Κάποτε ο Άγγλος ποιητής Γ.Χ. Ώντεν είχε πεί ότι «Για να συγκεντρώσει κανείς τα έργα του Κοκτό δεν χρειάζεται βιβλιοθήκη, αποθήκη χρειάζεται».
Γιος εύπορου παριζιάνου συμβολαιογράφου και μορφωμένος στο Λύκειο Κοντορσέ, ο Κοκτώ θέλησε να πειραματιστεί σε όλα τα είδη τέχνης, με πολύπλευρη παρουσία, αφού δεν περιοριζόταν στη συγγραφή των έργων του, αλλά συμμετείχε ενεργά σε αυτά ως ηθοποιός, παραγωγός, σκηνογράφος.
Εξέδωσε την πρώτη του ποιητική συλλογή, «Το λυχνάρι του Αλαντίν» σε ηλικία 18 ετών.
Koκτό από τον Μοντιλιάνι
Ο Ζαν Μορίς Κοκτό γεννήθηκε λίγο έξω από το Παρίσι, στο Μαιζόν Λαφίτ και μεγάλωσε σε ένα σπίτι της αστικής τάξης. Ο πατέρας του ήταν συμβολαιογράφος και ο ίδιος ήρθε σε επαφή με τις τέχνες και τα γράμματα σε μικρή ηλικία. Η ανέφελη παιδική ζωή του Κοκτό διακόπτεται από το τραγικό συμβάν της αυτοκτονίας του πατέρα του, κάτι που θα τον τραυματίσει για όλη του τη ζωή. Η οικογένεια μετακομίζει στο σπίτι των παππούδων και ο Κοκτό συνεχίζει τις σπουδές του στο περίφημο λύκειο Κοντορσέ. Εκεί θα φανεί από νωρίς το ταλέντο του στη γραφή. Ήταν μόλις 18 ετών όταν έγραψε την πρώτη του ποιητική συλλογή, «Το λυχνάρι του Αλαντίν» (δημοσιεύτηκε το 1909).
Πολύ σύντομα ξεχωρίζει για την αβρότητα και τη χάρη στο ύφος του, για τον πλούτο της φαντασίας. Όλο του το έργο, ακόμα και τα φιλοσοφικά και κριτικά του δοκίμια, διαπνέεται από ένα αίσθημα παιδικής αφέλειας μαζί με μια αγωνία αναζήτησης. Σε νεαρότατη ηλικία ο Κοκτό φαντάζει ως παιδί-θαύμα της γαλλικών γραμμάτων. Aπό τους συγγραφείς που είχαν επιρροή στο έργο του είναι ο Εντμόν Ροστάν, ο Ραϊμόν Ραντιγκέ, ο Κατύλ Μαντές, η Κόμισσα ντε Νοάιγ, μα πιο πολύ ο Αντρέ Ζιντ.
Στη δεκαετία του 1910 θα έρθει σε επαφή με διαπρεπείς μορφές της μποέμικης παριζιάνικης σκηνής, όπως ο ποιητής Γκιγιόμ Απολινέρ και οι ζωγράφοι Αμεντέο Μοντιλιάνι και Πάμπλο Πικάσο, αλλά και ο Προυστ και ο Αντρέ Ζιντ. Τον αποκαλούν «άστατο πρίγκιπα», από τον τίτλο της ποιητικής συλλογής που εξέδωσε το 1910.
Η ποίηση είναι μόνο το ένα από τα πεδία της τέχνης τα οποία τον μαγεύουν. Βλέπει τον Νιζίνσκι να χορεύει με τα Ρώσικα μπαλέτα και αποφασίζει να εμπλακεί ενεργά με τον χορό. Αρχίζει να σχεδιάζει τις αφίσες των μπαλέτων και το 1917 γράφει την ιστορία της παράστασης «Parade, στην οποία ο Ερίκ Σατί συνέθεσε τη μουσική και ο Πικάσο σχεδίασε σκηνικά και κοστούμια. Στη δεκαετία του 1920 θα επιδείξει μια μεγάλη γκάμα δραστηριοτήτων. Γράφει λιμπρέτα, ποιητικές συλλογές, ζωγραφίζει, γράφει το πρώτο του μυθιστόρημα, εμπνευσμένο από τις περιπέτειές του στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, όπου υπηρέτησε ως οδηγός ασθενοφόρου στο βελγικό μέτωπο. Παράλληλα σκηνοθετεί σύγχρονες εκδοχές κλασικών δραμάτων.
Koκτό και Ζαν Μαρέ
Ο δεύτερος θάνατος που σφράγισε τη ζωή του ήταν αυτός του συντρόφου του συγγραφέα Raymond Radiguet από τύφο. Ο Κοκτό κατέφυγε στο όπιο για να βρει παρηγοριά. Από το 1937 μέχρι το τέλος της ζωής του είναι σύντροφος του Γάλλου ηθοποιού Ζαν Μαρέ.
Κοκτό και Πιαφ
Στη δεκαετία του 1930 ο Κοκτό είναι πια διάσημος και σκηνοθετεί την πρώτη του ταινία, το βουβό και σουρεαλιστικό «Αίμα του Ποιητή», σπουδή στον έρωτα και το θάνατο. Από την πρώτη του ταινία θα περάσουν 16 χρόνια μέχρι να κάνει την διάσημη ταινία του «Η Πεντάμορφη και το Τέρας» που έμελλε να εμπνεύσει μια ολόκληρη γενιά κινηματογραφιστών.
Josette Day και Jean Marais στο La Belle et la Bête
Στη διάρκεια του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου, η κυβέρνηση του Βισί χαρακτήρισε τον Κοκτώ παρακμασμένο, με τον φασιστικό Τύπο να τον καταγγέλλει ως ομοφυλόφιλο και τον γερμανό κατακτητή να διακόπτει τις παραστάσεις των έργων του έπειτα από επεισόδια που δημιουργήθηκαν.
Το 1950 ο Κοκτό σκηνοθετεί την ταινία «Ορφέας» (1950), τη σουρεαλιστική εκδοχή του πάνω στον αρχαίο μύθο του Ορφέα. Την «Τριλογία του Ορφέα» θα την ολοκληρώσει στη δεκαετία του 1960. Όπως επίσης και βιβλία που καθορίζουν το ύφος της εποχής του, τους Τρομερούς γονείς, τα Τρομερά παιδιά, τον Μύθο του Σίσυφου, τη Δαιμόνια Μηχανή.
Ο Κοκτό είναι πλέον ένας από τους πιο διάσημους Γάλλους παγκοσμίως. Η φήμη του και η επιρροή του είναι όσο λίγων καλλιτεχνών. Το ίδιο και η δημοτικότητά του. Θεωρείται ένας από τους καλλιτέχνες που συνέβαλλαν στη διάδοση της σύγχρονης τέχνης και στην αποδοχή της από το μεγάλο κοινό. Ο Κοκτό μέχρι το τέλος της ζωής του δεν σταμάτησε να εργάζεται και να πειραματίζεται. Ήταν το σύμβολο μιας ολόκληρης δημιουργικής εποχής, του Μεσοπολέμου, της πιο δημιουργικής ίσως σε ρεύματα του 20ου αιώνα.
Κοκτό και Πικάσο
Ο Κοκτό, ένας από τους κύριους εκφραστές της καλλιτεχνικής πρωτοπορίας άφησε την τελευταία του πνοή το 1963, μία ημέρα μετά την Εντίθ Πιάφ. Ο Ζαν Κοκτό και η Εντίθ Πιάφ, σε ένα από τα περίεργα παιχνίδια της μοίρας, διασταυρώθηκαν το 1940 όταν η Πιάφ ερμήνευσε αλησμόνητα τον Ωραίο αδιάφθορο, που ο Κοκτό είχε γράψει ειδικά για εκείνη.
Κοκτό και Πικάσο
Βιβλία του Ζαν Κοκτό στα ελληνικά:
(1986) Δαιμόνια μηχανή, Δωδώνη
(1986) Ελληνικό ημερολόγιο, εκδόσεις Καστανιώτη [κείμενα, ζωγραφική]
(1988) Το λευκό βιβλίο ή Έρωτες αγοριών, Αίολος [κείμενα, εικονογράφηση]
(1993) Τα τρομερά παιδιά, Printa
(1994) Ανθρώπινη φωνή, Έψιλον
(1994) Η ανθρώπινη φωνή. Το φάντασμα της Μασσαλίας. Η ψεύτρα. Την έχασα, Δωδώνη
(1998) Οι τρομεροί γονείς, Δωδώνη
(2002) Οι τρομεροί γονείς, Εκδόσεις Πατάκη
(2005) Θέατρο τσέπης, Άγρα
(2006) Ο γύρος του κόσμου σε 80 ημέρες, Κέδρος
(2007) Θωμάς ο απατεώνας, Αιγόκερως [κείμενα, εικονογράφηση]
(2007) Το όπιο, Αιγόκερως
(2010) Το φάντασμα της Μασσαλίας (γραμμένο για την Εντίθ Πιαφ), Μπιλιέτο
(2014) Καταχθόνια μηχανή, Δωδώνη
Εξέδωσε την πρώτη του ποιητική συλλογή, «Το λυχνάρι του Αλαντίν» σε ηλικία 18 ετών.
Koκτό από τον ΜοντιλιάνιΟ Ζαν Μορίς Κοκτό γεννήθηκε λίγο έξω από το Παρίσι, στο Μαιζόν Λαφίτ και μεγάλωσε σε ένα σπίτι της αστικής τάξης. Ο πατέρας του ήταν συμβολαιογράφος και ο ίδιος ήρθε σε επαφή με τις τέχνες και τα γράμματα σε μικρή ηλικία. Η ανέφελη παιδική ζωή του Κοκτό διακόπτεται από το τραγικό συμβάν της αυτοκτονίας του πατέρα του, κάτι που θα τον τραυματίσει για όλη του τη ζωή. Η οικογένεια μετακομίζει στο σπίτι των παππούδων και ο Κοκτό συνεχίζει τις σπουδές του στο περίφημο λύκειο Κοντορσέ. Εκεί θα φανεί από νωρίς το ταλέντο του στη γραφή. Ήταν μόλις 18 ετών όταν έγραψε την πρώτη του ποιητική συλλογή, «Το λυχνάρι του Αλαντίν» (δημοσιεύτηκε το 1909).
Πολύ σύντομα ξεχωρίζει για την αβρότητα και τη χάρη στο ύφος του, για τον πλούτο της φαντασίας. Όλο του το έργο, ακόμα και τα φιλοσοφικά και κριτικά του δοκίμια, διαπνέεται από ένα αίσθημα παιδικής αφέλειας μαζί με μια αγωνία αναζήτησης. Σε νεαρότατη ηλικία ο Κοκτό φαντάζει ως παιδί-θαύμα της γαλλικών γραμμάτων. Aπό τους συγγραφείς που είχαν επιρροή στο έργο του είναι ο Εντμόν Ροστάν, ο Ραϊμόν Ραντιγκέ, ο Κατύλ Μαντές, η Κόμισσα ντε Νοάιγ, μα πιο πολύ ο Αντρέ Ζιντ.
Στη δεκαετία του 1910 θα έρθει σε επαφή με διαπρεπείς μορφές της μποέμικης παριζιάνικης σκηνής, όπως ο ποιητής Γκιγιόμ Απολινέρ και οι ζωγράφοι Αμεντέο Μοντιλιάνι και Πάμπλο Πικάσο, αλλά και ο Προυστ και ο Αντρέ Ζιντ. Τον αποκαλούν «άστατο πρίγκιπα», από τον τίτλο της ποιητικής συλλογής που εξέδωσε το 1910.
Η ποίηση είναι μόνο το ένα από τα πεδία της τέχνης τα οποία τον μαγεύουν. Βλέπει τον Νιζίνσκι να χορεύει με τα Ρώσικα μπαλέτα και αποφασίζει να εμπλακεί ενεργά με τον χορό. Αρχίζει να σχεδιάζει τις αφίσες των μπαλέτων και το 1917 γράφει την ιστορία της παράστασης «Parade, στην οποία ο Ερίκ Σατί συνέθεσε τη μουσική και ο Πικάσο σχεδίασε σκηνικά και κοστούμια. Στη δεκαετία του 1920 θα επιδείξει μια μεγάλη γκάμα δραστηριοτήτων. Γράφει λιμπρέτα, ποιητικές συλλογές, ζωγραφίζει, γράφει το πρώτο του μυθιστόρημα, εμπνευσμένο από τις περιπέτειές του στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, όπου υπηρέτησε ως οδηγός ασθενοφόρου στο βελγικό μέτωπο. Παράλληλα σκηνοθετεί σύγχρονες εκδοχές κλασικών δραμάτων.
Koκτό και Ζαν ΜαρέΟ δεύτερος θάνατος που σφράγισε τη ζωή του ήταν αυτός του συντρόφου του συγγραφέα Raymond Radiguet από τύφο. Ο Κοκτό κατέφυγε στο όπιο για να βρει παρηγοριά. Από το 1937 μέχρι το τέλος της ζωής του είναι σύντροφος του Γάλλου ηθοποιού Ζαν Μαρέ.
Κοκτό και ΠιαφΣτη δεκαετία του 1930 ο Κοκτό είναι πια διάσημος και σκηνοθετεί την πρώτη του ταινία, το βουβό και σουρεαλιστικό «Αίμα του Ποιητή», σπουδή στον έρωτα και το θάνατο. Από την πρώτη του ταινία θα περάσουν 16 χρόνια μέχρι να κάνει την διάσημη ταινία του «Η Πεντάμορφη και το Τέρας» που έμελλε να εμπνεύσει μια ολόκληρη γενιά κινηματογραφιστών.
Josette Day και Jean Marais στο La Belle et la BêteΣτη διάρκεια του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου, η κυβέρνηση του Βισί χαρακτήρισε τον Κοκτώ παρακμασμένο, με τον φασιστικό Τύπο να τον καταγγέλλει ως ομοφυλόφιλο και τον γερμανό κατακτητή να διακόπτει τις παραστάσεις των έργων του έπειτα από επεισόδια που δημιουργήθηκαν.
Το 1950 ο Κοκτό σκηνοθετεί την ταινία «Ορφέας» (1950), τη σουρεαλιστική εκδοχή του πάνω στον αρχαίο μύθο του Ορφέα. Την «Τριλογία του Ορφέα» θα την ολοκληρώσει στη δεκαετία του 1960. Όπως επίσης και βιβλία που καθορίζουν το ύφος της εποχής του, τους Τρομερούς γονείς, τα Τρομερά παιδιά, τον Μύθο του Σίσυφου, τη Δαιμόνια Μηχανή.
Ο Κοκτό είναι πλέον ένας από τους πιο διάσημους Γάλλους παγκοσμίως. Η φήμη του και η επιρροή του είναι όσο λίγων καλλιτεχνών. Το ίδιο και η δημοτικότητά του. Θεωρείται ένας από τους καλλιτέχνες που συνέβαλλαν στη διάδοση της σύγχρονης τέχνης και στην αποδοχή της από το μεγάλο κοινό. Ο Κοκτό μέχρι το τέλος της ζωής του δεν σταμάτησε να εργάζεται και να πειραματίζεται. Ήταν το σύμβολο μιας ολόκληρης δημιουργικής εποχής, του Μεσοπολέμου, της πιο δημιουργικής ίσως σε ρεύματα του 20ου αιώνα.
Κοκτό και ΠικάσοΟ Κοκτό, ένας από τους κύριους εκφραστές της καλλιτεχνικής πρωτοπορίας άφησε την τελευταία του πνοή το 1963, μία ημέρα μετά την Εντίθ Πιάφ. Ο Ζαν Κοκτό και η Εντίθ Πιάφ, σε ένα από τα περίεργα παιχνίδια της μοίρας, διασταυρώθηκαν το 1940 όταν η Πιάφ ερμήνευσε αλησμόνητα τον Ωραίο αδιάφθορο, που ο Κοκτό είχε γράψει ειδικά για εκείνη.
Κοκτό και ΠικάσοΒιβλία του Ζαν Κοκτό στα ελληνικά:
(1986) Δαιμόνια μηχανή, Δωδώνη
(1986) Ελληνικό ημερολόγιο, εκδόσεις Καστανιώτη [κείμενα, ζωγραφική]
(1988) Το λευκό βιβλίο ή Έρωτες αγοριών, Αίολος [κείμενα, εικονογράφηση]
(1993) Τα τρομερά παιδιά, Printa
(1994) Ανθρώπινη φωνή, Έψιλον
(1994) Η ανθρώπινη φωνή. Το φάντασμα της Μασσαλίας. Η ψεύτρα. Την έχασα, Δωδώνη
(1998) Οι τρομεροί γονείς, Δωδώνη
(2002) Οι τρομεροί γονείς, Εκδόσεις Πατάκη
(2005) Θέατρο τσέπης, Άγρα
(2006) Ο γύρος του κόσμου σε 80 ημέρες, Κέδρος
(2007) Θωμάς ο απατεώνας, Αιγόκερως [κείμενα, εικονογράφηση]
(2007) Το όπιο, Αιγόκερως
(2010) Το φάντασμα της Μασσαλίας (γραμμένο για την Εντίθ Πιαφ), Μπιλιέτο
(2014) Καταχθόνια μηχανή, Δωδώνη
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου