χρη­σι­μο­ποιού­σε για θε­ρα­πευ­τι­κούς σκο­πούς (π.χ. τον καρ­κί­νο), κα­τη­γο­ρή­θη­κε ως «τσαρ­λα­τά­νος» και οδη­γή­θη­κε στα δι­κα­στή­ρια. Μέρος των βι­βλί­ων του κα­τα­στρά­φη­κε από τις αμε­ρι­κα­νι­κές αρχές ή λο­γο­κρί­θη­κε. Κα­τα­δι­κά­στη­κε σε ποινή φυ­λά­κι­σης δύο ετών και φυ­λα­κί­στη­κε τον Μάρ­τιο του 1957. Πέ­θα­νε από ανα­κο­πή καρ­διάς μέσα στο κελί του στις 3 Νο­εμ­βρί­ου του ίδιου έτους.



Ο Ράιχ, υπήρ­ξε πο­λυ­σχι­δής προ­σω­πι­κό­τη­τα. Επη­ρέ­α­σε πολ­λούς ψυ­χο­θε­ρα­πευ­τές, εναλ­λα­κτι­κούς ια­τρούς, καλ­λι­τέ­χνες, δια­νο­ού­με­νους και ρεύ­μα­τα της Αρι­στε­ράς. Τα βι­βλία του ενέ­πνευ­σαν τα κι­νή­μα­τα αμ­φι­σβή­τη­σης των δε­κα­ε­τιών του 1960 και 1970. Το βι­βλίο του, «Άκου αν­θρω­πά­κο», έγινε ανάρ­πα­στο. Επί­σης, ση­μα­ντι­κή είναι η συ­νει­σφο­ρά του στην ανά­πτυ­ξη της τε­χνι­κής της «ανά­λυ­σης του χα­ρα­κτή­ρα», στην προ­σπά­θειά του να θε­ρα­πεύ­σει τις νευ­ρώ­σεις. Ονό­μα­σε τους μη­χα­νι­σμούς αντί­στα­σης, «θω­ρά­κι­ση», η οποία προ­κα­λεί­ται από τη συ­στη­μα­τι­κή μα­ταί­ω­ση των συ­ναι­σθη­μα­τι­κών ανα­γκών, ενώ η απο-θω­ρά­κι­ση γί­νε­ται με τη συ­νει­δη­το­ποί­η­ση των πα­γιω­μέ­νων γνω­ρι­σμά­των του χα­ρα­κτή­ρα και την απόρ­ρι­ψή τους. Η συμ­βο­λή του στην εξέ­λι­ξη της επι­στή­μης και ει­δι­κά της κοι­νω­νι­κής ψυ­χο­λο­γί­ας υπήρ­ξε ση­μα­ντι­κή.

rproject.gr