Η πολιτική κληρονομιά του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη έχει κάμποσα σκοτεινά σημεία και τα Ιουλιανά είναι ένα από αυτά
του Κώστα Αρβανίτη
O Kωνσταντίνος Μητσοτάκης δε μπορεί να έχει παράπονο. Κάθε έλληνας πολιτικός θα ευχόταν η κληρονομιά του να λανσάρονταν τόσο θετικά μετά θάνατον. Ας μην ξεχνάμε όμως ότι η πρώτη φορά που το όνομα του Μητσοτάκη ακούστηκε σε όλη την Ελλάδα, αφορά μία από τις πιο σκοτεινές πτυχές της ιστορίας του: Tην Αποστασία του 1965 με τις φοβερές
συνέπειες που είχε για τη χώρα.
Το υπέδαφος της πολιτικής κρίσης
Για να καταλάβει κανείς όμως τι σήμαινε αυτή η κίνηση, πρέπει να θυμηθούμε λίγο το κλίμα της δύσκολης δεκαετίας του ’60. Αυτοί ήταν οι πρωταγωνιστές της:
Η ΕΡΕ (Εθνική Ριζοσπαστική Ένωση) του Κωνσταντίνου Καραμανλή. Η παλιά καλή δεξιά παράταξη που αντιπροσωπεύει τους νικητές του Εμφυλίου έχει σοβαρά προβλήματα στα ποσοστά της τα οποία έχουν φανεί στις εκλογές του 1961 (που έκαναν διάσημες τις φράσεις “βία και νοθεία” και “ψήφισαν και τα δέντρα“). <ετά από 11 χρόνια χάνει τις εκλογές το 1964 και πάει ακόμη χειρότερα στις δημοτικές της ίδιας χρονιάς.
Η ΕΚ (Ένωση Κέντρου) του Γεώργιου Παπανδρέου δεν ήθελε να σπάσει πολύ τα αυγά με το καθεστώς μετά τον εμφύλιο (το Βασιλιά, το ΝΑΤΟ, τους Αμερικάνους κλπ). Με τα υψηλά της ποσοστά όμως απειλούσε να καταλάβει πολύ χώρο εντός του κρατικού μηχανισμού, ο οποίος φυλασσόταν προσεκτικά για τους δεξιούς. Μέσα στην παράνοια του Ψυχρού Πολέμου επίσης, η άνοδος της με το εντυπωσιακό 52.7% και 171 βουλευτές φοβίζει κάποιους ότι ο κόσμος μπορεί να βγει από το μαντρί και ποιος ξέρει, η Ελλάδα να καταλήξει Κούβα, παρότι ο Γιώργος Παπανδρέου δεν ήταν επ’ουδενί Φιντέλ Κάστρο.
Η ΕΔΑ (Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά), το μέτωπο που είχε στηθεί γύρω από το παράνομο ΚΚΕ. Παρότι έχασαν τον εμφύλιο και διώχτηκαν άγρια με εξορίες, φυλακές και εκτελέσεις, οι κομμουνιστές επέμεναν με ένα νέο εκλογικό σχηματισμό και το 1958 μάλιστα είχαν πάρει το σοκαριστικό 24%. Στις επόμενες εκλογές δεν τα πήγαν τόσο καλά, αλλά η Δεξιά και οι κύκλοι της είχαν αρχίσει να ανησυχούν ότι η νίκη στον Εμφύλιο δε θα κρατήσει για πολύ.
Καθώς ο πληθυσμός και η κοινωνία της Ελλάδα άλλαζε και μετακινούνταν προς την πόλη ή μετανάστευε, οι παλιοί τρόποι για να ελεγχθεί ο πληθυσμός με εκλογές και όχι μόνο αδυνάτιζαν καθώς ο κόσμος ζητούσε αλλαγές. Οι παλιοί συντηρητικοί θεσμοί δηλαδή, ο Βασιλιάς και το Παλάτι, το ακροδεξιό παρακράτος και η πανταχού παρούσα πρεσβεία των ΗΠΑ ήταν κάθετα αντίθετοι σε αυτή την αλλαγή και ζητούσαν να διαιωνιστεί η ΕΡΕ στην εξουσία με οποιοδήποτε τρόπο.
Το πιο χαρακτηριστικό επεισόδιο της εποχής είναι η δολοφονία του βουλευτή της ΕΔΑ Γρηγόρη Λαμπράκη από ακροδεξιούς το Μάιο του 1963 στη Θεσσαλονίκη. Παρακρατικοί τον χτυπούν θανάσιμα μπροστά σε άπειρο κόσμο και η ακόλουθη έρευνα θα δείξει ότι τα σώματα ασφαλείας της κυβέρνησης Καραμανλή είναι χωμένα ως το λαιμό στην υπόθεση. Στην κηδεία του Λαμπράκη θα πάνε 200.000 άνθρωποι ενώ ίδιος ο Καραμανλής θα φωνάξει την άλλη μέρα το ιστορικό:
«Μα ποιος κυβερνά επιτέλους αυτήν τη χώρα;»
Αυτός είναι ο βούρκος που προηγήθηκε της Αποστασίας.
Παλάτι, παρακράτος και ΗΠΑ εναντίον εκλεγμένης κυβέρνησης
Όπως γίνεται αντιληπτό, ενάμιση χρόνο μετά τις βουλευτικές εκλογές του 1964 το Παλάτι δε θέλει με τίποτε να παραδεχτεί την ήττα της ΕΡΕ στις εκλογές. Ψάχνει λοιπόν ένα σχέδιο για να βρει δίοδο και να ελέγξει την εξουσία και το πάτημα θα είναι η απόπειρα της ΕΚ και της ΕΔΑ να πάνε τον Καραμανλή σε ειδικό δικαστήριο για ένα σκάνδαλο.
Η αναξιοπιστία του Γεωργίου Παπανδρέου ίσχυε και για τις ΗΠΑ. Η απόρριψη του σχεδίου του αμερικάνου υπ.Εξ. Άτσεσον για την Κύπρο και η επίσκεψη στην ΕΣΣΔ ήταν too much και η ανεξαρτησία της χώρας δεν υπήρχε τότε: το μόνο που απασχολούσε τις ΗΠΑ ήταν η σκακιέρα με την ΕΣΣΔ και αυτά τους φαίνονταν επικίνδυνα για την κυριαρχία τους. Όπως έστειλε το Σεπτέμβριο του 1965 ο αμερικάνος διπλωμάτης Άνσουτς:
«H πρεσβεία έχει καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η επιστροφή του Γεωργίου Παπανδρέου στην εξουσία πρέπει να αποφευχθεί».
H ισχυροποίηση της Ένωσης Κέντρου και του Παπανδρέου μπορεί να είχε απρόβλεπτες συνέπειες και οι ΗΠΑ πήγαν με την ακραία συντηρητική λύση. Βάσει αυτής της πολιτικής είχαν στηρίξει μια σειρά από δικτατορίες άλλωστε, όπως τη δικιά μας.
Ο Παπαδόπουλος με τον πρεσβευτή των ΗΠΑ Τάλμποτ (αριστερά)
Κάποια στιγμή το όνομα του Ανδρέα ανακατεύτηκε με υποτιθέμενη κίνηση αριστερών αξιωματικών (η ΑΣΠΙΔΑ) για να κυριαρχήσουν στο στρατό, ο οποίος ήταν τσιφλίκι για τη Δεξιά και το βαθύ κράτος. Παρότι η ανάμειξη του Α. Παπανδρέου δεν αποδείχθηκε, ήταν η αφορμή για να ανατραπεί η κυβέρνηση Παπανδρέου.
Ο βασιλιάς Κωνσταντίνος αρνήθηκε να υπογράψει το διάταγμα που θα άλλαζε τον υπουργό Άμυνας Πέτρο Γαρουφαλιά και τον αρχηγό ΓΕΣ στρατηγό Γεννηματά (και οι δύο άνθρωποι του Βασιλιά), για να μπει ο ίδιος ο Παπανδρέου υπουργός Άμυνας. Ο Γαρουφαλιάς ο ίδιος αρνούνταν να παραιτηθεί, προφανώς σε συνεννόηση με το παλάτι ενώ αργότερα έγινε φιλοχουντικός.
Ο Παπανδρέου λοιπόν εξοργισμένος αποφασίζει να παραιτηθεί στις 15 Ιουλίου 1965 για να δείξει ότι δε μασάει. Επειδή η Ένωση Κέντρου κατείχε ισχυρή κοινοβουλευτική πλειοψηφία, έπρεπε να βρεθεί τρόπος να παρακαμφθεί αυτό χωρίς να γίνουν εκλογές. Το πρόβλημα έλυσαν οι αποστάτες, την κυβέρνηση των οποίων υποστήριξε η ΕΡΕ.
Η κυβέρνηση των αποστατών, δεξιά ο Μητσοτάκης
Πριν καν γυρίσει στο σπίτι του ο Παπανδρέου, ο πρόεδρος της Βουλής και συνοδοιπόρος του Παπανδρέου στην Ένωση Γεώργιος – Αθανασιάδης Νόβας έχει δεχτεί εντολή σχηματισμού κυβέρνησης από το Βασιλιά μέσα σε ένα τέταρτο. To ίδιο βράδυ έχει ορκιστεί. Δυσκολεύτηκαν αλλά μετά και από παρέμβαση των Αμερικάνων, οι Δημήτρης Παπασπύρου και Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, στελέχη και οι δύο της Ένωσης Κέντρου ορκίζονται υπουργοί της κυβέρνησης Νόβα.
Μέχρι το Σεπτέμβριο θα ακολουθήσουν και άλλα κύματα αποστατών (39 βουλευτές της ΕΚ συνολικά) σε διαφορετικές κυβερνήσεις με διαφορετικούς πρωθυπουργούς, ενώ το παρασκήνιο όλων αυτών των διαδικασιών έχει γεμίσει ολόκληρους τόμους.
39 αποστάτες εναντίον εκατοντάδων χιλιάδων κόσμου
Έτσι ολοκληρώθηκε ένα πρακτικά κοινοβουλευτικό πραξικόπημα, στο οποίο η κατάχρηση εξουσίας από το Βασιλιά μαζί με λίγο σπρώξιμο από τις ΗΠΑ και τη συνεργεία των αποστατών ανέτρεψε τον εκλεγμένο με απόλυτη πλειοψηφία πρωθυπουργό. Τα νέα της συνωμοσίας έγιναν δεκτά με τρομερό θυμό από τους οπαδούς της Ένωσης Κέντρου και της ΕΔΑ, οι οποίοι βγήκαν στους δρόμους κατά εκατοντάδες χιλιάδες:
Τα συνθήματα τα έχωναν έντονα στους αποστάτες, το βασιλιά και τη μανούλα του (τη Φρειδερίκη, η οποία πάντα έχωνε τη μύτη της στην πολιτική ζωή της χώρας):
“Κάτω η μοναρχία”/”Οι προδότες στο Γουδί”,/”Δεν σε θέλει ο λαός, παρ’ τη μάνα σου και μπρος”
Aπό τις 16 Ιουλίου ως τις 17 Αυγούστου, έγιναν στη χώρα 338 συγκεντρώσεις ενάντια στην Αποστασία με συμμετοχή εκατομμυρίων ίσως ανθρώπων, οι 67 από αυτές στην Αθήνα. Τα γεγονότα που έμεινα στην ιστορία ως Ιουλιανά περιγράφει ιδανικά ο συγγραφέας Στρατής Τσίρκας στο βιβλίο του “Η χαμένη άνοιξη“:
Το πλήθος είχε καταλάβει όλο το πεζοδρόμιο, αντίκρυ δεξιά μας η Βουλή – άρχιζε η πολιορκία της. Φώναζα κι εγώ με τους άλλους, ώσπου έγδαρα το λαρύγγι μου: «Κάτω οι προδότες. Κάτω οι δούλοι της Αυλής. Ένας είναι ο αρχηγός, ο κυρίαρχος Λαός». Αγόρια και κορίτσια έφταναν ομάδες –ομάδες, ξεχώριζαν μερικά πανώ των Λαμπράκηδων∙ παίρναν θέση στο πεζοδρόμιο, ύστερα πέρασαν και στ’ αντικρινό, η πολιορκία της Βουλής γινόταν πιο στενή.
Με το σούρουπο άρχισαν να φτάνουν οι εργαζόμενοι: υπάλληλοι καταστημάτων, εργάτες κι εργάτριες από τις βιομηχανίες γύρω στην Αθήνα και τον Πειραιά. Η πλατεία Συντάγματος γέμισε κι οι φωνές, σαν άγρια καταιγίδα, τάραζαν το πλήθος κύμα στο κύμα. Ο τόνος έγινε πιο τραχύς: «Μητσοτάκη, κάθαρμα».
Στις 21 Ιουλίου, κατά τη διάλυση άλλης μια τεράστιας διαδήλωσης δολοφονείται από σφαίρα της αστυνομίας ο φοιτητής Σωτήρης Πέτρουλας.
Η κυβέρνηση Νόβα θα προσπαθήσει στην αρχή να τον θάψει στα μουλωχτά για να γλιτώσει τις αντιδράσεις, αλλά μετά από κατακραυγή η κηδεία θα γίνει κανονικά με τεράστια συμμετοχή κόσμου.
Η χώρα οριστικά στην τροχιά των τανκς
Η τελική κυβέρνηση αποστατών θα τερματιστεί εντέλει το Δεκέμβριο του 1966 με το σκοπό να γίνουν εκλογές. Ο ίδιος ο Μητσοτάκης θα προσπαθήσει μετά από χρόνια να δικαιολογήσει τις πράξεις του λέγοντας ότι μετά τις ενέργειες του Βασιλιά, το μόνο που μπορούσε να κάνει ήταν να προσπαθήσει να αποτραπεί η δικτατορία.
«Εκείνο το βράδυ βρέθηκα ενώπιον του σκληρότερου διλήμματος της ζωής μου. Αν δεν ορκιζόμουν, θα πηγαίναμε σε εμφύλιο»
Μετά την αποστασία πάντως, όλα είχαν κριθεί ανάποδα. Ο εξευτελισμός του πολιτεύματος, η έλλειψη εμπιστοσύνης του κόσμου στους πολιτικούς και κυρίως ο τελείως ασυγκράτητος πλέον στρατός μόνο ένα δρόμο άφηναν.
Αντί για εκλογές, είχε έρθει η ώρα της χούντας. 4 μήνες μετά την τελευταία κυβέρνηση αποστατών, ένας συνταγματάρχης Παπαδόπουλος και μερικοί ακόμη ακροδεξιοί αξιωματικοί θα βάλουν τη χώρα σε γύψο για μια επταετία.
Πηγές: (1, 2, 3, 4, 5, 6)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου