του Τάκη Κατσιμάρδου //
«…Το καλοκαίρι του 1973 με το πρόσχημα το γύρισμα κινηματογραφικής ταινίας με πρωταγωνιστή τον αμερικανό (Βρετανός ήταν) ηθοποιό Πήτερ Σέλερ, οι τουρκικές μυστικές υπηρεσίες είχαν προβεί στην κινηματογράφηση ακτών τόσο ανατολικά, όσο και δυτικά της πόλης της Κερύνειας. Ακόμη είχαν προβεί σε βυθοσκοπήσεις της θαλάσσιας περιοχής και έλεγχο των ναυτικών δυνάμεων που στάθμευαν στο Κάστρο της Κερύνειας. Η συγκεκριμένη ταινία παρά το μεγάλο ποσό που δαπανήθηκε ποτέ δεν προβλήθηκε στις κινηματογραφικές αίθουσες…»
Το απόσπασμα δεν προέρχεται από κάποιο συνομωσιολογικό αφήγημα. Πρόκειται για απόσπασμα από το επίσημο πόρισμα της Κυπριακής Βουλής των Αντιπροσώπων για το «Φάκελο της Κύπρου». Συντάχτηκε από την Κοινοβουλευτική Επιτροπή, που είχε συσταθεί για το σκοπό αυτό και εγκρίθηκε από την Ολομέλεια της Βουλής το Μάρτιο του 2011 (Ολόκληρο το κείμενο του Πορίσματος στη διεύθυνση http://www2.parliament.cy/parliamentgr/007_anakoinothenta_voulis/2011/Porisma%20Fakelou.pdf )
Πρόκειται για μοναδικό φαινόμενο στην ιστορία του κινηματογράφου . Ίσως και στην ιστορία των πολεμικών επιχειρήσεων. Ουδεμία άλλη σχετική περίπτωση είναι γνωστή στα παγκόσμια χρονικά.Σαράντα χρόνια από το πραξικόπημα στην Κύπρο για την ανατροπή του Μακαρίου και την εισβολή των τουρκικών στρατευμάτων στο νησί τον τραγικό Ιούλιο του 1974 η περίπτωση της «Σάντα Μπάρμπαρα», όπως ήταν ο τίτλος της ταινίας, αποκτά μια ιδιαίτερη σημασία. Εχει μια «αυτοοομοιότητα», όπως θα λέγαμε απλουστευτικά με ορολογία του Fractalart , με τη μεγάλη εικόνα της διπλής προδοσίας στην Κύπρου. Εμπλέκονται μυστικές υπηρεσίες, Τούρκοι, Αμερικανοί, Ελληνες και Ελληνικύπριοι σ΄ ένα γεωγραφικό σημείο, που θ΄ αποτελέσει το προγεφύρωμα για την εισβολή και την κατοχή του 37% της Κύπρου.
Από την ταραγμένη και φορτισμένη πολεμικά εποχή , που είχαν αρχίσει τα γυρίσματα κι αμέσως μετά , είχαν εγερθεί «υποψίες» για τις σκοπιμότητες τις ταινίες. Τα σενάρια για τις σκοπιμότητες, που εξυπηρετούσε, ενισχύθηκαν μετά την εισβολή και τα τετελεσμένα του Αττίλα. Ενισχύθηκαν όταν η ταινία εξαφανίστηκε.
Πίτερ Σέλλερς
Ο πρώτος που ασχολήθηκε συστηματικά με το θέμα, πέραν των αποσπασματικών πληροφοριών, που έβλεπαν το φως, ήταν ο Έλληνας συγγραφέας και σκηνοθέτης Νίκος Θεοδοσίου. Καρπός της έρευνάς του ήταν το 70λεπτο ντοκιμαντέρ “Santa Barbara . Φαντάσματα στην Κερύνεια» το 2007.
Όπως εξηγεί ο ίδιος «ενώ οι ιδεολογικές χρήσεις του κινηματογράφου, από τις διάφορες εξουσίες και κυβερνήσεις, εμφανίζονται σχεδόν με την εμφάνισή του…., η χρησιμοποίησή του ως μέρους μιας πολεμικής μηχανής και ως μέσου για τη διοργάνωση μιας στρατιωτικής επιχείρησης, γίνεται, για πρώτη φορά, το 1973, με την ταινία αυτή. Αυτό ήταν κάτι που μου προξένησε τεράστιο ενδιαφέρον, αλλά και μου έδωσε το κίνητρο να αποδυθώ σε μια επίπονη και δύσκολη έρευνα…»
Το ντοκιμαντέρ, όπως το παρουσιάζει στην ιστοσελίδα του ο Ν. Θεοδοσίου (http://theodosiou.wordpress.com/) παρέχει όλα τα απαραίτητα στοιχεία, που στοιχειοθετούν ότι η «Σάντα Μπάρμπαρα» ήταν ένα κομμάτι μιας πολεμικής μηχανής:
«Αρχές Σεπτεμβρίου 1973, ένα τρικάταρτο ιστιοφόρο, που έχει διασκευαστεί σε παλιό πειρατικό καράβι στην Ελλάδα, μπαίνει στο ήρεμο λιμανάκι της Κυρήνειας. Το όνομά του είναι Santa Barbara.Τις ίδιες μέρες, φτάνει στο αεροδρόμιο της Λευκωσίας και ο διάσημος Εγγλέζος ηθοποιός Πήτερ Σέλλερς. Και οι δυο θα πρωταγωνιστήσουν σε μια ξένη υπερπαραγωγή, μια ταινία εποχής με πειρατές. Η ταινία στηρίζεται στο βιβλίο του Sid Fleishman «Ghost in the Nooonday Sun» (Φαντάσματα το καταμεσήμερο) και σκηνοθέτης είναι ο Peter Medak.Ένα σκηνικό με δυο όψεις: το ψεύτικο, το κινηματογραφικό ντεκόρ μιας κωμωδίας το πραγματικό… που οδηγεί στη μεγάλη τραγωδία του 1974. Άραγε είναι οι δυο όψεις του ιδίου νομίσματος;
Τα γυρίσματα της ταινίας θα ξεκινήσουν σε μια βδομάδα και θα διαρκέσουν δυόμιση μήνες. Μαζί με τον Πήτερ Σέλλερς φτάνει στην Κύπρο κι ένα πολυπληθές κινηματογραφικό συνεργείο από την Αγγλία.
Η συμμετοχή Κυπρίων και Ελλήνων ηθοποιών ή τεχνικών είναι σχεδόν μηδαμινή.
Η παραγωγή εγκαθιστά το στρατηγείο της στην πόλη της Κυρήνειας καθώς τα περισσότερα γυρίσματα γίνονται στο λιμανάκι και το κάστρο της Κερύνειας αλλά και στις ακτές «Πέντε Μίλι» και «Έξι Μίλι».
Η ταινία, για την οποία δαπανώνται υπέρογκα ποσά, δεν βγαίνει ποτέ στις αίθουσες. Τη διανομή της στην Αμερική είχε αναλάβει η Columbia Pictures. Η δικαιολογία που προβλήθηκε ήταν επρόκειτο για μια καλλιτεχνική αποτυχία. Άλλοι έλεγαν ότι δεν ολοκληρώθηκε ποτέ.
Η ταινία εξαφανίζεται και μετά δέκα χρόνια κυκλοφορεί σε βίντεο για οικιακή χρήση μόνο στην Αμερική. Είκοσι χρόνια αργότερα κυκλοφορεί, σε βίντεο πάλι, στην Αγγλία!»
Ο σκηνοθέτης τοποθετεί την ταινία στο ευρύτερο ιστορικό περιβάλλον εκείνων των ημερών στην περιοχή, την Κύπρο και την Ελλάδα και επισημαίνει: « Στις 17 Νοεμβρίου, στην Αθήνα, γίνεται η εξέγερση του Πολυτεχνείου που ακολουθείται στις 25 Νοεμβρίου από την αντικατάσταση του δικτάτορα Παπαδόπουλου από τον Ιωαννίδη. Από εκείνη τη στιγμή μπαίνουν σε άμεση εφαρμογή τα πιο δραστικά μέτρα της χούντας, και φυσικά των ΗΠΑ, για την ανατροπή του Μακαρίου και τη λύση «δια πυρός και σιδήρου» του Κυπριακού προβλήματος.
Τις μέρες αυτές τελειώνουν τα γυρίσματα στην Κύπρο και το κινηματογραφικό συνεργείο αποχωρεί σε μικρές ομάδες. Αλλά περίεργο, δεν τελειώνουν εδώ οι περιπέτειες ούτε του πειρατικού Santa Barbara, ούτε του καπετάνιου του, ούτε των υπεύθυνων της παραγωγής. Μια περίεργη διεκδίκηση χρημάτων από έναν επιχειρηματία της Κερύνεια τους καθηλώνει για μέρες στο νησί.
Η ταινία του Πήτερ Σέλλερς δεν είχε καλή τύχη. Το πραξικόπημα όμως της χούντας κι η εισβολή, που κατέληξε στη διχοτόμηση του νησιού, σημείωσαν απόλυτη επιτυχία!
Μέσα από μαρτυρίες ανθρώπων, που είχαν άμεση ή έμμεση σχέση με την ταινία, ανασυντίθεται το σκηνικό μιας ιστορίας γεμάτης πολλά κενά και ερωτηματικά.
Ένα σκηνικό με δυο όψεις:
το ψεύτικο, το κινηματογραφικό ντεκόρ μιας κωμωδίας
το πραγματικό… που οδηγεί στη μεγάλη τραγωδία.
Άραγε είναι οι δυο όψεις του ιδίου νομίσματος;»
Η ταινία του Θεοδοσίου προβλήθηκε στο φεστιβάλ ντοκιμαντέρ της Θεσσαλονίκης το 2008, αλλά και στην Κύπρο την ίδια χρονιά.
Η σιωπή, που περιέβαλε , την όλη υπόθεση «έσπασε» τότε. Από τα σχετικά δημοσιεύματα του κυπριακού Τύπου, τις συνεντεύξεις και την έρευνα σκηνοθέτη ,όπως και άλλες πληροφορίες, δεν μένουν πολλές αμφιβολίες για τη χρήση της ταινίας (ορισμένα από τα δημοσιεύματα στη διεύθυνση http://theodosiou.wordpress.com/films/santa_barbara%CF%8D/).
Όσο για τον Πίτερ Σέλερ και τη συγκεκριμένη ταινία μπορεί να προστεθεί ότι την περίοδο αυτή ο διάσημος ηθοποιός βρίσκεται στ΄ «αζήτητα». Στα βιογραφικά του η ταινία είτε δεν αναφέρεται είτε καταχωρείται ως μια από τις μεγάλες αποτυχίες του. Οσοι την έχουν δει και ασχοληθεί μαζί της την κατατάσσουν περίπου στα σκουπίδια. Ιδού μια από τις περιγραφές της στην κυπριακή εφημερίδα «Πολίτης»:“Φάντασμα το καταμεσήμερο…” Μετάφραση από τον αγγλικό τίτλο της ταινίας με πρωταγωνιστή τον Peter Sellers, “Ghost in the Noonday Sun”… Ένας τίτλος που παραπέμπει σε έργο τρόμου, μια ταινία πειρατική, μεταφορικά και κυριολεκτικά, που μεταφέρει επί της οθόνης μια παιδική νουβέλα… Είναι η χειρότερη ταινία του Peter Sellers, σύμφωνα με τις κριτικές που απέσπασε. Το πιο γελοίο πράγμα σε αυτή τη θλιβερή παρωδία είναι το όνομα του χαρακτήρα που υποδύεται ο Sellers, Captain Dick Scratcher (το dick για το ανδρικό γεννητικό όργανο και το Scratcher για το… ξύστης). Σχεδόν τα πάντα είναι άσχημα σε αυτή την ταινία: Η ηθοποιία, το σενάριο, ο ήχος. Πλοκή δεν υπάρχει. Ο Dick Scratcher σκοτώνει έναν πειρατή, παίρνει τον χάρτη του θησαυρού και αυτοανακηρύσσεται σε καπετάνιο επειδή κατέχει τον χάρτη και ψάχνει τον θησαυρό…»
Προφανώς δεν χρειαζόταν. Άλλο σκοπό είχε η ταινία. Εγείρεται, βεβαίως, ένα ερώτημα για τον ίδιο το Σέλερ και τη συμμετοχή του. Αλλά αυτό, μάλλον , είναι προορισμένο να μένει αναπάντητο …
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου