Μικελάντζελο Αντονιόνι, ένας ποιητής του κινηματογράφου & της αστικής αποξένωσης !

Ο Μικελάντζελο Αντονιόνι (Michelangelo Antonioni, 29 Σεπτεμβρίου 1912 – 30 Ιουλίου 2007) ήταν Ιταλός σκηνοθέτης και παραγωγός του κινηματογράφου. Οι ταινίες του διακρίνονται για την ιδιαίτερη αισθητική τους προσέγγιση, δίνοντας έμφαση στους χαρακτήρες. 

Ανήκε ιδεολογικά στο χώρο της Αριστεράς, χωρίς όμως να είναι στρατευμένος, κρίνοντας αντικειμενικά κάθε κατάσταση, κάτι που φανερώνει ένα ειλικρινές (χωρίς ωραιοποιήσεις) ντοκιμαντέρ του για τον Μάο Τσετούνγκ.
Γεννήθηκε στη Φεράρα, στις 29 Σεπτεμβρίου 1912. Σπούδασε οικονομικά και αποφοίτησε από το πανεπιστήμιο της Μπολόνια. 

Το 1939 ξεκίνησε σπουδές κινηματογράφου στη Ρώμη, στο Centro Sperimentale Di Cinematografia της Σινετσιττά. 

Εκεί συνάντησε μερικούς από τους καλλιτέχνες με τους οποίους συνεργάστηκε αργότερα, όπως τον Ρομπέρτο Ροσελίνι. 

Από το 1942 μέχρι και το 1952 συνεργάστηκε σε πέντε ταινίες ως σεναριογράφος, μαζί με τον Ρομπέρτο Ροσελίνι, τον Σάντις, τον Φελίνι και άλλους.Επιλεγμένες ταινίες

Χρονικό μιας αγάπης (1950)
Κραυγή (1957)
Η Περιπέτεια (L’Avventura, 1960)
Η Νύχτα (La Notte, 1961). «Ποτέ έως σήμερα στον κινηματογράφο δεν διερευνήθηκε η ψυχολογία ενός ζευγαριού με μεγαλύτερη σχολαστικότητα και εντιμότητα», έγραψαν οι κριτικοί για τη Νύχτα, ταινία-σταθμό στον ευρωπαϊκό κινηματογράφο, που τιμήθηκε με τη Χρυσή Άρκτο του Φεστιβάλ Βερολίνου. Η Ζαν Μορό και ο Μαρτσέλλο Μαστρογιάννι σε ρεσιτάλ ερμηνείας.
Η Έκλειψη (1962). Το Φεστιβάλ των Καννών του 1962 αγνόησε την ταινία.
Κόκκινη Έρημος (1964)
Blowup (1966). Χρυσός Φοίνικας στο Φεστιβάλ των Καννών.
Ζαμπρίσκυ Πόιντ (1970)
Επάγγελμα Ρεπόρτερ (1975)
Η ταυτότητα μιας γυναίκας (1982)

Στον σχολιασµό που κάνει ο Τζακ Νίκολσον στην ειδική έκδοση DVD της ταινίας του Μικελάντζελο Αντονιόνι «Επάγγελµα: Ρεπόρτερ» (1975), ο αµερικανός ηθοποιός µεταξύ άλλων αποκαλεί τη συνεργασία του µε τον Αντονιόνι «µεγαλύτερη περιπέτεια της ζωής µου».

Αρκετά χρόνια πριν από την έκδοση αυτού του DVD, το 1995, ο Νίκολσον ήταν εκείνος που είχε παραδώσει στον Αντονιόνι το ειδικό Οσκαρ για το σύνολο της προσφοράς του µοναδικού αυτού στυλίστα στον κινηµατογράφο. Ο Αντονιόνι κρατά το ρεκόρ του πιο σύντοµου ευχαριστήριου λόγου στην ιστορία των Οσκαρ. Είπε ένα σκέτο «grazie» («ευχαριστώ»).

Αυτό το µινιµαλιστικό «ευχαριστώ» αντανακλάται στις ταινίες του, από τις οποίες απουσιάζουν οι διάλογοι και µιλούν οι εικόνες. Μετρ της αρχιτεκτονικής κινηµατογραφικής γραφής, ο Αντονιόνι έγινε ευρέως γνωστός ως ο στυλίστας που απέδωσε καλύτερα από κάθε άλλον στον κινηµατογράφο την αποξένωση του ανθρώπου στη σύγχρονη αστική κοινωνία.


|||||||| Η «περιπέτεια» της αναγνώρισης

Βεβαίως, όπως συνέβη µε πολλούς σπουδαίους καλλιτέχνες (και όχι µόνον του κινηµατογράφου), ο Αντονιόνι πρώτα παρεξηγήθηκε και κατόπιν αναγνωρίστηκε. Αρκεί να θυµηθεί κανείς τον θόρυβο που προκάλεσε στο Φεστιβάλ Καννών του 1960 η επίσηµη προβολή της «Περιπέτειας», όταν ένα έξαλλο κοινό φώναζε και γιουχάιζε, την ώρα που η πρωταγωνίστρια της ταινίας Μόνικα Βίτι ξεσπούσε σε κλάµατα έχοντας υποκύψει στη σκληρή υποδοχή.

Το δυσάρεστο αυτό περιστατικό όµως δεν υπήρξε το τέλος αλλά η αφετηρία µιας σειράς συνεργασιών της Βίτι και του Αντονιόνι, ενώ έξι χρόνια αργότερα, στο ίδιο φεστιβάλ, ο Αντονιόνι επρόκειτο να κερδίσει τον Χρυσό Φοίνικα µε το «Blow up» (στο οποίο η Βίτι δεν έπαιζε). Μούσα του πια (αλλά και σύντροφός του για ένα διάστηµα) η Βίτι έπαιξε σε πέντε ακόµη ταινίες του Αντονιόνι: στην «Εκλειψη», στη «Νύχτα», στην «Κόκκινη έρηµο» και, πολλά χρόνια αργότερα, στο «Μυστήριο του Οµπερβαλντ», ένα έργο του Ζαν Κοκτό το οποίο ο Αντονιόνι σκηνοθέτησε για την ιταλική τηλεόραση. Οσο για την «Περιπέτεια» που αποδοκιµάστηκε στην κορωνίδα των κινηµατογραφικών φεστιβάλ, επανεκτιµήθηκε και απέκτησε θέση στο πάνθεον της κινηµατογραφικής πρωτοπορίας.




|||||||| Η οικονομία της κάμερας

Γόνος µεσοαστικής οικογενείας, ο Μικελάντζελο Αντονιόνι γεννήθηκε το 1912 και πέρασε µια µάλλον ήρεµη παιδική ηλικία στα προάστια της Φεράρα. Φοίτησε σε τεχνικό λύκειο και σπούδασε οικονοµία στην Εµπορική Σχολή της Μπολόνια, όπου άρχισε να καλλιεργεί την αγάπη του για τη συγγραφή. ∆ιηγήµατα, σύντοµη ενασχόληση µε θεατρικά κείµενα αλλά και κριτικές κινηµατογράφου για την επαρχιακή εφηµερίδα «Corriere Padano» ως την εκπνοή της δεκαετίας του ‘30. Τότε ήταν που αποπειράθηκε να σκηνοθετήσει ένα ντοκυµαντέρ µε θέµα ένα τρελοκοµείο. Το άρχισε αλλά δεν το ολοκλήρωσε ποτέ (το ίδιο συνέβη και µε την ταινία «Sotto il vestito niente», την οποία αναγκάστηκε να εγκαταλείψει όταν το 1985 υπέστη καρδιακή προβολή). Ο κινηµατογράφος τον απασχολούσε και για να µπορέσει να κάνει πραγµατικότητα το πάθος του έπρεπε να εγκατασταθεί στη Ρώµη. Τα πρώτα χρόνια στην ιταλική πρωτεύουσα ήταν δύσκολα, γιατί οι αριστερές πεποιθήσεις του Αντονιόνι δεν συµβάδιζαν µε το φασιστικό πνεύµα της εποχής, πόσω µάλλον µε τον εκδότη του περιοδικού «Cinema» για το οποίο ο Αντονιόνι έγραφε, τον γιο του... Μπενίτο Μουσολίνι.

Ο Αντονιόνι αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την κριτική και να εισχωρήσει έµπρακτα στον χώρο του κινηµατογράφου – αρχικώς ως βοηθός του Ροµπέρτο Ροσελίνι στην ταινία «Un πlota ritorna», αργότερα του Μαρσέλ Καρνέ στους «Επισκέπτες της νύχτας». Η συνεργασία και µε τους δύο υπήρξε µάλλον τραυµατική. Ο Ροσελίνι τον απέλυσε λόγω καλλιτεχνικών διαφωνιών, ενώ οι συνθήκες γυρισµάτων των «Επισκεπτών της νύχτας» υπήρξαν εφιαλτικές, καθ’ ότι η Γαλλία βρισκόταν τότε υπό γερµανική κατοχή. Παρ’ όλα αυτά, η εµπειρία δίπλα στους δύο σκηνοθέτες ήταν σχολείο για τον Αντονιόνι. Αµέσως µετά την επιστροφή του στην Ιταλία γύρισε τµήµα από το «Gente del Po», ένα µικρού µήκους ντοκυµαντέρ τοποθετηµένο στην περιοχή Πάδο του Βολάνο της Ιταλίας.

Ο Αντονιόνι γνώριζε από παιδί αυτή την περιοχή και έτρεφε µεγάλη αγάπη για το συγκεκριµένο ντοκυµαντέρ, την ταλαιπωρηµένη αφετηρία της καριέρας του. Γιατί ούτε και αυτό ολοκληρώθηκε αµέσως. Οι συνθήκες πολέµου τον είχαν αναγκάσει να διαφύγει. Μετά το τέλος του πολέµου το ολοκλήρωσε.




|||||||| Σημαντικό έργο

Η περίοδος 1950-1957 υπήρξε καθοριστική σε ό,τι αφορά τη διαµόρφωση του σκηνοθετικού ύφους αλλά και της γενικότερης αισθητικής αντίληψης του Αντονιόνι. Οι πρώτες ταινίες του, ανάµεσά τους η «Κυρία χωρίς καµέλιες» και ο «Ερωτας στην πόλη», είναι σφιχτοδεµένα ακαδηµαϊκά µελοδράµατα. Η «Κραυγή» (1957) είναι η αφετηρία του καθοριστικού «αντονιονικού» ύφους: της συναισθηµατικής αποξένωσης, της ψυχολογικής απογύµνωσης και της µεταβλητότητας του ανθρώπινου χαρακτήρα ανάλογα µε την προσαρµογή του στα γεγονότα.

Αυτό το στυλ ωριµάζει στη «Νύχτα» (το 24ωρο ενός παντρεµένου ζευγαριού σε κρίση) και απογειώνεται στην «Εκλειψη», όπου χρήµα και αίσθηµα συγκρούονται στο τερέν ενός χρηµατιστηρίου. Η αρχιτεκτονική της «Εκλειψης» δηλώνει την αψεγάδιαστη µατιά του Αντονιόνι πάνω στη γεωµετρία του αστικού χώρου.

Μετά την «Κόκκινη έρηµο» ο Αντονιόνι ταξιδεύει στο Λονδίνο για να γυρίσει το «Blow up», όπου σχολιάζει την ψυχεδελική ποπ κουλτούρα του Λονδίνου της δεκαετίας του 1960 σε µια ταινία που τον οδήγησε για πρώτη και µοναδική φορά στα Οσκαρ, µε υποψηφιότητες σκηνοθεσίας και σεναρίου γραµµένου κατευθείαν για την οθόνη. Το «Ζαµπρίσκι Πόιντ» ήταν το αµήχανο αποτέλεσµα ενός φλερτ του Αντονιόνι µε την Αµερική, το ντοκυµαντέρ του «Κίνα» είναι ένα µνηµείο για την κοµµουνιστική Κίνα του Μάο Τσε Τουνγκ και το «Επάγγελµα: Ρεπόρτερ», µε το περίφηµο επτάλεπτο µονοπλάνο, η τελευταία µεγάλη ταινία του.

Μετά τη σοβαρή περιπέτεια της υγείας του, ο Αντονιόνι αποµακρύνθηκε από τον κινηµατογράφο αλλά το 1995 µε τη βοήθεια του Βιµ Βέντερς σκηνοθέτησε το «Πέρα από τα σύννεφα». Το αποχαιρετιστήριο έργο του είναι το επεισόδιο της σπονδυλωτής ταινίας «Eros».




ΣΤΑΘΜΟΙ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΤΟΥ




1912

Στις 29 Σεπτεμβρίου γεννιέται στη Φεράρα.


1947

Γυρίζει την πρώτη ταινία του, το μικρού μήκους ντοκυμαντέρ «Gente del Po».


1961

Χρυσή Αρκτος Φεστιβάλ Βερολίνου για την ταινία «Η νύχτα»


1967

Χρυσός Φοίνικας Φεστιβάλ Καννών για το «Blow up».


1964

Χρυσός Λέων Φεστιβάλ Βενετίας για την «Κόκκινη έρημο».


1982

Του απονέμεται το ειδικό βραβείο για τα 35 χρόνια του Φεστιβάλ Καννών


1986

Παντρεύεται την Ενρίκα Αντονιόνι, η οποία θα παραμείνει στο πλευρό του ως τον θάνατό του.


2007

Στις 30 Ιουλίου πεθαίνει στη Ρώμη.

tovima.gr