Οι γυναίκες του 1917

Megan Trudell | μετάφραση Κατερίνα Σεργίδου αναδημοσίευση από The Women of 1917/Jacobin

Η Megan Trudell έχει ασχοληθεί με την περίοδο του Α΄ παγκοσμίου πολέμου και τη Ρώσικη Επανάσταση. Αυτή την περίοδο κάνει έρευνα για το 1919 στην Ιταλία.
Την πα­γκό­σμια μέρα εορ­τα­σμού της γυ­ναί­κας, το 1917, οι ερ­γά­τριες της υφα­ντουρ­γί­ας στην πε­ρι­φέ­ρεια Βί­μποργκ του Πέ­τρο­γκραντ, ξε­κί­νη­σαν απερ­γία, πα­ρά­τη­σαν τα ερ­γο­στά­σια και κατά εκα­το­ντά­δες πή­γαι­ναν από ερ­γο­στά­σιο σε

 ερ­γο­στά­σιο, κα­λώ­ντας τους ερ­γά­τες σε απερ­γία και συμ­με­τέ­χο­ντας σε βί­αιες συ­γκρού­σεις με την αστυ­νο­μία και τα στρα­τεύ­μα­τα.

Ανει­δί­κευ­τες, χα­μη­λά αμει­βό­με­νες, δου­λεύ­ο­ντας δώ­δε­κα ή δε­κα­τρείς ώρες την μέρα, σε βρώ­μι­κες και αν­θυ­γιει­νές συν­θή­κες, οι γυ­ναί­κες ζη­τού­σαν την αλ­λη­λεγ­γύη των ερ­γα­τών και επέ­με­ναν στη κοινή δράση με τους άν­δρες, ιδιαί­τε­ρα αυτές που ερ­γά­ζο­νταν στη βιο­μη­χα­νία και τα ερ­γο­στά­σια με­τάλ­λου οι οποί­ες θε­ω­ρού­νταν οι πιο συ­νει­δη­το­ποι­η­μέ­νες πο­λι­τι­κά και οι πιο δυ­να­μι­κές ανά­με­σα στο ερ­γα­τι­κό δυ­να­μι­κό της πόλης. Οι γυ­ναί­κες πε­τού­σαν ξύλα, πέ­τρες, χιο­νό­μπα­λες στα πα­ρά­θυ­ρα των ερ­γο­στα­σί­ων, ει­σέ­βαλ­λαν στους χώ­ρους ερ­γα­σί­ας και απαι­τού­σαν να μπει ένα τέλος στον πό­λε­μο καθώς και να επι­στρέ­ψουν οι άντρες από το μέ­τω­πο .

Σύμ­φω­να με σύγ­χρο­νους ερευ­νη­τές και ιστο­ρι­κούς, αυτές οι γυ­ναί­κες που δια­δή­λω­ναν για «το ψωμί» χρη­σι­μο­ποιώ­ντας πα­λαιο­μο­δί­τι­κες και πρω­τό­γο­νες με­θό­δους δια­μαρ­τυ­ρί­ας, στο πλαί­σιο κα­θα­ρά οι­κο­νο­μι­κών αι­τη­μά­των, κι­νού­νταν πε­ρισ­σό­τε­ρο συ­ναι­σθη­μα­τι­κά και όχι τόσο μέσα από κά­ποια θε­ω­ρη­τι­κή προ­ε­τοι­μα­σία — άθελά τους όμως, κι­νη­το­ποί­η­σαν την κα­ται­γί­δα που έκανε στην άκρη τον Τσα­ρι­σμό πριν εξα­φα­νι­στούν πάλι πίσω από τις με­γά­λες μάχες των αν­δρών ερ­γα­τών και των αν­δρο­κρα­τού­με­νων πο­λι­τι­κών κομ­μά­των.

Από όταν ξε­κί­νη­σαν οι απερ­γί­ες του Φλε­βά­ρη , τα πο­λι­τι­κά συν­θή­μα­τα ενά­ντια στον πό­λε­μο απο­τε­λού­σαν ανα­πό­σπα­στο μέρος των κι­νη­το­ποι­ή­σε­ων. Η τόλμη των γυ­ναι­κών, η απο­φα­σι­στι­κό­τη­τα και οι μέ­θο­δοί τους φα­νέ­ρω­ναν ότι αντι­λαμ­βά­νο­νταν τη ρίζα των προ­βλη­μά­των τους, την ανά­γκη για την ενό­τη­τα των ερ­γα­τών καθώς και τη ση­μα­σία που είχε, να κερ­δί­σουν τους φα­ντά­ρους που θα έπαυαν έτσι να προ­στα­τεύ­ουν τον τσα­ρι­σμό και θα υπο­στή­ρι­ζαν την επα­νά­στα­ση. Σύμ­φω­να με την με­τέ­πει­τα μαρ­τυ­ρία του Τρό­τσκι[i]:

«Σε αυτές τις συ­να­ντή­σεις ανά­με­σα σε στρα­τιώ­τες και ερ­γά­τες, οι ερ­γά­τριες παί­ζουν απο­φα­σι­στι­κό ρόλο. Πιο θαρ­ρε­τά από τους άντρες, προ­χω­ρούν προς τις γραμ­μές του στρα­τού, γαν­τζώ­νο­νται από τα του­φέ­κια, ικε­τεύ­ουν και σχε­δόν δια­τά­ζουν: “Βγάλ­τε τις ξι­φο­λόγ­χες, σμίξ­τε μαζί μας”. Οι στρα­τιώ­τες συ­γκι­νού­νται, νιώ­θουν σαν ντρο­πια­σμέ­νοι, κοι­τά­ζει ο ένας τον άλλο με αγω­νία, δι­στά­ζουν ακόμα. Ένας από αυ­τούς τέλος, απο­φα­σί­ζει πριν από τους άλ­λους και οι ξι­φο­λόγ­χες ανα­ση­κώ­νο­νται σε κί­νη­ση με­τα­μέ­λειας πάνω από τους ώμους των πο­λιορ­κη­τών».



Μέχρι το τέλος του Φλε­βά­ρη , εί­κο­σι τρεις φα­ντά­ροι που φρου­ρού­σαν τους σταθ­μούς των τραμ, είχαν πει­στεί από τις ερ­γά­τριες που δού­λευαν εκεί να τις βοη­θή­σουν, και έτσι τα τραμ με­τα­τρά­πη­καν σε οδο­φράγ­μα­τα ενά­ντια στην αστυ­νο­μία. Το γε­γο­νός ότι οι γυ­ναί­κες έπαιρ­ναν με το μέρος τους φα­ντά­ρους δεν ήταν απο­τέ­λε­σμα μόνο της αυ­ξα­νό­με­νης δυ­σα­ρέ­σκειας που προ­κα­λού­σε ο πό­λε­μος στα στρα­τεύ­μα­τα, ούτε οφει­λό­ταν μόνο στον με­τα­δο­τι­κό «αυ­θορ­μη­τι­σμό» των δια­δη­λώ­σε­ων. Οι γυ­ναί­κες που ερ­γά­ζο­νταν στα υφα­ντουρ­γεία από το 1905 ακόμη, συ­να­να­στρέ­φο­νταν με ένα με­γά­λο αριθ­μό, κυ­ρί­ως αγρο­τών φα­ντά­ρων από το Πέ­τρο­γκραντ. Οι άντρες στους στρα­τώ­νες και οι γυ­ναί­κες που δού­λευαν στα ερ­γο­στά­σια και κα­τά­γο­νταν από τις ίδιες πε­ριο­χές με αυ­τούς, συ­ζη­τού­σαν με­τα­ξύ τους, δη­μιουρ­γού­σαν ου­σια­στι­κές σχέ­σεις και έσπα­γαν τις μέχρι πρό­τι­νος δια­χω­ρι­στι­κές γραμ­μές με­τα­ξύ ερ­γα­τριών και φα­ντά­ρων. Έτσι οι γυ­ναί­κες είχαν συ­νει­δη­το­ποι­ή­σει την ανα­γκαιό­τη­τα της ένο­πλης στή­ρι­ξης.

Οι ερ­γά­τριες βρί­σκο­νταν στα­θε­ρά στην πρώτη γραμ­μή της Επα­νά­στα­σης του Φλε­βά­ρη η οποία οδή­γη­σε στην κα­τα­στρο­φή του τσα­ρι­σμού. Δεν ήταν απλά «η σπίθα» αλλά η ίδια η κι­νη­τή­ρια δύ­να­μη που τη συ­νέ­χι­σε- παρά την αρ­χι­κή κα­χυ­πο­ψία πολ­λών ερ­γα­τών και επα­να­στα­τών.

Η Επα­νά­στα­ση του Φλε­βά­ρη συχνά πε­ρι­γρά­φε­ται ως «αυ­θόρ­μη­τη» και κατά μία έν­νοια αυτό είναι αλή­θεια: ούτε είχε σχε­δια­στεί ούτε είχε εφαρ­μο­στεί από κά­ποιους επα­να­στά­τες. Όμως ο αυ­θορ­μη­τι­σμός δεν σή­μαι­νε έλ­λει­ψη πο­λι­τι­κής συ­νεί­δη­σης. Η εμπει­ρία των γυ­ναι­κών που ει­σέ­βα­λαν σαν ανε­μο­στρό­βι­λος στα ερ­γο­στά­σια του Πέ­τρο­γκραντ , ιδιαί­τε­ρα σε συν­θή­κες που οι ίδιες ως ερ­γά­τριες αλλά και ως υπεύ­θυ­νες για το νοι­κο­κυ­ριό, πε­ρί­με­ναν στις ουρές για ώρες για να τα­ΐ­σουν τις οι­κο­γέ­νειες τους, διέ­λυ­σε το δια­χω­ρι­σμό με­τα­ξύ των οι­κο­νο­μι­κών αι­τη­μά­των για το ψωμί και των πο­λι­τι­κών αι­τη­μά­των για τερ­μα­τι­σμό του πο­λέ­μου. Έτσι η υλική πραγ­μα­τι­κό­τη­τα υπέ­δει­ξε τους πραγ­μα­τι­κούς υπεύ­θυ­νους για τη πείνα και τη φτώ­χεια –δη­λα­δή τον πό­λε­μο και τους πο­λι­τι­κούς που οδή­γη­σαν σε αυτόν. Αυτά τα αι­τή­μα­τα δεν θα μπο­ρού­σε παρά να συ­νο­δευ­τούν από συ­γκλο­νι­στι­κές πο­λι­τι­κές αλ­λα­γές.

Επι­πλέ­ον οι γυ­ναί­κες, μέλη του Μπολ­σε­βί­κι­κου κόμ­μα­τος, έπαι­ξαν κε­ντρι­κό ρόλο στην απερ­γία, είχαν πα­λέ­ψει για χρό­νια έτσι ώστε να ορ­γα­νώ­σουν τις ανει­δί­κευ­τες γυ­ναί­κες, παρά το γε­γο­νός ότι αυτό μέσα στο κόμμα θε­ω­ρού­νταν απο­προ­σα­να­το­λι­σμός από τον αγώνα ενά­ντια στον Τσα­ρι­σμό ή στη χει­ρό­τε­ρη πι­στευό­ταν ότι θα οδη­γού­σε τις γυ­ναί­κες έξω από την τα­ξι­κή πάλη και θα τις έκανε υπο­χεί­ρια των αστών φε­μι­νι­στριών.

Πολ­λοί άν­δρες μέσα στο επα­να­στα­τι­κό κί­νη­μα, θε­ω­ρού­σαν ότι οι δια­δη­λώ­σεις για την Πα­γκό­σμια Μέρα των Γυ­ναι­κών ήταν ανώ­ρι­μες και πρό­ω­ρες και ότι οι γυ­ναί­κες θα έπρε­πε να «συ­γκρα­τη­θούν» μέχρι οι ει­δι­κευ­μέ­νοι ερ­γά­τες να είναι έτοι­μοι για την απο­φα­σι­στι­κή δράση. Ήταν οι γυ­ναί­κες μέλη, μια μειο­ψη­φία μέσα στο κόμμα, που πρό­τει­ναν τη διε­ξα­γω­γή μιας συ­νά­ντη­σης στην πε­ρι­φέ­ρεια Βί­μποργκ με στόχο οι ερ­γά­τριες να συ­ζη­τή­σουν για τον πό­λε­μο και τον πλη­θω­ρι­σμό. Μια από αυτές ήταν η Ανα­στα­σία Ντε­βιάτ­κι­να, μέλος των Μπολ­σε­βί­κων και ερ­γά­τρια που μετά την επα­νά­στα­ση του Φλε­βά­ρη, έστη­σε ένα σω­μα­τείο για τις συ­ζύ­γους των φα­ντά­ρων.

Από τον Φλε­βά­ρη και μετά, από τις πε­ρισ­σό­τε­ρες μαρ­τυ­ρί­ες οι γυ­ναί­κες απου­σιά­ζουν σε με­γά­λο βαθμό από την ιστο­ρία για το πώς εξε­λί­χθη­κε το 1917, πέρα από κά­ποιες εξέ­χου­σες προ­σω­πι­κό­τη­τες όπως η Αλε­ξάν­δρα Κολ­λο­ντάϊ, η Να­ντέζ­ντα Κρούπ­σκα­για και η Ινέσ­σα Αρ­μάντ , που πολ­λές φορές μνη­μο­νεύ­ο­νται πε­ρισ­σό­τε­ρο για την προ­σω­πι­κή τους ζωή ως σύ­ζυ­γοι και ερω­μέ­νες και λι­γό­τε­ρο για την πρα­κτι­κή δράση και τη θε­ω­ρη­τι­κή τους συ­νει­σφο­ρά.

Οι γυ­ναί­κες ήταν κυ­ρί­ως απού­σες από τα όρ­γα­να διοί­κη­σης που ανα­δύ­θη­καν μέσα από τις στά­χτες του Τσα­ρι­σμού. Λίγες εκ­προ­σω­πού­νταν στα επαρ­χια­κά συμ­βού­λια ως αντι­πρό­σω­ποι στη Συ­νταγ­μα­τι­κή Συ­νέ­λευ­ση ή ως αντι­πρό­σω­ποι στα Σο­βιέτ. Οι εκλο­γές στις ερ­γο­στα­σια­κές επι­τρο­πές κυ­ριαρ­χού­νταν από άντρες ακόμα και στα ερ­γο­στά­σια όπου οι ερ­γά­τριες ήταν πε­ρισ­σό­τε­ρες. Ο λόγος ήταν δι­πλός: Οι γυ­ναί­κες συ­νέ­χι­ζαν να έχουν το κα­θή­κον , σε αντί­ξο­ες συν­θή­κες, να θρέ­φουν τις οι­κο­γέ­νειες τους και επι­πλέ­ον δεν είχαν την αυ­το­πε­ποί­θη­ση και την παι­δεία, ούτε και τον χρόνο, να διεκ­δι­κή­σουν ρό­λους ή να έχουν υψηλά πο­σο­στά πο­λι­τι­κής δρα­στη­ριό­τη­τας. Έτσι το γε­γο­νός ότι οι γυ­ναί­κες ζού­σαν με ένα συ­γκε­κρι­μέ­νο τρόπο για πολ­λούς αιώ­νες, καθώς και η υλική πραγ­μα­τι­κό­τη­τα της κα­τα­πί­ε­σής τους, δεν επέ­τρε­ψε να συν­δυά­σουν την αδιαμ­φι­σβή­τη­τη αύ­ξη­ση της πο­λι­τι­κής τους συ­νεί­δη­σης με ένα υψηλό επί­πε­δο δρα­στη­ριό­τη­τας.

Η Ρωσία το 1917, ήταν πρω­τί­στως μια κοι­νω­νία χω­ρι­κών . Η από­λυ­τη εξου­σία του Τσά­ρου κα­το­χυ­ρω­νό­ταν και ενι­σχυό­ταν από την εκ­κλη­σία ενώ αντα­να­κλού­σε και στο θεσμό της οι­κο­γέ­νειας. Ο γάμος και το δια­ζύ­γιο ήταν υπό θρη­σκευ­τι­κό έλεγ­χο, οι γυ­ναί­κες ήταν νο­μι­κά κα­τώ­τε­ρες, θε­ω­ρού­νταν πε­ρισ­σό­τε­ρο ιδιο­κτη­σία και λι­γό­τε­ρο άν­θρω­ποι. Κά­ποιες από τις πιο γνω­στές ρώ­σι­κες πα­ροι­μί­ες πε­ριε­λάμ­βα­ναν από­ψεις όπως «Νό­μι­σα πως είδα δύο αν­θρώ­πους, αλλά τε­λι­κά ήταν μόνο ένας και η γυ­ναί­κα του» .

Η αντρι­κή κυ­ριαρ­χία στο σπίτι ήταν ολο­κλη­ρω­τι­κή και το σύ­νη­θες ήταν οι γυ­ναί­κες να υπο­μέ­νουν το ζυγό παρά τις βάρ­βα­ρες συν­θή­κες , να αλ­λά­ζουν απλά χέρια και να περ­νούν από πα­τέ­ρα σε σύ­ζυ­γο. Πολύ συχνά ήταν απο­δέ­κτες μιας νο­μι­κά κα­το­χυ­ρω­μέ­νης βίας. Οι χω­ρι­κές και οι ερ­γά­τριες αντι­με­τώ­πι­ζαν τι­μω­ρί­ες , έπρε­πε να τα βγά­λουν πέρα με ιδιαί­τε­ρα κο­πια­στι­κές δου­λειές στα χω­ρά­φια και τα ερ­γο­στά­σια, έχο­ντας το επι­πλέ­ον βάρος της ανα­τρο­φής των παι­διών και του νοι­κο­κυ­ριού σε μια εποχή που οι γέν­νες ήταν δύ­σκο­λες και επι­κίν­δυ­νες , η αντι­σύλ­λη­ψη ανύ­παρ­κτη και το πο­σο­στό βρε­φι­κής θνη­σι­μό­τη­τας υψηλό.

Παρ όλα αυτά, η πο­λι­τι­κή εμπλο­κή των γυ­ναι­κών το 1917 δεν προ­έ­κυ­ψε από το που­θε­νά. Η Ρωσία ήταν μια χώρα με αντι­φά­σεις: μαζί με την βαθιά φτώ­χεια, την κα­τα­πί­ε­ση και την τυ­ραν­νία που υπέ­με­ναν οι πε­ρισ­σό­τε­ροι άν­θρω­ποι , η Ρώ­σι­κη οι­κο­νο­μία είχε εκτι­να­χθεί τις δε­κα­ε­τί­ες πριν το 1905. Τε­ρά­στια μο­ντέρ­να ερ­γο­στά­σια πα­ρή­γα­γαν όπλα και ρούχα, σι­δη­ρό­δρο­μοι συ­νέ­δε­αν τις ρα­γδαία ανα­πτυσ­σό­με­νες πό­λεις, την ίδια στιγ­μή που οι επεν­δύ­σεις και η τε­χνο­γνω­σία που ει­σα­γό­ταν από την Ευ­ρώ­πη οδη­γού­σε σε τε­ρά­στιες αυ­ξή­σεις σε σί­δε­ρο και πα­ρα­γω­γή πε­τρε­λαί­ου.

Αυτές οι τρο­με­ρές οι­κο­νο­μι­κές αλ­λα­γές οδή­γη­σαν σε έναν πολύ με­γά­λο κοι­νω­νι­κό με­τα­σχη­μα­τι­σμό , τα χρό­νια πριν τον Α πα­γκό­σμιο πό­λε­μο. Όλο και πε­ρισ­σό­τε­ρες αγρό­τισ­σες εξα­να­γκά­στη­καν από τη φτώ­χεια και τους ερ­γο­δό­τες να δου­λέ­ψουν στα ερ­γο­στά­σια των αστι­κών κέ­ντρων. Τα αφε­ντι­κά μέσα από την εκ­βιο­μη­χά­νι­ση οδή­γη­σαν σε αύ­ξη­ση της ανει­δί­κευ­της ερ­γα­σί­ας και βέ­βαια προ­τι­μού­σαν να έχουν «υπά­κουους» ερ­γα­ζό­με­νους , γε­γο­νός που οδή­γη­σε σε με­γά­λη αύ­ξη­ση των γυ­ναι­κών που δού­λευαν σε υφα­ντουρ­γεία, κε­ρα­μο­ποιεία και ερ­γο­στά­σια χαρ­τιού.

Οι γυ­ναί­κες είχαν ήδη από το 1896 εμπλο­κή στις απερ­γί­ες στα υφα­ντουρ­γεία, συμ­με­τεί­χαν σε δια­μαρ­τυ­ρί­ες ενά­ντια στην επι­στρά­τευ­ση πριν ακόμα από τον Ρω­σο-Ια­πω­νι­κό πό­λε­μο και -εί­χαν πολύ κρί­σι­μο ρόλο- στην επα­νά­στα­ση του 1905 κατά τη διάρ­κεια της οποί­ας ανει­δί­κευ­τες ερ­γά­τριες στα υφά­σμα­τα, τον καπνό και τα ερ­γο­στά­σια ζά­χα­ρης μαζί με οι­κια­κές ερ­γά­τριες και πλύ­στρες, απέρ­γη­σαν και προ­σπά­θη­σαν να ιδρύ­σουν τα δικά τους σω­μα­τεία απο­τε­λώ­ντας έτσι μέρος μιας μα­ζι­κής επα­νά­στα­σης.

Οι επι­πτώ­σεις του Α΄ πα­γκο­σμί­ου Πο­λέ­μου επέ­δρα­σαν κα­θο­ρι­στι­κά στην αύ­ξη­ση της οι­κο­νο­μι­κής και πο­λι­τι­κής δύ­να­μης των γυ­ναι­κών. Ο πό­λε­μος διέ­λυ­σε τις οι­κο­γέ­νειες και ανα­στά­τω­σε τις ζωές των γυ­ναι­κών. Εκα­τομ­μύ­ρια άν­δρες απου­σί­α­ζαν στο μέ­τω­πο, πλη­γω­μέ­νοι ή σκο­τω­μέ­νοι, ανα­γκά­ζο­ντας τις γυ­ναί­κες να δου­λεύ­ουν μόνες τους στη γη, να κρα­τούν τα σπι­τι­κά και να εντα­χθούν στο αστι­κό ερ­γα­τι­κό δυ­να­μι­κό. Οι γυ­ναί­κες απο­τε­λού­σαν το 26.6 % του ερ­γα­τι­κού δυ­να­μι­κού το 1914 και σχε­δόν το μισό (43,4%) το 1917. Ακόμα και σε εξει­δι­κευ­μέ­νους το­μείς, η γυ­ναι­κεία συμ­με­το­χή αυ­ξή­θη­κε δρα­μα­τι­κά. Το 1914 απο­τε­λού­σαν μόνο το 3% των ερ­γα­τών με­τάλ­λου ενώ το 1917 είχαν αυ­ξη­θεί φτά­νο­ντας το 18%.

Στη δυα­δι­κή κα­τά­στα­ση εξου­σί­ας που ακο­λού­θη­σε την Επα­νά­στα­ση του Φλε­βά­ρη, οι γυ­ναι­κεί­ες δια­δη­λώ­σεις δεν εξα­φα­νί­στη­καν αλλά απο­τέ­λε­σαν μέρος της κί­νη­σης των ερ­γα­τών που με­τα­τό­πι­σαν τη στή­ρι­ξη τους , από την κυ­βέρ­νη­ση στα Σο­βιέτ και μέχρι το Σε­πτέμ­βρη από την ηγε­σία των με­τριο­πα­θών Μεν­σε­βί­κων-Σο­σια­λε­πα­να­στα­τών στους Μπολ­σε­βί­κους.

Οι προσ­δο­κί­ες των ερ­γα­τριών και των ερ­γα­τών για βελ­τί­ω­ση της ζωής τους μετά την πτώση του Τσά­ρου, δια­λύ­θη­καν από το γε­γο­νός ότι η κυ­βέρ­νη­ση και η Σο­βιε­τι­κή ηγε­σία συ­νέ­χι­σαν τη διε­ξα­γω­γή του πο­λέ­μου. Μέχρι τον Μάη, οι αντι­πο­λε­μι­κές δια­δη­λώ­σεις οδή­γη­σαν στη διά­λυ­ση της πρώ­της προ­σω­ρι­νής κυ­βέρ­νη­σης και οι Μεν­σε­βί­κοι-Σο­σια­λε­πα­να­στά­τες σχη­μά­τι­σαν κυ­βέρ­νη­ση συμ­μα­χί­ας με τους φι­λε­λεύ­θε­ρους που ήταν ακόμα αφο­σιω­μέ­νοι στον πό­λε­μο. Η απο­γο­ή­τευ­ση των ερ­γα­τών οδή­γη­σε σε και­νού­ριες απερ­γί­ες, και πάλι κα­θο­δη­γού­με­νες από γυ­ναί­κες. Γύρω στις σα­ρά­ντα χι­λιά­δες πλύ­στρες, μέλη ενός συν­δι­κά­του που κα­θο­δη­γού­νταν από το μέλος των Μπολ­σε­βί­κων, Σοφία Γκον­τσάρ­σκα­για, απέρ­γη­σαν για με­γα­λύ­τε­ρο με­ρο­κά­μα­το, οχτά­ω­ρο και κα­λύ­τε­ρες συν­θή­κες ερ­γα­σί­ας: συν­θή­κες υγιει­νής, πα­ρο­χές μη­τρό­τη­τας (ήταν σύ­νη­θες οι ερ­γά­τριες να κρύ­βουν την εγκυ­μο­σύ­νη τους μέχρι να γεν­νή­σουν στο πά­τω­μα του ερ­γο­στα­σί­ου), καθώς και το τέλος της σε­ξουα­λι­κής πα­ρε­νό­χλη­σης.

Όπως πε­ρι­γρά­φουν οι ιστο­ρι­κοί Τζέιν Μα­κΝτέρ­μιτ και Άννα Χάιλ­γιερ:

Μαζί με άλλες ακτι­βί­στριες του συν­δι­κά­του, η Γκον­τσάρ­σκα­για, πή­γαι­νε από το ένα πλυ­ντή­ριο στο άλλο πεί­θο­ντας τις γυ­ναί­κες να συμ­με­τά­σχουν στην απερ­γία. Γέ­μι­ζαν κου­βά­δες με κρύο νερό για να σβή­σουν τους φούρ­νους. Σε ένα πλυ­ντή­ριο, ο ιδιο­κτή­της επι­τέ­θη­κε στην Γκον­τσάρ­σκα­για, με έναν λοστό. Σώ­θη­κε από τις πλύ­στρες που τον ακι­νη­το­ποί­η­σαν.

Τον Αύ­γου­στο αντι­μέ­τω­πες με τις από­πει­ρες του στρα­τη­γού Κορ­νί­λοφ, να τσα­κί­σει την επα­νά­στα­ση, οι γυ­ναί­κες δια­δή­λω­σαν για να υπε­ρα­σπι­στούν το Πέ­τρο­γκραντ, στή­νο­ντας οδο­φράγ­μα­τα και ορ­γα­νώ­νο­ντας τις πρώ­τες βο­ή­θειες. Τον Οκτώ­βρη, οι γυ­ναί­κες του Μπολ­σε­βί­κι­κου Κόμ­μα­τος, ασχο­λού­νταν με την πα­ρο­χή ια­τρι­κής βο­ή­θειας καθώς και με τις κρί­σι­μες επι­κοι­νω­νί­ες με­τα­ξύ των δια­φό­ρων πε­ριο­χών, με­ρι­κές είχαν την ευ­θύ­νη να συ­ντο­νί­ζουν δια­φο­ρε­τι­κές πε­ριο­χές του Πέ­τρο­γκραντ, ενώ υπήρ­χαν και γυ­ναί­κες μέλη των ερυ­θρο­φρου­ρών. Η Μα­κΝτέρ­μιτ και Χάιλ­γιερ πε­ρι­γρά­φουν την εμπλο­κή ακόμα μιας γυ­ναί­κας μέ­λους των Μπολ­σε­βί­κων που έδρα­σε τον Οκτώ­βρη:

Η οδη­γός του τραμ A.E. Ρο­ντιό­νο­βα είχε κρύ­ψει 42 του­φέ­κια και διά­φο­ρα άλλα είδη οπλι­σμού στην απο­θή­κη της, όταν η Προ­σω­ρι­νή Κυ­βέρ­νη­ση είχε προ­σπα­θή­σει να αφο­πλί­σει τους ερ­γά­τες μετά από τις μέρες του Ιούλη. Τον Οκτώ­βρη ανέ­λα­βε να ορ­γα­νώ­σει δύο τραμ τα οποία θα έφευ­γαν από το σταθ­μό για να κα­τευ­θυν­θούν προς την έφοδο στα Χει­με­ρι­νά Ανά­κτο­ρα κου­βα­λώ­ντας όπλα. Έπρε­πε να φρο­ντί­σει για τη λει­τουρ­γία του τραμ τη νύχτα της 25ης προς 26η Οκτώ­βρη, έτσι ώστε η ίδια να βοη­θή­σει στην κα­τά­λη­ψη της εξου­σί­ας και να πε­ρι­πο­λή­σει τα πόστα του Ερυ­θρού Στρα­τού μέσα στην πόλη.

Η επα­νά­στα­ση με­γά­λω­σε το χάσμα ανά­με­σα στις ερ­γα­ζό­με­νες γυ­ναί­κες, για τις οποί­ες ο πό­λε­μος ήταν η αιτία των δει­νών και οι οποί­ες έκα­ναν όλο και πε­ρισ­σό­τε­ρα κα­λέ­σμα­τα για την ει­ρή­νη, και τις φε­μι­νί­στριες που συ­νέ­χι­σαν να στη­ρί­ζουν την αι­μα­το­χυ­σία. Για την πλειο­ψη­φία των αστών-φε­μι­νι­στριών που διεκ­δι­κού­σαν ισό­τη­τα απέ­να­ντι στο νόμο, εκ­παί­δευ­ση και κοι­νω­νι­κές με­ταρ­ρυθ­μί­σεις, αυτά τα αι­τή­μα­τα θα μπο­ρού­σαν να κερ­δη­θούν μόνο εάν έμε­ναν πι­στές στη νέα κυ­βέρ­νη­ση και στή­ρι­ζαν τον πό­λε­μο. Το να απο­δεί­ξουν τον πα­τριω­τι­σμό τους ήταν μέρος της προ­σπά­θειας τους να συμ­με­τά­σχουν στη λήψη απο­φά­σε­ων και να κερ­δί­σουν μια θέση στο τρα­πέ­ζι των δια­πραγ­μα­τεύ­σε­ων.

Η Επα­νά­στα­ση του Φλε­βά­ρη , είχε οδη­γή­σει σε μια επα­νεκ­κί­νη­ση της κα­μπά­νιας των φε­μι­νι­στριών για κα­θο­λι­κή ψήφο, και απο­τέ­λε­σε ένα ση­μα­ντι­κό βήμα προς αυτή την κα­τεύ­θυν­ση , μέχρι τον Ιού­λιο που το αί­τη­μα αυτό τε­λι­κά υλο­ποι­ή­θη­κε. Όμως για τις πε­ρισ­σό­τε­ρες γυ­ναί­κες το δι­καί­ω­μα στη ψήφο δεν άλ­λα­ξε ου­σια­στι­κά τη ζωή τους, αφού συ­νέ­χι­ζαν να υπο­φέ­ρουν από τις ελ­λεί­ψεις τρο­φί­μων, τις πολ­λές ώρες ερ­γα­σί­ας, την ίδια στιγ­μή που πά­λευαν να κρα­τή­σουν τις οι­κο­γέ­νειές τους ενω­μέ­νες. Όπως έγρα­φε η Κολ­λο­ντάϊ το 1908[ii]:

Όσο φαι­νο­με­νι­κά ρι­ζο­σπα­στι­κά και αν είναι τα αι­τή­μα­τα των φε­μι­νι­στριών, δεν πρέ­πει να χά­νου­με από τα μάτια μας, το γε­γο­νός ότι οι φε­μι­νί­στριες δεν μπο­ρούν λόγω της τα­ξι­κής τους θέσης, να δώ­σουν τη μάχη για τον ρι­ζι­κό οι­κο­νο­μι­κο-κοι­νω­νι­κό με­τα­σχη­μα­τι­σμό της κοι­νω­νί­ας, με­τα­σχη­μα­τι­σμό ο οποί­ος δεν μπο­ρεί να ολο­κλη­ρω­θεί χωρίς την απε­λευ­θέ­ρω­ση των γυ­ναι­κών.

Για τις πε­ρισ­σό­τε­ρες ερ­γά­τριες και αγρό­τισ­σες, τα ζη­τή­μα­τα κα­τα­πί­ε­σης και ισό­τη­τας δεν ετί­θε­ντο αφη­ρη­μέ­να, αλλά ανα­δύ­ο­νταν συ­γκε­κρι­μέ­να μέσα από τις δια­δι­κα­σί­ες της πάλης για την βελ­τί­ω­ση της ζωής τους, καθώς και των συ­ζύ­γων και των παι­διών τους. Όσες γυ­ναί­κες ήταν πιο ανοι­χτές πο­λι­τι­κά και είχαν πε­ρισ­σό­τε­ρη αυ­το­πε­ποί­θη­ση ήταν συχνά μέλη του Μπολ­σε­βί­κι­κου κόμ­μα­τος, όμως τα χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά τους αυτά, ήταν το απο­τέ­λε­σμα της δικής τους συλ­λο­γι­κής δρά­σης ενά­ντια στον πό­λε­μο και τους πο­λι­τι­κούς. Οι δρά­σεις τους ήταν κυ­ρί­ως επι­κε­ντρω­μέ­νες στα ζη­τή­μα­τα της πεί­νας, του πο­λέ­μου και της ιδιο­κτη­σί­ας γης. Όπως υπο­στη­ρί­ζει ο Ρό­μπερτ Σέρ­βις[iii] :

Το πο­λι­τι­κό πρό­γραμ­μα των Μπολ­σε­βί­κων απο­δει­κνυό­ταν όλο και πιο ελ­κυ­στι­κό για την πλειο­ψη­φία των ερ­γα­τών, των φα­ντά­ρων και των χω­ρι­κών, όσο η κοι­νω­νι­κή ανα­τα­ρα­χή και η οι­κο­νο­μι­κή κα­τα­στρο­φή έφτα­νε σε κλι­μά­κω­ση στα τέλη του φθι­νο­πώ­ρου. Χωρίς αυτό δεν θα υπήρ­χε η Επα­νά­στα­ση του Οκτώ­βρη.

Όλη η αυτή η κα­τά­στα­ση είχε βιω­θεί έντο­να τόσο από τις ερ­γά­τριες, τις αγρό­τισ­σες και τις γυ­ναί­κες των φα­ντά­ρων όσο και από τους άντρες συ­νά­δελ­φούς τους. Χωρίς την υπο­στή­ρι­ξη της πλειο­ψη­φί­ας των ανει­δί­κευ­των ερ­γα­τών στο Πέ­τρο­γκραντ, στην πλειο­ψη­φία τους γυ­ναί­κες, η Οκτω­βρια­νή εξέ­γερ­ση δεν θα είχε πε­τύ­χει.

Η στή­ρι­ξη στους Μπολ­σε­βί­κους δεν ήταν τυφλή αλλά ήταν το απο­τέ­λε­σμα, με τα λόγια του Τρό­τσκι , « μιας επι­φυ­λα­κτι­κής και οδυ­νη­ρής ανά­πτυ­ξης συ­νει­δή­σε­ων», από εκα­τομ­μύ­ρια ερ­γά­τες , άν­δρες και γυ­ναί­κες. Μέχρι τον Οκτώ­βρη όλα τα άλλα σε­νά­ρια είχαν δο­κι­μα­στεί: Η προ­σω­ρι­νή κυ­βέρ­νη­ση και οι Μεν­σε­βί­κοι είχαν προ­δώ­σει το λαό, οι δια­δη­λώ­σεις είχαν προ­κα­λέ­σει είτε κα­τα­στο­λή είτε κά­ποιες πε­ριο­ρι­σμέ­νες κα­τα­κτή­σεις που πλέον δεν ικα­νο­ποιού­σαν τις ελ­πί­δες για μια κα­λύ­τε­ρη ζωή. Το πιο κρί­σι­μο ζή­τη­μα όμως ήταν ότι το πρα­ξι­κό­πη­μα του Κορ­νί­λοφ είχε θέση με σα­φή­νεια τα δια­κυ­βεύ­μα­τα: «Η θα προ­χω­ρή­σου­με ή θα δια­λυ­θού­με». Ένας ερ­γά­της το έθεσε ως εξής: « Οι Μπολ­σε­βί­κοι πάντα έλε­γαν : “ Δεν εί­μα­στε εμείς αυτοί που θα σε πεί­σουν, αλλά η ζωή η ίδια”. Και τώρα οι Μπολ­σε­βί­κοι θριάμ­βευ­σαν γιατί η ζωή απέ­δει­ξε ότι η τα­χτι­κή τους ήταν σωστή.»

Ήταν προς τιμή των Μπολ­σε­βί­κων το γε­γο­νός ότι είχαν λάβει τόσο σο­βα­ρά υπόψη το γυ­ναι­κείο ζή­τη­μα και παρ όλο που με τα ση­με­ρι­νά δε­δο­μέ­να οι γυ­ναί­κες τότε ήταν τρα­γι­κά υπό-εκ­προ­σω­πού­με­νες, πράγ­μα­τι είχαν γίνει σο­βα­ρές προ­σπά­θειες για την ορ­γά­νω­ση και την ενί­σχυ­ση των ερ­γα­τριών. Το γε­γο­νός ότι οι Μπολ­σε­βί­κοι έκα­ναν πε­ρισ­σό­τε­ρα από άλλα σο­σια­λι­στι­κά κόμ­μα­τα για να σχε­τι­στούν με τις ερ­γά­τριες δεν έγινε ανα­γκαία λόγω κά­ποιας με­γα­λύ­τε­ρης δέ­σμευ­σης τους ως προς τα δι­καιώ­μα­τα των γυ­ναι­κών.

Τόσο οι Μεν­σε­βί­κοι όσο και οι Μπολ­σε­βί­κοι κα­τα­νο­ού­σαν την ανά­γκη στρά­τευ­σης των γυ­ναι­κών και απεύ­θυν­σης προς αυτές αφού τις αντι­λαμ­βά­νο­νταν ως μέρος της ερ­γα­τι­κής τάξης, αλλά οι Μπολ­σε­βί­κοι μπο­ρού­σαν να εντά­ξουν τον αγώνα για ισό­τη­τα με­τα­ξύ αν­δρών και γυ­ναι­κών σε μια στρα­τη­γι­κή βα­σι­σμέ­νη στην τα­ξι­κή πάλη ενά­ντια στην κυ­βέρ­νη­ση και τον πό­λε­μο, ενώ τα κόμ­μα­τα που είχαν εμπλα­κεί στη συ­νέ­χι­ση του πο­λέ­μου και σε συμ­φω­νί­ες με προ­νο­μιού­χα αφε­ντι­κά, λίγα μπο­ρού­σαν να κά­νουν πέρα από κά­ποια ρε­πορ­τάζ για τις απερ­γί­ες των γυ­ναι­κών και κά­ποιες ομι­λί­ες για τα πο­λι­τι­κά δι­καιώ­μα­τα, χωρίς όμως να προ­τεί­νουν συ­γκε­κρι­μέ­νες λύ­σεις για τις υλι­κές πιέ­σεις που βά­ραι­ναν στη ζωή των γυ­ναι­κών.

Οι Μπολ­σε­βί­κοι όλο και πε­ρισ­σό­τε­ρο ανα­λάμ­βα­ναν την ορ­γά­νω­ση και την πο­λι­τι­κο­ποί­η­ση των γυ­ναι­κών, εν μέρει μα­θαί­νο­ντας από τα πρώτα ξε­σπά­σμα­τα του Φλε­βά­ρη και εν μέρει λόγω της επι­μο­νής των ίδιων των γυ­ναι­κών μελών τους.

Ηγε­τι­κές μπολ­σε­βί­κες όπως η Κολ­λο­ντάϊ, η Κρούπ­σκα­για, η Ινέσ­σα Αρ­μάντ , η Κον­κόρ­δια Σα­μοϊ­λοβ­να και η Βέρα Σλού­τσκα­για , με­τα­ξύ άλλων, αρ­κε­τό καιρό πριν υπο­στή­ρι­ζαν ότι το κόμμα έπρε­πε να κάνει ιδιαί­τε­ρες προ­σπά­θειες για να ορ­γα­νώ­σει τις ερ­γά­τριες και να συμ­βά­λει στην πο­λι­τι­κή τους εκ­παί­δευ­ση. Πά­λευαν για να πεί­σουν τους άντρες συ­ντρό­φους τους ότι οι ανει­δί­κευ­τες ερ­γά­τριες είχαν πολύ κομ­βι­κό ρόλο και δεν ήταν ένα πα­θη­τι­κό, συ­ντη­ρη­τι­κό και «οπι­σθο­δρο­μι­κό» εμπό­διο για την επα­νά­στα­ση. Η Μπολ­σε­βί­κι­κη εφη­με­ρί­δα Ρα­μπότ­νι­τσα (η ερ­γά­τρια), που πρω­το­εκ­δό­θη­κε το 1914 και ξα­να­κυ­κλο­φό­ρη­σε τον Μάη του 1917, πε­ρι­λάμ­βα­νε άρθρα για βρε­φο­κο­μεία, βρε­φο­νη­πια­κούς σταθ­μούς και νο­μι­κό πλαί­σιο προ­στα­σί­ας στους ερ­γα­σια­κούς χώ­ρους για τις γυ­ναί­κες και επα­νει­λημ­μέ­να υπο­γράμ­μι­ζε ότι η ανά­γκη για ισό­τη­τα καθώς και για τα «γυ­ναι­κεία ζη­τή­μα­τα» ήταν υπό­θε­ση όλων των ερ­γα­τών.

Ο ρόλος των ερ­γα­τριών τον Φλε­βά­ρη και η ση­μα­σία που είχε η δράση τους ως μέρος του ερ­γα­τι­κού δυ­να­μι­κού του Πέ­τρο­γκραντ συ­νέ­βα­λαν στο να αλ­λά­ξει η οπτι­κή ανά­με­σα στους μπολ­σε­βί­κους άντρες που θε­ω­ρού­σαν ότι η επι­κέ­ντρω­ση στα γυ­ναι­κεία ζη­τή­μα­τα έδινε έδα­φος στο φε­μι­νι­σμό και ότι η επα­νά­στα­ση θα κα­θο­δη­γού­νταν από τους πιο ει­δι­κευ­μέ­νους και πο­λι­τι­κά συ­νει­δη­το­ποι­η­μέ­νους (άντρες) ερ­γα­ζό­με­νους. Παρ όλα αυτά ο αγώ­νας ήταν σκλη­ρός και ο δρό­μος ανη­φο­ρι­κός. Όταν η Κολ­λο­ντάϊ τον Απρί­λη , πρό­τει­νε να δη­μιουρ­γη­θεί γυ­ναι­κείο τμήμα είχε απο­μο­νω­θεί πολύ, παρ όλο που είχε τη στή­ρι­ξη του Λένιν, του οποί­ου οι θέ­σεις του Απρί­λη δεν είχαν γίνει απο­δε­κτές με με­γά­λο εν­θου­σια­σμό από την ηγε­σία των Μπολ­σε­βί­κων, και αντί­στρο­φα- η Κολ­λο­ντάϊ ήταν η μο­να­δι­κή υπο­στη­ρί­χτρια του Λένιν στην Κε­ντρι­κή Επι­τρο­πή.

Στους μήνες που ακο­λού­θη­σαν πα­ρό­λα αυτά, ήταν ολο­φά­νε­ρη η ση­μα­σία τόσο του επι­χει­ρή­μα­τος του Λένιν για το «όλη η εξου­σία στα σο­βιέτ» , όσο και η κα­τα­νό­η­ση της Κολ­λο­ντάϊ για τον κομ­βι­κό ρόλο των γυ­ναι­κών στη δυ­να­μι­κή και το προ­χώ­ρη­μα της επα­νά­στα­σης.

Πέρα από την Ρα­μπότ­νι­τσα, άρ­χι­σαν και άλλες μπολ­σε­βί­κι­κες εφη­με­ρί­δες να υπο­στη­ρί­ζουν ότι οι κυ­ρί­αρ­χες σε­ξι­στι­κές συ­μπε­ρι­φο­ρές έβα­ζαν σε κίν­δυ­νο την τα­ξι­κή ενό­τη­τα και το κόμμα ασχο­λή­θη­κε ιδιαί­τε­ρα έτσι ώστε οι γυ­ναί­κες να εκ­προ­σω­πού­νται στις ερ­γο­στα­σια­κές επι­τρο­πές, προ­σπα­θώ­ντας να πεί­σει τους άντρες να ψη­φί­ζουν γυ­ναί­κες, ιδιαί­τε­ρα στις βιο­μη­χα­νί­ες που οι τε­λευ­ταί­ες απο­τε­λού­σαν την πλειο­ψη­φία των ερ­γα­ζο­μέ­νων. Οι προ­σπά­θειες του κόμ­μα­τος προ­κα­λού­σαν τις αντι­δρά­σεις των αν­δρών που θε­ω­ρού­σαν τις ερ­γά­τριες απει­λή για τις θέ­σεις ερ­γα­σί­ας.

Έξι βδο­μά­δες μετά την Οκτω­βρια­νή Επα­νά­στα­ση, ο γάμος είχε αντι­κα­τα­στα­θεί με μια απλή πο­λι­τι­κή κα­τα­χώ­ρη­ση και το δια­ζύ­γιο πα­ρα­χω­ρού­νταν εύ­κο­λα, μόνο με την αί­τη­ση του ενός εκ των δύο συ­ντρό­φων. Αυτά τα μέτρα πε­ρι­λή­φθη­καν ένα χρόνο αρ­γό­τε­ρα στον οι­κο­γε­νεια­κό κώ­δι­κα, και έκα­ναν τις γυ­ναί­κες ίσες απέ­να­ντι στο νόμο. Ο θρη­σκευ­τι­κός έλεγ­χος κα­ταρ­γή­θη­κε αφαι­ρώ­ντας αιώ­νες θε­σμι­κής κα­τα­πί­ε­σης με μια μόνο κί­νη­ση. Το δια­ζύ­γιο μπο­ρού­σε να δοθεί σε οποιον­δή­πο­τε από τους δύο συ­ντρό­φους χωρίς δη­λω­μέ­νο λόγο, οι γυ­ναί­κες είχαν το δι­καί­ω­μα να κερ­δί­ζουν τα δικά τους χρή­μα­τα και κα­νείς σύ­ντρο­φος δεν είχε το δι­καί­ω­μα στην πε­ριου­σία του άλλου. Η φράση «νόθο παιδί» εξα­φα­νί­στη­κε— αν μια γυ­ναί­κα δεν ήξερε ποιος ήταν ο πα­τέ­ρας τους παι­διού της, όλοι οι προη­γού­με­νοι σύ­ντρο­φοί της ανα­λάμ­βα­ναν τη συλ­λο­γι­κή ευ­θύ­νη του παι­διού. Το 1920 η Ρωσία έγινε η πρώτη χώρα που νο­μι­μο­ποί­η­σε την έκτρω­ση κα­τό­πιν αι­τή­μα­τος.

Το 1917, η επα­νά­στα­ση ξε­κί­νη­σε και συ­νε­χί­στη­κε από τις γυ­ναί­κες και κατά τη διάρ­κεια των πρώ­των χρό­νων, πολ­λές πα­λιο­μο­δί­τι­κες αντι­λή­ψεις που θε­ω­ρού­σαν τις γυ­ναί­κες κα­τώ­τε­ρες, ιδιο­κτη­σία των αν­δρών , πα­θη­τι­κές, οπι­σθο­δρο­μι­κές, συ­ντη­ρη­τι­κές, χωρίς αυ­το­πε­ποί­θη­ση και αδύ­να­μες όταν τις προ­κα­λού­σαν , αν και δεν εξα­λεί­φθη­καν, του­λά­χι­στον κλο­νί­στη­καν από τη δράση των γυ­ναι­κών και την αφο­σί­ω­σή τους στην πο­λι­τι­κή.

Όμως η Ρώ­σι­κη Επα­νά­στα­ση δεν εξά­λει­ψε την αντρι­κή κυ­ριαρ­χία, ούτε απε­λευ­θέ­ρω­σε τις γυ­ναί­κες. Οι κα­τα­στρο­φι­κές συ­νέ­πειες του εμ­φυ­λί­ου πο­λέ­μου και οι με­τα­γε­νέ­στε­ρες στρε­βλώ­σεις της σο­βιε­τι­κής κυ­βέρ­νη­σης δεν έκα­ναν εφι­κτές αυτές τις δυ­να­τό­τη­τες. Οι ανι­σό­τη­τες πα­ρέ­μει­ναν. Λίγες γυ­ναί­κες κα­τεί­χαν αξιώ­μα­τα, λίγες είχαν εκλε­χτεί σε όρ­γα­να διοί­κη­σης και οι σε­ξι­στι­κές ιδέες δεν μπο­ρού­σαν απλά να εξα­φα­νι­στούν στις ακραί­ες συν­θή­κες που ακο­λού­θη­σαν του Οκτώ­βρη.

Κατά τη διάρ­κεια της επα­νά­στα­σης, οι γυ­ναί­κες δεν συμ­με­τεί­χαν ισό­τι­μα με τους άντρες, ούτε συμ­με­τεί­χαν τόσο στα υψη­λό­τε­ρα επί­πε­δα των πο­λι­τι­κών δια­δι­κα­σιών, αλλά παρ όλους τους πε­ριο­ρι­σμούς της ζωής τους, ξε­πέ­ρα­σαν κάθε προσ­δο­κία και κα­θό­ρι­σαν την κα­τεύ­θυν­ση της επα­νά­στα­σης. Όπως λένε οι Μα­κΝτέρ­μιτ και Χάι­λερ[iv]:

Πράγ­μα­τι, ο δια­χω­ρι­σμός ερ­γα­σί­ας ανά­με­σα σε άν­δρες και γυ­ναί­κες πα­ρέ­μει­νε, αντί όμως να φτά­σου­με στο συ­μπέ­ρα­σμα ότι οι γυ­ναί­κες απέ­τυ­χαν να κλο­νί­σουν την αντρι­κή κυ­ριαρ­χία, μπο­ρού­με να εστιά­σου­με στο πως ελί­χθη­καν μέσα στην πα­ρα­δο­σια­κή τους σφαί­ρα και τι ση­μα­σία είχε αυτό τε­λι­κά για την επα­να­στα­τι­κή δια­δι­κα­σία.

Οι γυ­ναί­κες απο­τε­λούν μέρος της επα­νά­στα­σης του 1917, έγρα­ψαν ιστο­ρία μαζί με τους άντρες, όχι ως πα­θη­τι­κοί θε­α­τές ή σαν ασή­μα­ντες προ­σω­πι­κό­τη­τες αλλά ως γεν­ναί­ες συμ­με­τέ­χου­σες, των οποί­ων η δέ­σμευ­ση με­τρού­σε πολύ αφού ση­μα­το­δο­τού­σε μια συ­νο­λι­κή απόρ­ρι­ψη της κυ­ρί­αρ­χης κα­τα­πί­ε­σης τους. Βλέ­πο­ντας την επα­νά­στα­ση μέσα από τα μάτια των γυ­ναι­κών, μας δί­νε­ται η δυ­να­τό­τη­τα μιας πλού­σιας ανά­γνω­σης αυτού του γε­γο­νό­τος που μέχρι σή­με­ρα πα­ρα­μέ­νει η πιο με­τα­σχη­μα­τι­στι­κή ιστο­ρι­κή στιγ­μή στη ζωή των γυ­ναι­κών.





ΣτΜ:

[i] Το από­σπα­σμα είναι από το βι­βλίο, Ιστο­ρία της Ρώ­σι­κης Επα­νά­στα­σης του Λέων Τρό­τσκι. Για τη με­τά­φρα­ση χρη­σι­μο­ποι­ή­θη­κε η ελ­λη­νι­κή έκ­δο­ση, Πα­ρα­σκή­νιο, 2006.



[ii] Πρό­κει­ται για από­σπα­σμα από ομι­λία της Αλε­ξάν­δρα Κολ­λο­ντάϊ σε ένα φε­μι­νι­στι­κό συ­νέ­δριο του 1908 που δη­μο­σιεύ­τη­κε το 1909 με τον τίτλο: « Η κοι­νω­νι­κή βάση του γυ­ναι­κεί­ου ζη­τή­μα­τος» (The Social Basis of the Woman Question) . Το κεί­με­νο πε­ρι­λαμ­βά­νε­ται στο Selected Writings of Alexandra Kollontai, Allison & Busby, 1977 και δεν έχει με­τα­φρα­στεί μέχρι τώρα στα ελ­λη­νι­κά.



[iii] Ο Robert Service είναι Ιστο­ρι­κός και έχει ασχο­λη­θεί επι­στα­μέ­να με την ιστο­ρία της Σο­βιε­τι­κής Ένω­σης. Το από­σπα­σμα που ανα­φέ­ρε­ται στο άρθρο είναι από το βι­βλίο The Russian Revolution, 1900-1927 , Humanities Press International, 1986



[iv] Οι Anna Hillyar and Jane McDermid είναι ιστο­ρι­κοί της Ρώ­σι­κης Επα­νά­στα­σης και έχουν συγ­γρά­ψει βι­βλία για το ρόλο των γυ­ναι­κών στην επα­νά­στα­ση.