Το έργο του Νίτσε έχει επηρεάσει όλο το φάσμα της πολιτικής ζωής. Ο Φασισμός, ο κομμουνισμός, ο φεμινισμός, ο αναρχισμός o σιωνισμός και ο ναζισμός (για να αναφέρουμε μόνο κάποια από τα μοντέρνα ιδεολογικά ρεύματα) έχουν επηρεαστεί από τη Νιτσεϊκή σκέψη. Τουλάχιστον ο Νίτσε γλύτωσε να χρεωθεί και το μικροαστικό κομφορμισμό μέχρι πρόσφατα… Το οριστικό κτύπημα στον μακαρίτη Νίτσε ήρθε με το «Όταν έκλαψε ο Νίτσε». Τώρα κάθε μικροαστός και κάθε νοικοκυρά μπορούν να απολαύσουν από τον ΓΙΑΛΟΜ ΙΡΒΙΝ την απόλυτη παραποίηση στην νιτσεϊκή σκέψη προς χάρη του καταναλωτή (πράγματι ο Γκέμπελς θα ζήλευε). Τέλος πάντων ο Γερμανός φιλόσοφος στα τελευταία χρόνια της ζωής του ασχολήθηκε με το ζήτημα των ανθρώπινων αξιών (ηθική, πολιτισμός, θρησκεία, πολιτική κλπ).
Το ζητούμενο για εκείνον αποτελούσε η επαναξιολόγηση αυτών των αξιών, ώστε να ξεφύγει η ανθρωπότητα από τον «μηδενισμό» στον οποίο έχει πέσει. Δεν είναι πρόθεση μου να παρουσιάσω το Νίτσε σαν αναρχικό φιλόσοφο. Κάθε άλλο. Άλλωστε το έργο του είναι τόσο αντιφατικό που θα καταντούσα χειρότερος από τον Γιάλομ. Το σίγουρο όμως είναι ότι ο Νίτσε επηρέασε ένα μεγάλο αριθμό αναρχικών (και μάλιστα αρκετά γνωστών μέσα στο ευρύτερο ελευθεριακό ρεύμα) όπως τον Σαλβαντόρ Σεγκουϊ (επιφανές μέλος της CNT–FAI στην δεκαετία του 1930) την αναρχοφεμινίστρια Φεντερίκα Μοντσένι, τον Ρούντολφ Ρόκερ και τον Μάρεϊ Μπούκτσιν. Λίγα πράματα για την πρόσληψη του έργου του Νίτσε μέσα στο πέρασμα του χρόνου είναι απαραίτητα .Όσο και αν φαίνεται περίεργο και παρά τη φήμη του Νίτσε σαν φασίστα φιλόσοφο, οι αναρχικοί είναι οι πρώτοι που επηρεάζονται από το έργο του στα τέλη του 19ου αι. Η αντιπάθεια του Νίτσε απέναντι στους αντισημίτες απωθεί τους εθνικιστές και τους πρωτοφασίστες της εποχής. Μετά τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο όμως τα πράγματα αλλάζουν. Ο υπεράνθρωπος του Νίτσε γίνεται παραποιημένο σύμβολο ναζιστών και φασιστών που βρίσκουν έμπνευση στα φιλοσοφικά μανιφέστα του φιλοσόφου. Στο μεσοπόλεμο όμως συνεχίζει παράλληλα να έχει επιρροή και σε αριστερούς αγωνιστές (Γκράμσι) , σε επιστημονικούς κύκλους (ο Φρόυντ άλλωστε θεωρεί το Νίτσε πατέρα της ψυχανάλυσης) αλλά και σε ευρύτερα προοδευτικούς διανοούμενους (Μιουζίλ).
Μετά τον 2ο παγκόσμιο πόλεμο κολλάει στο Νίτσε η ρετσινιά του Ολοκληρωτισμού και για πολλά χρόνια είναι συνώνυμο του Ναζισμού. Μετά το Μάη του 68 τα πράγματα πάλι αλλάζουν. Ο Καμύ στον «Επαναστατημένο άνθρωπο» εκθειάζει το Νίτσε. Το ίδιο και ο Λεφέβρ. Και δεν είναι οι μόνοι.
ΑΝΑΡΧΟΑΤΟΜΙΚΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΙΛΛΕΓΚΑΛΙΣΜΟΣ
«Το κράτος είναι το πιο ψυχρό απ' όλα τα ψυχρά τέρατα: ψεύδεται ψυχρά και να το ψέμα που βγαίνει απ' το στόμα του: «Εγώ, το κράτος, είμαι ο λαός». Ο Νίτσε επηρεάστηκε βαθύτατα από τον Μαξ Στίρνερ. Σε καμία περίπτωση όμως δεν μπορούμε να αποκαλέσουμε τον Νίτσε μιμητή του Στίρνερ, όπως κάνουν κάποιοι. Πράγματι πολλά τους χωρίζουν. Το κυριότερο κατά τη γνώμη μου είναι ότι ο Νίτσε δεν έγινε ποτέ τόσο αναρχικός όσο ο Στίρνερ. Αυτό βέβαια αποτελεί υποκειμενική μου άποψη. Όπως και να έχει στα τέλη του 19ου αι πολλοί αναρχικοί διάβαζαν Νίτσε και Στίρνερ. Αυτοί που επηρεάστηκαν από αυτούς τους φιλόσοφους ονομάστηκαν από τους ιστορικούς αναρχοατομικιστές. Πως επηρέασε ο Στίρνεν και ο Νίτσε τους Αναρχικούς της εποχής; Σε γενικές γραμμές ο αναρχοατομικισμός (όπως διαμορφώθηκε λοιπόν από τα γραφτά του Στίρνερ και του Νίτσε) υποστηρίζει ότι οι μεγάλες ιδέες όπως π.χ σοσιαλισμός, ελευθερία, επανάσταση αποτελούν αόριστα ιδεολογήματα που σκλαβώνουν τον άνθρωπο. Το άτομο θυσιάζεται για κάτι αόριστο (π.χ. μελλοντική κομμουνιστική κοινωνία), όπως και ο χριστιανός για το μελλοντικό παράδεισο. Η ευτυχία, σύμφωνα με το Στίρνερ, βρίσκεται μέσα στο άτομο που μπορεί μέσα στο υπάρχον σύστημα να πραγματώσει τη ζωή του, αρκεί να αρνηθεί το κράτος και την ηθική του και να ζήσει όπως αυτό θέλει, μακριά από τους αστικούς συμβιβασμούς. Σημασία έχει το παρόν και το εγώ του επαναστάτη. Πολύ κόσμος θεωρούσε στα τέλη του 19ου αι. τον Νίτσε λαθεμένα αναρχικό, καθώς ταύτιζε το Νίτσε με το Στίρνερ. Εκείνη την εποχή το έργο του Νίτσε γίνεται γνωστό στις ΗΠΑ από την αναρχική εφημερίδα «Liberty».
Η επιρροή του Νίτσε στους Ευρωπαίους αναρχικούς είναι επίσης μεγάλη. Πολλοί αναρχικοί τρομοκράτες και ληστές στα τέλη του 19ου αι και στις αρχές του 20ου αι. ήταν αναρχοατομικιστές. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η συμμορία του Μπόνο στη Γαλλία. Η συγκεκριμένη συμμορία είναι η πρώτη στην ιστορία που θα κάνει ληστεία σε τράπεζα με αυτοκίνητο. Η έμπνευση αυτή οφείλεται στην άποψη του Νίτσε για το στυλ. Η δύναμη και η σιγουριά εκφράζονται σε ότι διαθέτει σπουδαίο στυλ σύμφωνα με το γερμανό φιλόσοφο. Έτσι η ληστεία έπρεπε να έχει στυλ. Γι’ αυτό έγινε με αυτοκίνητο! Τo περίεργο είναι ότι ο γερμανός μηδενιστής φιλόσοφος απεχθανόταν την πολιτική βία και αντιπαθούσε τους τρομοκράτες της εποχής του. Βλέπουμε όμως ότι καλώς ή κακώς, ο Νίτσε επηρέασε τους βίαιους επαναστάτες των αρχών του 20ου αι.
ΑΝΑΡΧΟΚΟΙΝΟΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΝΙΤΣΕ
«Βοήθησε ο ίδιος τον εαυτό σου: τότε θα σε βοηθήσουν όλοι. Αρχή της αγάπης προς τον πλησίον». Πολλοί κοινοτιστές είχαν επηρεαστεί από τον αναρχοαρτομικισμό, τον Μαρξ Στίρνερ και τον Νίτσε. Οι αναρχοατομικιστές σε γενικές γραμμές πίστευαν ότι οι άνθρωποι για να εξυπηρετούν τα συμφέροντα τους πρέπει να φτιάχνουν συνεταιρισμούς χωρίς να υπάρχει σε αυτούς εξουσία. Σε αυτούς τους συνεταιρισμούς θα υπάρχει ιδιοκτησία για όλους και όχι κοινοκτημοσύνη. Εδώ ο Στίρνερ και οι οπαδοί του διαχωρίζονται από τους αναρχοκομουνιστές. Στο συνεταιρισμό ο καθένας σέβεται την ατομικότητα του άλλου και όποτε θέλει μπορεί να αποχωρήσει αν θεωρεί ότι βλάπτονται τα συμφέροντα του. Η μηδενιστική κριτική του Νίτσε στον μοντέρνο πολιτισμό επηρέασε και τους αναρχικούς του κοινωνικού ρεύματος. Ο Λαντάουερ (θρησκευόμενος αναρχικός με κοινοτιστικές τάσεις) και ο Άισνερ ήταν οι πιο γνωστοί γερμανοί αναρχονιτσεϊκοί της εποχής στη Γερμανία. Ο Λαντάουερ μάλιστα έπαιξε βασικό ρόλο στη δημιουργία των κιμπούτζ αργότερα στην Παλαιστίνη. Ο Λαντάουερ επηρεάστηκε από την κριτική του Νίτσε στο πνεύμα του ορθολογισμού και στη παντοδυναμία της λογικής. Να τονίσουμε εδώ τη σημασία του ορθολογισμού και της λογικής τόσο για τη φιλελεύθερη όσο και τη Μαρξιστική σκέψη της εποχής. Να σημειώσω ότι ο Νίτσε στο έργο του δεν έδειξε ποτέ συμπάθεια στα αναρχικά πιστεύω. Θεωρούσε τους αναρχικούς τους πρωτοχριστιανούς του σήμερα, ανθρώπους μη ρεαλιστές και μνησίκακους.
GEORGES SOREL. ΝΙΤΣΕ ΚΑΙ ΑΜΕΣΗ ΣΥΝΔΙΚΑΛΙΣΤΙΚΗ ΔΡΑΣΗ
Ο Georges Sorel υπήρξε ο θεωρητικός του επαναστατικού συνδικαλισμού. Το κλασσικό έργο του Σορέλ είναι το «Σκέψεις πάνω στη βία», που εκδόθηκε το 1909 και υπήρξε βασική επιρροή για το συνδικαλιστικό κίνημα της εποχής. Ο Σορέλ υπήρξε όμως ένα αντιφατικό μείγμα προοδευτικού και συντηρητικού επαναστάτη , μία γνήσια νιτσεϊκή φιγούρα της εποχής. Ενδεικτικά αναφέρω ότι αν και θεωρητικός του επαναστατικού συνδικαλισμού μισούσε τη Γαλλική Επανάσταση, ενώ υποστήριξε με πάθος την κλασική παράδοση… Η αντίφαση αυτή βέβαια δεν ήταν και η μόνη στον τρόπο σκέψης του Σορέλ.
ΓΕΝΙΚΗ ΑΠΕΡΓΙΑ, ΣΥΝΔΙΚΑΛΙΣΜΟΣ, ΤΑΞΙΚΗ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ
Αρχικά ο Σορέλ ήταν ρεβιζιονιστής του μαρξισμού. Η σχέση λοιπόν του Σορέλ με τον Μαρξ υπήρξε ιδιαίτερη και ανατρεπτική. Ο Σορέλ επικεντρώθηκε στην χρησιμότητά του Μαρξισμού για την ιστορική ανάλυση. Ωστόσο επέκρινε την ντετερμινιστική, υλιστική, και μηχανιστή κατεύθυνση της μαρξιστικής ιδεολογίας. Το 1910 ανακοίνωσε την οριστική εγκατάλειψη του μαρξισμού. Ο Σορέλ θεωρείται επίσης από τους προδρόμους του επαναστατικού αναρχοσυνδικαλισμού που γνώρισε την αποθέωση του στον ισπανικό εμφύλιο λίγα χρόνια μετά το θάνατο του. Οι βασικές επιρροές του Σορέλ πάνω στους αναρχικούς ήταν ο μύθος της γενικής απεργίας και η αναγκαιότητα για άμεση και βίαιη επανάσταση. O Σορέλ πίστευε λοιπόν ότι η ταξική απελευθέρωση του προλεταριάτου θα προέκυπτε από μια γενική απεργία. Ο Σορέλ έλπιζε ότι η νίκη του προλεταριάτου θα τελείωνε τη δημοκρατία, τον ατομικισμό και τον φιλελευθερισμό. Μετά την επανάσταση η κοινωνία θα δομούνταν από συνδικάτα εργαζομένων. Το συνδικάτο θα ήταν η μόνη οργανωτική αρχή, όλες οι άλλες αρχές, θα καταστρέφονταν .
Ο Σορέλ αρνήθηκε την ιδέα της διαπραγμάτευσης μεταξύ των τάξεων. Πίστευε στον ταξικό πόλεμο των εργατών ενάντια στους αστούς. Ήταν ενάντια στους σοσιαλοδημοκράτες που επιζητούσαν τον ταξικό συμβιβασμό. Οι προλετάριοι σύμφωνα με τον Σορέλ είναι προορισμένοι να βγάλουν την ανθρωπότητα από την βαθιά παρακμή που την έχει βυθίσει η κυριαρχία της αστικής τάξης. Οι προλετάριοι εμπνεόμενοι από το μύθο της γενικής απεργίας (θα επανέλθουμε παρακάτω στη σημασία του μύθου για τη Σορελιανή σκέψη) θα οδηγήσουν την ανθρωπότητα στην ηθική αναγέννηση. Ο Σορέλ σε κάποια φάση της ζωής του φάνηκε να επηρεάζεται από το γαλλικό εθνικιστικό κίνημα. Εκείνη την εποχή (το 1912) ο Σορέλ μαζί με γάλλους εθνικιστές ιδρύει μία πρωτοφασιστική ομάδα «οπαδών» του Προυντόν, τον "Κύκλο του Προυντόν". Αν και οι ιδέες λοιπόν του Σορέλ για άμεση δράση και γενική απεργία, όπως τις παρουσιάζει στο κλασσικό του έργο «Σκέψεις πάνω στη βία», επηρέασαν άμεσα τους αναρχοσυνδικαλιστές, δεν θα πρέπει να περνά απαρατήρητο ότι οι Φασίστες προσπάθησαν να καπηλευτούν το έργο του. Το φλερτ βέβαια αυτό με τους εθνικιστές κράτησε για λίγο και ο Σορέλ ξαναπέρασε στο διεθνισμό υποστηρίζοντας τους Μπολσεβίκους και καταδικάζοντας το Μουσολίνι και τον Ντ’Ανούτσιο.
Πιο σημαντικό: Ο Σορέλ σε αντίθεση με τον Κροπότκιν καταδίκασε το αιματοκύλισμα του Πρώτου παγκοσμίου πολέμου. Πάραυτα οι Φασίστες προσπάθησαν να καπηλευτούν το όνομα του όπως έκαναν και με τον Προυντόν και το Νίτσε βέβαια. Σίγουρα δεν είναι άμοιρος ευθυνών και ο ίδιος. Πολλοί υποστηρίζουν ότι ο Σορέλ καθιέρωσε το φετιχισμό της επαναστατικής βίας. Επίσης η προτεραιότητα που έδωσε στον ανορθολογισμό εις βάρος της λογικής , είναι βασικό συστατικό και της φασιστικής σκέψης. Η ιστορία επαναλαμβάνεται βέβαια και δε θα ήταν απίθανο να δούμε και στις μέρες μας τέτοια φαινόμενα όπου ακροδεξιοί ή και νεοφιλελεύθεροι κύκλοι θα προσπαθήσουν να προσεγγίσουν επαναστάτες φιλόσοφους.
ΣΟΡΕΛ ΚΑΙ ΜΥΘΟΣ
Σε γενικές γραμμές ο Σορέλ είχε επηρεαστεί αρκετά από τον Νίτσε και την προτεραιότητα που εκείνος έδινε στα ένστικτα. Ο μύθος σύμφωνα με το Σορέλ είναι ο κινητήριος μοχλός της ιστορίας. Ο Σορέλ υποτιμάει τη διάνοια και δίνει προτεραιότητα στα ένστικτα. Σύμφωνα με το Σορέλ όλες οι επαναστάσεις βασίστηκαν στα πάθη και όχι στη λογική. Ο Σορέλ σε αντίθεση με άλλους επαναστάτες της εποχής του δε βασίζεται στη διάνοια και τη λογική αλλά στο ανορθολογικό στοιχείο που είναι το βασικό συστατικό του μύθου. Ο μύθος σύμφωνα πάντα με το Σορέλ βασίζεται πάνω στη θέληση για δράση. Μία θέληση ανίκητη γιατί βασίζεται στη πίστη. Ο Σορέλ δεν πιστεύει ότι οι ορθολογικές θεωρίες και οι ιδεολογίες μπορούν να οδηγήσουν το προλεταριάτο στη νίκη. Αυτό μπορεί να το κάνει μόνο ο μύθος. Ο Σορέλ πίστευε ότι ο μύθος της γενικής απεργίας είναι αυτός που θα οδηγήσει την εργατική τάξη στο θρίαμβο και την ηθική αναγέννηση του πολιτισμού.
ΝΙΤΣΕ ΚΑΙ ΤΕΧΝΗ
Οι ντανταιστές επηρεάστηκαν άμεσα από τη λυσσαλέα και μηδενιστική επίθεση του Νίτσε στον πολιτισμό και την κουλτούρα. Το DADA χρωστά πολλά στο γερμανό φιλόσοφο. Επιρροή μεγάλη είχαν τα γραπτά του Νίτσε και στους Ιταλούς Φουτουριστές. Αυτοί, ενώ ξεκίνησαν σαν αναρχικοί, κατάληξαν στην πλειοψηφία τους φασίστες και οπαδοί του Μουσολίνι. Επιρροή μεγάλη είχε ο γερμανός φιλόσοφος και στα σοβιετικά πρωτοποριακά καλλιτεχνικά κινήματα.
ΝΙΤΣΕ ΚΑΙ ΦΕΜΙΝΙΣΜΟΣ
Εδώ χωρά πολύ συζήτηση. Ο Νίτσε σήμερα θεωρείται από πολλούς μισογύνης. Το σίγουρο είναι ότι μισούσε το συγκεκριμένο τύπο φεμινίστριας της εποχής του. Από την άλλη όμως ο Νίτσε επηρέασε και αναρχοφεμινίστριες όπως η Εμμα Γκόλνμαν η οποία είχε δηλώσει το θαυμασμό της για τον «αριστοκράτη φιλόσοφο»: «Ο Νιτσε δεν ήταν ένας κοινωνικός θεωρητικός αλλά ένας ποιητής, επαναστάτης και πρωτοπόρος. Η ευγένεια του δε δεν προέρχονταν από την καταγωγή του ή την οικονομική του δυνατότητα, αλλά από το πνεύμα του. Με αυτή την έννοια, ο Νίτσε ήταν ένας αναρχικός, και όλοι οι πραγματικοί αναρχικοί είναι ευγενείς».
NITΣΕ ΚΑΙ ΕΛΛΑΔΑ
Θιασώτης των Νίτσε και Στίρνερ στην Ελλάδα υπήρξε ο Ρένος Αποστολίδης. Το 1965 ο Ρένος Αποστολίδης ήταν επικεφαλής του οργισμένου πλήθους που είχε εισβάλλει στη Βουλή. Κατά τα άλλα, δεν είχε έντονη δράση στους αναρχικούς κύκλους. Υπήρξε συγγραφέας και έγραψε βιογραφικά έργα για τον εμφύλιο καθώς και έργα μυθοπλασίας (επιστημονικής φαντασίας, αστυνομικά κλπ). Επηρεασμένος από το Νίτσε και το Σορέλ ήταν και ο Καζαντζάκης ο οποίος δεν υπήρξε βέβαια αναρχικός. Η θρυλική του ρήση «Δεν ελπίζω τίποτα, δε φοβάμαι τίποτα, είμαι ελεύθερος» μοιάζει να ξεπηδά από τις σελίδες του «Πέρα από το καλό και το κακό».
EΠΙΛΟΓΟΣ
Μπορούμε να πούμε ότι ο νιτσεϊσμός στις αρχές του 20ου αι. μπολιάστηκε με τη σκέψη των κλασσικών Αναρχικών (Κροπότκιν, Μπακούνιν κλπ) διαμορφώνοντας νέες τάσεις στο αναρχικό ρεύμα. Ενδεικτικά αναφέρθηκα ήδη στον Λαντάουντερ (αναρχοκοινοτιστή), τη συμμορία του Μπόνο (ιλλεγκαλιστές) και βέβαια το Σορέλ (αναρχοσυνδικαλιστή). Είναι σημαντικό λοιπόν ότι ο τρόπος σκέψης του Νίτσε επηρέασε στοχαστές και επαναστάτες από όλο το φάσμα της αναρχίας. Σε γενικές γραμμές αυτοί που επηρεάστηκαν από το Νίτσε (στην πλειοψηφία τους βέβαια) προσπάθησαν να αλλάξουν τον κόσμο άμεσα και δεν εργάστηκαν για την προετοιμασία μίας επανάστασης στο μακρινό μέλλον (όπως π.χ κάνουν συνήθως οι παραδοσιακοί μαρξιστές ). Πολλά μπορούν να λεχθούν ενάντια στη νιτσεϊκή «ανορθολογική» σκέψη σαν παρακλάδι της αριστεράς και του αναρχισμού. Δεν είναι και στις προθέσεις μας σε αυτό το περιορισμένο άρθρο να λύσουμε τη σύγκρουση ανορθολογικής σκέψης και λογικής και να δώσουμε πρωτοκαθεδρία σε ένα από τους δύο τρόπους σκέψης. Ας αναλογιστούμε όμως για παράδειγμα τη δύναμη του μύθου στα σύγχρονα επαναστατικά-εξεγερτικά δρώμενα. Για παράδειγμα τη δύναμη και επιρροή που έχει στην νεολαία των δυτικών μητροπόλεων ο αγώνας των Ζαπατίστας. Και τον τρόπο που ο μύθος των Ζαπατίστας μετουσιώνεται σε δράση στις σύγχρονες μητροπόλεις του δυτικού πολιτισμού (αστικός ζαπατισμός). Αν η αστική νεολαία έψαχνε για πρότυπα με βάση τη λογική και την ιδεολογία μόνο, οι Ζαπατίστας δε θα αποτελούσαν έμπνευση για τόσους πολλούς νέους στο δυτικό πολιτισμό. Τα χαρακτηριστικά του κινήματος των Τσιάπας είναι καθαρά αγροτικά και ελαφρώς ανεφάρμοστα στις αστικές ζούγκλες του δυτικού πολιτισμού. Πάραυτα οι Ζαπατίστας δώσανε έμπνευση σε κινήματα πόλεων που παρά το γεγονός ότι δεν μπορούσαν να βασιστούν στη γη και την αγροτική επάρκεια όπως οι Tσιάπας, εφάρμοσαν άλλες επαναστατικές τακτικές επιβεβλημένες από το αστικό τοπίο (καταλήψεις κτιρίων, γενικές συνελεύσεις-άμεση δημοκρατία στις γειτονιές, οργανώσεις ανέργων κλπ). Και τα δύο κινήματα όμως έχουν τον ίδιο σκοπό : την αυτονομία και την ελευθερία. Εδώ ο Σορέλ είχε πράγματι δίκιο για τη δύναμη του μύθου. Επίσης οι ντανταϊστές, σαν πολιτικοποιημένοι καλλιτέχνες, ήταν από τους μόνους που αντιστρατεύθηκαν στη φρίκη του 1ου παγκοσμίου Πολέμου. Ο κατάλογος τέτοιων παραδειγμάτων είναι μεγάλος. Πολλά μπορούν λοιπόν να λεχθούν ενάντια στο Νίτσε. Επίσης πολλά μπορούν να λεχθούν ενάντια στους αναρχικούς επιγόνους του Γερμανού φιλοσόφου. Το σίγουρο όμως είναι ότι η επιρροή τους στη διαμόρφωση του πολιτικού γίγνεσθαι υπήρξε μεγάλη. Τέλος ο Νίτσε δήλωνε ανεπίκαιρος στοχαστής. Αιώνες πίσω από την εποχή του, αιώνες μπροστά. Κάθε φορά όμως που οι εποχές είναι δύσκολες, που ο μηδενισμός είναι ξανά εμφανής και δε κρύβεται κάτω από τις καταναλωτικές φανφάρες ενός παρακμιακού πολιτισμού, ένας φιλόσοφος «ανεπίκαιρος» σαν το Νίτσε γίνεται ξανά επίκαιρος. «ΚΑΙ ΕΚΕΙΝΟΥΣ ΠΟΥ ΤΟΥΣ ΕΙΔΑΝ ΝΑ ΧΟΡΕΥΟΥΝ ΤΟΥΣ ΠΕΡΑΣΑΝ ΓΙΑ ΤΡΕΛΛΟΥΣ, ΑΥΤΟΙ ΠΟΥ ΔΕ ΜΠΟΡΕΣΑΝ ΝΑ ΑΚΟΥΣΟΥΝ ΤΗ ΜΟΥΣΙΚΗ»
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Tζολ Τζ. (1975),"Αναρχικοί", Επίκουρος
Στίρνερ Μ , "Ο Μοναδικός και η Ιδιοκτησία του", Eλεύθερος Τύπος
Xιου Tόμας (1992),“Η ιστορία του Ισπανικού Εμφυλίου Πολέμου”, εκδόσεις Τολίδη
Ντελέζ Z. (2002),” Ο Νίτσε και η φιλοσοφία”, Πλέθρον
Ηλιόπουλος Χ. , “Οι αναρχικές πτυχές στο έργο του Φρειδερίκου Νίτσε”, Εκδόσεις Ελευθεριακή Κουλτούρα
Σεβαστάκης Ν. Αλ., (2008), ”Φιλόξενος μηδενισμός: Μια σπουδή στον homo democraticus “, Εκδόσεις Εστίας
Λεφεβρ Α., ”Μηδενισμός και αμφισβήτηση”, Ύψιλον
“Ο Νίτσε και η πολιτική - Ολοκληρωτισμός ή δημοκρατία;” ,Βάνιας
Μπατάιγ Z. (2002),” Για τον Νίτσε: Θέληση για τύχη”, εκδ. Ψυχογιός
Νίτσε Φ., “Τάδε έφη Ζαρατούστρας”, Δαμιανός
Καμύ Α. (1971),”Eπαναστατημένος άνθρωπος”, Μπουκουμάνης
Spencer Sunshine (2005): “Nietzsche and the Anarchists”. Ανασύρθηκε από το διαδίκτυο από τη διεύθυνση http://radicalarchives.org/2010/05/18/nietzsche-and-the-anarchists/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου