Δεν έχει κάποια ιδιαίτερη λογοτεχνική αξία αλλά ας το αντιμετωπίσει κανείς ως μια μαρτυρία για τον κάπως ειρωνικό τρόπο με τον οποίο αντιμετώπιζαν οι διανοούμενοι της εποχής τη νέα τέχνη του κινηματογράφου. Παράλληλα ο Ζιροντού περιγράφει την ατμόσφαιρα του κινηματογραφικού «πολυθεάματος» στις αρχές του περασμένου αιώνα. Δεκατρία χρόνια μετά την εφεύρεση των αδελφών Λιμιέρ οι θεατές των (βωβών ακόμα) κινηματογραφικών εικόνων τις απολάμβαναν στις αίθουσες συνοδεία, συνήθως, ζωντανής μουσικής, νούμερων βαριετέ ή ποικίλων καλλιτεχνικών και αθλητικών δρώμενων.
Τ.Γ. ΤΑΣΟΣ ΓΟΥΔΕΛΗΣ
Στο σινεμά
του Ζαν Ζιροντού
Η Μαργκερίτ Ροσέ όρμησε στο δωματιάκι της φίλης της Ζαν και τυλίχτηκε πάνω της.
– Γυρίζει ο αρραβωνιαστικός σου απο την Αμερική; ρώτησε η Ζαν.
– Είναι στο πλοίο, απάντησε η Μαργκερίτ. Έκανε ποδηλατικά ακροβατικά στο τσίρκο Μανχάταν και το συμβόλαιό του έληγε χθες. Φτάνει μόνο, Θεέ μου, να μη γίνει καμία πειρατεία ή να μην αναποδογυρίσει η θάλασσα το καράβι!
Πήγε στο παράθυρο, μηχανικά, όπως όλοι όσοι περιμένουν, και η ανησυχία της υποχώρησε μπροστά στη θέα του Παρισιού. Οι δρόμοι απλώνονταν γαλήνια. Οι ανεμοδείκτες έστεκαν ακίνητοι πάνω σε έναν ωκεανό απο στέγες. Σε αυτό τον κατάφορτο απο αστέρια ουρανό ακόμα και ο πιο αμύητος οδηγός θα έβρισκε το δρόμο του.
Χα! έκανε στη Ζαν, αφήνοντας τις κουρτίνες να πέσουν, το καπέλο σου! Όχι αυτό! Το καινούργιο! Σε απαγάγω, θα πάμε στο θέατρο. Τι θέατρο; Δεν ξέρω, θα δούμε… Θα ρωτήσουμε κανέναν αστυφύλακα, άσε που μοιράζουν και φυλλάδια στο δρόμο. Πήγαινε μόνο γρήγορα να αλλάξεις. Έχεις δει ποτέ να φοράνε πράσινο φόρεμα με μπλε καπέλο;
Οι δρόμοι του Παρισιού θα έλαμπαν σαν ολλανδικές πεδιάδες αν όλοι οι περαστικοί εξέταζαν τα φυλλάδια με την προσοχή που το έκανε η Μαργκερίτ. Κανένα όμως δεν ήταν για θέατρο. Το ένα τις προσκαλούσε να απολαύσουν, παρά το προχωρημένο της ώρας, τα δύο πιάτα υψηλής κουζίνας που προσέφερε το εστιατόριο Κίτρινο Άστρο. Το δεύτερο τις ενημέρωνε οτι κάποιος κύριος Ταρντιβέ επρόκειτο να αποκαλύψει τα πραγματικά ήθη των φυλών Ζομποζί στο χ αμφιθέατρο της Σορβόννης και οι δύο δεσποινίδες το σκέφτηκαν για λίγο μιάς και η είσοδος ήταν δωρεάν. Όμως στη γωνία μπροστά στο μαγειρείο του Οντεόν τις σταμάτησε ένας κύριος με ημίψηλο και δύο πινακίδες κρεμασμένες πάνω του – μια μπροστά και μια στην πλάτη. Αφού υποκλίθηκε φτάνοντας σχεδόν να ακουμπήσει το έδαφος, τους υπέδειξε με μια έξοχα εκτελεσμένη χορευτική κίνηση μια πόρτα που πάνω της έλαμπε με γράμματα φωταερίου η λέξη Σινεμά και τις διαβεβαίωσε οτι η παράσταση που ανέβαινε ήταν καινούργια. Αν και δεν είχαν δεί την παλιά, η Ζαν και η Μαργκερίτ δελεάστηκαν.
– Έχει αρχίσει;
– Αρχίζει απο στιγμή σε στιγμή και αμέσως μετά θα ξαναπαιχτεί, είναι σαν τους νεανικούς έρωτες, είπε ο άνθρωπος-σάντουιτς εκτελώντας άλλη μια φιγούρα, και στη διάρκειά της θα έχετε την ευκαιρία να γελάσετε, να κλάψετε ή να φωνάξετε όσο θέλετε και ανάλογα με τη διάθεσή σας.
Η ευγένειά του έφτασε μάλιστα στο σημείο να τις συστήσει στην κυρία του ταμείου, που τις τοποθέτησε στο βάθος, στην αριστερότερη γωνία του αμφιθεάτρου (σύμφωνα με τις ταξιθέτριες αριστερά είναι οι καλύτερες θέσεις απο πλευράς ακουστικής).
Η ορχήστρα έπαιξε τη Μασσαλιώτιδα.
Ακολούθησε η ιστορία του εργατόπαιδου που, παρότι το συνεργείο απεργεί, επιμένει να δουλεύει μόνο του επιβάλλοντας την αδιάλειπτη παρουσία όλων σχεδόν των αρχών της πολιτείας για την προστασία του. Η ορχήστρα έπαιζε τον ρωσικό ύμνο.
Τον απεργοσπάστη διαδέχθηκε το looping the loop[1]. Στο κέντρο μιας άδειας, περιτριγυρισμένης απο σαρανταόροφα κτήρια, έκτασης, ο κύκλος δίπλωνε σαν κυλιόμενος διάδρομος που είχε σκεβρώσει απο τη ζέστη. Το ανυπόμονο πλήθος πολιορκούσε την εξέδρα. Μπροστά δύο επίσημοι, καθισμένοι στο γκαζόν, έπαιζαν ανέμελοι σκάκι. Κρίνοντας απο τις γυναίκες αστυφύλακες που έδιωχναν τους περίεργους, απο τα οχτάχρονα που όρθια στις καρέκλες μάζευαν τα στοιχήματα, απο τους ερυθρόδερμους που πουλούσαν γλυκά, και, τέλος, απο την ορχήστρα που έπαιζε το Σαμσόν και Δαλιδά στους ρυθμούς του cake-walk[2], βρισκόμασταν στην Αμερική.
Ξαφνικά μια αναταραχή δημιουργήθηκε στο κάτω μέρος της οθόνης, κάνοντας τα κεφάλια των συγκεντρωμένων να γυρίσουν. Η ένταση μεταφέρθηκε και στην αίθουσα. Ερχόταν ο ακροβάτης. Η καρδιά της Μαργκερίτ σταμάτησε για ένα λεπτό. Μόλις είχε αναγνωρίσει τον Ζακ, τον αρραβωνιαστικό της.
Ο Ζακ χαιρέτησε το πλήθος, σεμνός και χαμογελαστός – όπως όλοι οι αρραβωνιαστικοί και όπως όλοι οι ακροβάτες. Ήταν μάλιστα πιο σεμνός και πιο χαμογελαστός απο ποτέ, αφού είχε ξυρίσει το μουστάκι του αποκαλύπτοντας τα όμορφα χείλη του και αποπνέοντας έναν αέρα αγγλικανού ιερέα.
Ένας ανελκυστήρας ανέβασε τον Ζακ και τον ατζέντη του στην πλατφόρμα εκκίνησης. Μια τεράστια αμερικανική σημαία κυμάτιζε στον αέρα και ανέβαινε μαζί τους. Οι ρίγες της στολής του Ζακ έμοιαζαν να συνεχίζουν τις ρίγες της σημαίας. Ο ιμπρεσάριος χαιρέτησε το πλήθος και ασπάστηκε τον ήρωα.
Αμέσως η ορχήστρα σταμάτησε, επιτείνοντας με τη σιωπή της την αγωνία της στιγμής. Η ώρα της εκκίνησης έφτασε. Ο Ζακ στέλνει με τα δύο του χέρια ένα φιλί τόσο μεγάλο που μέρος του έφτασε ακόμα και στη Μαργκερίτ. Ανεβαίνει στο ποδήλατο, σηκώνει τα χέρια προς τον ουρανό, τα κατεβάζει στο τιμόνι και ο ιμπρεσάριος τον ελευθερώνει.
Το ποδήλατο φεύγει με απίστευτη ταχύτητα. Ο Ζακ κάνει πετάλι σαν τρελός, σαν η μαύρη γραμμή με την οποία έχουν σημαδέψει την πορεία του να είναι καλώδιο και να τον τραβάει. Μπαίνει στον κύκλο του θανάτου, γυρίζει, ανεβαίνει. Η Μαργκερίτ κλείνει τα μάτια απο χαρά και φόβο μαζί, όταν ξαφνικά…
Τα παιδιά φωνάζουν, οι κυρίες ξεφυλλίζουν νευρικά τα προγράμματά τους, κάποιοι ξεροβήχουν αμήχανα. Η Μαργκερίτ, που έχει πλέον ανοίξει τα μάτια, καταλαβαίνει. Στο στρώμα κάτω απο τον κύκλο, άνθρωποι σκύβουν πάνω απο μια ακαθόριστη μάυρη μάζα, η οποία εξαφανίζεται σχεδόν αμέσως κάτω απο το πλήθος των αμερικανών που συνωστίζονται στο σημείο εμποδίζοντας την ορατότητα και φωνάζοντας πράγματα τόσο τραγικά που σχεδόν τα ακούμε – και ας συμβαίνουν στην άλλη άκρη του ωκεανού. Η αμερικανική σημαία κατεβαίνει νωχελικά.
– Ζακ! Ζακ! Φωνάζει η Μαργκερίτ όρθια.
Πέφτει πίσω στην πολυθρόνα της μέσα σε αναφιλητά. Μέσα στη βοή η Ζαν την σηκώνει να βγούν απο την αίθουσα. Νά τη, στο φουαγιέ, ξαπλωμένη – σαν δεύτερο θύμα – κάτω απο τον τεράστιο κύκλο που κοσμεί την αφίσα της προβολής. Ο διευθυντής, τον οποίο κάποιος ειδοποίησε εκτάκτως, τη χτυπά μαλακά στο μάγουλο. Είναι συνηθισμένος σε τέτοιου είδους εκπλήξεις. Τις προάλλες, μια κυρία αναγνώρισε το σύζυγό της συνοδευόμενο υπό αγνώστου δεσποινίδος στο πλήθος που συγκεντρώθηκε στο δρόμο για να χαιρετήσει το βασιλιά της Σουηδίας και τον χαστούκισε μπροστά σε όλους στη μέση της πρόβολης.
– Κυρία Διευθυντά! Φώναξε η Μαργκερίτ. Είναι νεκρός;
– Καλές μου κυρίες, έκανε, πώς θέλετε να γνωρίζω; Οι ταινίες μόλις έφτασαν, πριν λίγες ώρες.
Άρχιζε, απο συμπάθεια, να αναρωτιέται αν θα έδινε στις δεσποινίδες δύο δωρεάν εισιτήρια για να παρακολουθήσουν την προβολή μέχρι το τέλος. Αιφνιδιαστικά όμως χτύπησε με το χέρι το μέτωπό του και απομακρύνθηκε τρέχοντας.
Επέστρεψε ελάχιστα λεπτά αργότερα, κρατώντας μια επιστολή.
– Ονομάζεστε Μαργκερίτ Ροσέ και κατοικείτε στην οδό du Regard; Υπάρχει μια επιστολή για αυτή τη διεύθυνση. Ήρθε με το δέμα του φωτογράφου και έπρεπε να την προωθήσω στον παραλήπτη.
Χωρίς να απαντήσει, η Ζαν αρπάζει το γράμμα απο τα χέρια του, σκίζει το φάκελο και διαβάζει, διστακτικά στην αρχή, βιαστικά στη συνεχεία, σαν άλλη πιανίστα που ετοιμάζεται να εκτελέσει ένα πένθιμο εμβατήριο και ξαφνικά βρίσκεται αντιμέτωπη με ένα διασκεδαστικό τραγουδάκι:
Αγαπητή μου Μαργκερίτ,
Μόλις κέρδισα ένα στοίχημα πέντε χιλιάδων φράγκων. Έπρεπε, γυρίζοντας μέσα στον κύκλο, να πέσω σε ένα χαλί απο καουτσούκ της εταιρείας Williams & Co. Είμαστε πλούσιοι! Σε μια εβδομάδα θα είμαι στη Χάβρη. Αν όμως είσαι ελεύθερη κάποιο απο αυτά τα βράδια, πήγαινε να περάσεις μια ώρα – θα καταλάβεις αργότερα γιατί – στον κινηματογράφο.
Απόδοση: ΝΙΚΟΣ ΚΟΚΚΟΜΕΛΗΣ
[1] Αγγλικά στο πρωτότυπο.
[2] Αγγλικά στο πρωτότυπο. Χορός που γεννήθηκε στις φυτείες του νότου των Ηνωμένων Πολιτειών και γνώρισε μεγάλη διάδοση στα τέλη του 19ου αιώνα. (Σ.τ.Μ.)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου