Συνέντευξη με τον Stefano Rodotà της Simonetta Fiori, από την La Repubblica
Από τις λέξεις κλειδιά της νέας χιλιετίας είναι η πιο κακοποιημένη. Ίσως η πιο τσαλαπατημένη. Η αξιοπρέπεια αποτελεί επίσης ένα βασικό λήμμα στο αυτοβιογραφικό λεξικό του StefanoRodotà από το εργατικό δίκαιο στο οικογενειακό, από την τεχνοκρατία στην προστασία της ιδιωτικής ζωής, έγιναν πυξίδα της πνευματικής και πολιτικής του έρευνας για πάνω από μισό αιώνα. Η αξιοπρέπεια είναι και το θέμα τώρα του νέου Φεστιβάλ των δικαιωμάτων, το οποίο ίδρυσε στην Πιατσέντσα πριν από οκτώ χρόνια.
Γιατί γίνεται πολύς λόγος σήμερα για την αξιοπρέπεια;
Είναι η λέξη που παραπέμπει άμεσα στο ανθρώπινο, στο σεβασμό για την ακεραιότητά του ατόμου. Είναι πιο άμεση και από τις ιστορικές λέξεις, όπως η ισότητα, ελευθερία, αδελφοσύνη. Κάπου πολύ όμορφα λέει ο PrimoLevi: για να ζεις χρειάζεται μια ταυτότητα, δηλαδή αξιοπρέπεια. Χωρίς αξιοπρέπεια, η ταυτότητα είναι ελλειμματική, γίνεται ασαφής, μπορεί να χειραγωγηθεί.
Αλλά η λέξη είναι πιθανό να διαψευστεί από τα γεγονότα. Η Ε.Ε. για παράδειγμα, στο Χάρτη των Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ξεκινά με τη λέξη αξιοπρέπεια. Όμως φαίνεται να την ξεχνάει με τους μετανάστες, ορθώνοντας τοίχους.
Ναι, υπάρχει ένα τεράστιο χάσμα. Όταν το 2000 είχε γραφτεί ο χάρτης, στο προοίμιο ήθελε να τονίσει ότι η Ευρώπη στο επίκεντρο της δράσης της έχει τον άνθρωπο. Υλοποιείται; Όχι! Μια αντίφαση που υπονομεύει το σύμφωνο μεταξύ πολιτών και θεσμών.
Μια ανεκπλήρωτη υπόσχεση.
Με πολύ σοβαρές συνέπειες. Η έλλειψη σεβασμού της αξιοπρέπειας έχει ως αποτέλεσμα την απονομιμοποίηση. Δεν με αναγνωρίζεις στην πληρότητά μου ως άξιο άτομο και εγώ δεν αναγνωρίζω την θεσμική σου κυριαρχία. Εξού και η κοινωνική οργή που τροφοδοτεί την τρομοκρατία και το γεωπολιτικό χάος. Η προάσπιση της αξιοπρέπειας σημαίνει προστασία της δημοκρατίας.
Η λέξη αξιοπρέπεια σηματοδότησε την περίοδο μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Δεν είναι τυχαίο ότι όταν η Γερμανία έψαξε έναν όρο για να αντιδράσει στη ναζιστική καταστροφή βρήκε την αξιοπρέπειά, αυτό φαίνεται στο πρώτο άρθρο του συντάγματος. Φαίνεται και στο συνταγματικό χάρτη του έτερου ηττημένου την Ιταλία.
Στα ιταλικά η λέξη αποκτά ακόμα ισχυρότερο χρωματισμό.
Ναι, συνοδεύεται από ένα θεμελιώδες χαρακτηριστικό: την κοινωνική αξιοπρέπεια. Η αξιοπρέπεια σε σχέση με τους άλλους. Δεν μπορείς να την αρνηθείς στον άλλο την στιγμή που τη διεκδικείς για τον εαυτό σου. Οι Ιταλοί συντακτικοί πατερες άρπαξαν την αξιοπρέπεια από μια αφαιρετική κατάσταση, προσδίδοντάς της ουσία. Πάρτε για παράδειγμα το το άρθρο 36: ο εργαζόμενος δικαιούται να λάβει αμοιβή ανάλογη με την ποιότητα και την ποσότητα της εργασίας του και επαρκή να εξασφαλίζει στον ίδιο και στην οικογένειά του μια αξιοπρεπή διαβίωση. Τι εννοούσαν; Η αξιοπρέπεια δεν είναι δωρεάν. Υπάρχουν δικαιώματα που έχουν κόστος.
Η εισαγωγή στο σύνταγμά μας του ισοσκελισμένου προϋπολογισμού αποδυναμώνει τα δικαιώματα αυτά;
Δεν υπάρχει αμφιβολία. Το άρθρο 81 είναι ένας όρος εξαιρετικά περιοριστικός και περιττός. Με δικαιολογία τη συνήθη πια επωδό: μας το ζήτησε η Ευρώπη.
Η οικονομική κρίση επηρέασε αρνητικά.
Ναι. Επέτεινε ιδιαίτερα, στην απαίτηση να μεταφερθεί στην οικονομική σφαίρα ως το πεδίο όπου θα αποφασίζονται αξίες και κανόνες. Αυτό έχει οδηγήσει σε μια μετατόπιση της ρυθμιστικής εξουσίας: διότι όντας αυτός που διαχειρίζομαι τα χρήματα και επενδύω, είμαι εγώ που ορίζω τους κανόνες. Η δύση του συνταγματικού κράτους δικαίου.
Η αξιοπρέπεια είναι μια λέξη ευέλικτη, κατάλληλη για την ρευστότητα της εποχής μας. Πως αλλάζει στην εποχή της τεχνολογίας;
Μια πρώτη σημαντική αλλαγή αφορά την ίδια τη δημιουργία της ταυτότητας. Όταν έχω τη δυνατότητα να συλλέξω πληροφορίες σχετικά με ένα πρόσωπο, και είμαι επίσης σε θέση να κάνω εκτιμήσεις προοπτικής - αφού έχει κάνει αυτό θα κάνει επίσης και αυτό το άλλο - στην ουσία συμμετέχω στη δημιουργία της ταυτότητάς του
Η ταυτότητα κατόπιν και η αξιοπρέπεια χειραγωγούνται. Αλλά υπάρχει μια άλλη προσβολή της αξιοπρέπειας, και αφορά ανθρώπους που δημοσιοποιούν την ιδιωτική τους ζωή. Με αποτελέσματα που μπορεί να οδηγήσουν στην αυτοκτονία.
Τώρα μπαίνουμε σε δύσβατα εδάφη. Όταν καθιστώ δημόσιες πληροφορίες σχετικά με μένα πρέπει να γνωρίζω ότι το διαδίκτυο λειτουργεί πολλαπλασιαστικά. Και όταν λαμβάνω πληροφορίες για άλλους ανθρώπους θα πρέπει να αναγνωρίζω μια ιδιωτική σφαίρα στην οποία δεν μπορώ να παρέμβω.
Πώς όμως προστατεύεται η αξιοπρέπεια των συναισθημάτων στο διαδίκτυο;
Το πρώτο πράγμα που μου έρχεται να πω είναι: κράτησε τα για σένα. Αλλά το πρόβλημα των συναισθημάτων είναι ένα πρόβλημα της σχέσης: διακυβεύονται η σχέση μου με ένα άλλο πρόσωπο, με μια ομάδα. Στη συνέχεια θα πρέπει να οριστούν όρια: πριν να διακινήσω περιεχόμενο σχετικά με άλλους θα πρέπει να εξασφαλίζω τη συναίνεση ή η γνώση αυτών των ανθρώπων.
Μια άλλη μία διάσταση αφορά την αξιοπρέπεια στο θάνατο. Στην Ιταλία δεν υπάρχει ακόμη νόμος για τη βιολογική διαθήκη.
Ευτυχώς, τολμώ να πω. Ο προτεινόμενος νόμος ήταν πολύ περιοριστικός, σε σχέση με την πιο θαρραλέα απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου του 2008 που αναγνώρισε το δικαίωμα στη διάθεση του σώματος με πλήρη αυτονομία. Ο νομοθέτης έχει μια συνήθεια ή τη διάθεση να πάρει τον έλεγχο της ζωής των ανθρώπων. Στην Ιταλία δείχνουμε δυσπιστία απέναντι στις αυτόνομες αποφάσεις: η ελευθερία δεν θεωρείται ένα αγαθό που πρέπει να προστατεύεται, αλλά κάτι το επικίνδυνο και πρέπει να βρίσκεται υπό συνεχή έλεγχο.
Από την τεχνοεπιστήμη στη βιοηθική, από την προστασία της ιδιωτικής ζωής στο δικαίωμα στην αγάπη, αξιοπρέπεια είναι η λέξη κλειδί, η δέσμευσή σας.
Ναι, αλλά το έχω ανακαλύψει αργά: η αξιοπρέπεια είναι ένας ανθρωπολογικός τρόπο ζωής. Αν εγώ αναγνωρίζω την αξιοπρέπεια σε ένα άτομο, δεν μπορώ να συμπεριφέρομαι σαν να μην έχω αποκτήσει ποτέ συνείδηση αυτού του γεγονότος.
Πηγή: temi.repubblica.it
Μετάφραση Μουρατίδης Γιώργος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου