του Γ. Περάκη
Αναμνήσεις απο το Μέλλον
Ο ΣΕΒ δημοσιεύσε στις 18/10/2017 μελέτη, γύρω από τα μείζονα ζητήματα που απασχολούν την Ελληνική αγορά εργασίας με θέμα «Το μέλλον της εργασίας μετά το Μνημόνιο»1.
Οι επισημάνσεις που γίνονται απο τον γράφοντα, φιλοδοξούν να αποκρυπτογραφήσουν τα μηνύματα που εκπέμπονται μέσα απο τις γραμμές, αυτής της προσεκτικά διατυπωμένης μελέτης. Επίσης θα ανιχνευθούν οι νέες συνθήκες (στην αγορά εργασίας) του παγκοσμιοποιημένου καπιταλισμού και οι νέοι κανόνες που εντάσσονται στην τακτική και την στρατηγική, του νεοφιλεύθερου και δίχως όρια και κανόνες καπιταλισμού.
Επίσης εξάγεται αβίαστα το συμπέρασμα ότι, δεν θα υπάρξει κανένα τέλος στα μνημόνια στην Ελλάδα απλά θα μετονομασθούν με «σύγχρονους και ουδέτερους» όρους, όπως συμβάσεις εργασίας με πληθοπορισμό (crowdwork2), συμβάσεις απασχόλησης «μηδενικών ωρών» (zerohourscontracts), εργασία βάσει δελτίου / κουπονιών (voucher-basedwork), κλπ.
I. Το διεθνές πλαίσιο για το μέλλον της εργασίας
Η συζήτηση για το μέλλον της εργασίας3 είναι μια πρωτοβουλία του Διεθνούς Γραφείου Εργασίας (ILO) που εγκαινιάστηκε το 2015 στην 104η Σύνοδο που έλαβε χώρα στη Γενεύη. Σκοπός της πρωτοβουλίας είναι η άμεση ανταπόκριση της ΔΟΕ στις ραγδαίες αλλαγές του κόσμου της εργασίας και των εργασιακών σχέσεων, ώστε να μπορεί να συνεχίσει να εκπληρώνει την αποστολή της για την προαγωγή της «κοινωνικής δικαιοσύνης», (άραγε ισχύει και για τούς Ελληνες εργαζόμενους;). Ο διάλογος που έχει ξεκινήσει απευθύνεται στις κυβερνήσεις, τους εργοδότες και τους εργαζόμενους των χωρών μελών της ΔΟΕ. Πρόκειται για μια διαδικασία που εκτυλίσσεται σε τρία στάδια.
Στο πρώτο στάδιο, οι κυβερνήσεις των κρατών μελών της ΔΟΕ κλήθηκαν να διεξαγάγουν εντός του 2016 «εθνικό» διάλογο με την ευρύτερη δυνατή συμμετοχή της κυβερνήσεων, των κοινωνικών εταίρων, του ακαδημαϊκού κόσμου και της κοινωνίας των πολιτών γύρω από τέσσερα θέματα:
Εργασία και Κοινωνία
Αξιοπρεπείς Θέσεις Εργασίας για όλους
Οργάνωση της Εργασίας και της Παραγωγής
Διακυβέρνηση της Εργασίας
Το δεύτερο στάδιο της διαδικασίας ολοκληρώθηκε, τον 8ο του 2017, με τη σύσταση επιτροπής με αρμοδιότητα την εξέταση των αποτελεσμάτων των διαλόγων που πραγματοποιήθηκαν σε εθνικό επίπεδο και στόχο την προετοιμασία σχετικής έκθεσης και Συστάσεων εντός του 2018. Η Ελληνική κυβέρνηση δεν έχει δείξει το απαραίτητο ισχυρό ενδιαφέρον γι’ αυτήν την πρωτοβουλία και συζήτηση.
Το τρίτο στάδιο αφορά στην περίοδο 2018-2019. Το πρώτο εξάμηνο του 2019 θα πραγματοποιηθεί η 108η Σύνοδος της διάσκεψης της ΔΟΕ και θα συζητηθεί το πόρισμα της επιτροπής υψηλού επιπέδου για το Μέλλον της Εργασίας. Απώτερος στόχος είναι η στρατηγική χάραξη των πολιτικών προτεραιοτήτων της ΔΟΕ για τις επόμενες δεκαετίες.
Αφετηρία της συζήτησης για το μέλλον της εργασίας είναι η διαπίστωση ότι η εργασία υφίσταται τεκτονικές αλλαγές που συνδέονται με την 4η βιομηχανική επανάσταση, η οποία είναι ήδη σε εξέλιξη. Ο αυτοματισμός, οι ψηφιακές πλατφόρμες, οι νέες μορφές οικονομίας επιδρούν καταλυτικά στην φύση και την έννοια της εργασίας. Η κατανόηση των αλλαγών είναι προϋπόθεση για τη χάραξη αποτελεσματικών πολιτικών, προκειμένου η μετάβαση στην ψηφιακή εποχή να αποβεί «αμοιβαία επωφελής για τις επιχειρήσεις και τους εργαζόμενους». Οι αλλαγές στον τομέα της εργασίας είναι τέτοιας εμβέλειας που μπορούν να δημιουργήσουν ευκαιρίες για απασχόληση σε παγκόσμια κλίμακα, ενέχουν όμως και κινδύνους για περιθωριοποίηση ατόμων και ομάδων (η πρώτη δειλή ομολογία για το τι θα επακολουθήσει).
Συγκεκριμένες θέσεις εργασίας αναπόφευκτα θα χαθούν λόγω του αυτοματισμού, αν και μέχρι στιγμής οι επιπτώσεις αυτές αφορούν μικρό σχετικά μέρος του συνόλου της απασχόλησης (εκτιμάται ότι ένα ποσοστό 5%-10% των θέσεων εργασίας θα αυτοματοποιηθούν πλήρως), (η δεύτερη δειλή ομολογία).
Η εργασία υφίσταται σήμερα αυτές τις αλλαγές λόγω της τεχνολογικής προόδου, της διεθνοποίησης των αγορών, των νέων μεθόδων παραγωγής και των δημογραφικών εξελίξεων. Αν και η αποκαλούμενη«Τέταρτη Βιομηχανική Επανάσταση» (γνωστή και ως «Βιομηχανία 4.0»), οικοδομείται πάνω στην Τρίτη Βιομηχανική Επανάσταση γνωστή και ως Ψηφιακή Επανάσταση, δηλαδή πάνω στην εξάπλωση των υπολογιστών και της αυτοματοποίησης, δεν αποτελεί απλή μετεξέλιξή της, διότι παρουσιάζει και σημαντικές διαφορές απ’ αυτήν4:
Πρώτον: αναπτύσσονται καινοτομίες σε τομείς όπως η τεχνητή νοημοσύνη (artificialintelligence), η ρομποτική, η τρισδιάστατη εκτύπωση (3D), το ίντερνετ των πραγμάτων (internetofthings), το υπολογιστικό νέφος (cloudcomputing), οι νανοτεχνολογίες κ.λπ, που διαδίδονται με υψηλή ταχύτητα επηρεάζοντας όλες τις χώρες και περιοχές του πλανήτη.
Δεύτερον, οι αναδυόμενες νέες τεχνολογίες, σε συνδυασμό με την άνοδο των διαδικτυακών πλατφορμών πώλησης αγαθών και υπηρεσιών (π.χ. Airbnb, TaskRabbit, Etsy, Deliveroo), που συγκεντρώνουν τις δραστηριότητες σε πολλούς τομείς (στέγαση, οικιακές υπηρεσίες μεταφορές ιδιωτικά δάνεια κ.λ.π) προκαλούν βαθιά ρήγματα σε παραδοσιακές αγορές και μορφές οργάνωσης της εργασίας, επιταχύνουν τις συναλλαγές διαμορφώνουν νέες καταναλωτικές συνήθειες, αλλάζουν τον τρόπο που εργαζόμαστε, ψυχαγωγούμαστε, εκπαιδευόμαστε και αποκτάμε δεξιότητες, αλλάζουν τις κοινωνικές και συναλλακτικές μας σχέσεις. Την ίδια ώρα όμως δημιουργούνται και νέες ειδικότητες και θέσεις εργασίας. Οι νέες θέσεις που θα δημιουργηθούν και όσες θα μετασχηματιστούν θα απαιτούν αναβάθμιση υφιστάμενων και απόκτηση νέων δεξιοτήτων.
Το εκπαιδευτικό σύστημα συνεπώς αναδεικνύεται, περισσότερο από ποτέ, ως βασικό εργαλείο θωράκισης της κοινωνίας από τον κίνδυνο της περιθωριοποίησης και του κοινωνικού αποκλεισμού.
Η Ελλάδα πρέπει πάση θυσία να αποφύγει τον εγκλωβισμό της στην κατηγορία των χωρών που θα διαθέτουν στην πλειονότητά τους θέσεις χαμηλής ειδίκευσης και αμοιβής. Ο τρόπος λειτουργίας της αγοράς εργασίας σε αυτό το πλαίσιο είναι κομβικός. Στην Ελλάδα του 2017 η δημιουργία πολλών ποιοτικών θέσεων εργασίας αποτελεί τη μεγαλύτερη πρόκληση που αντιμετωπίζει η κοινωνία μας5».
1η παρατήρηση: Η βασική αιτία της σημερινής κατάστασης (στην Ελλάδα), όπως αναφέρεται στην μελέτη είναι:
«Αυτό συνέβη επειδή ήδη τότε υπήρχαν ουσιαστικές και θεμελιώδεις αδυναμίες στο ρυθμιστικό πλαίσιο που καθόριζε τη λειτουργία της αγοράς εργασίας5, αλλά και λόγω του ευρύτερου τρόπου με τον οποίο η Πολιτεία αντιμετώπιζε τη μισθωτή εργασία στον ιδιωτικό τομέα. Μάλιστα, μπορεί κανείς να ισχυριστεί ότι αυτή η αντιμετώπιση της εργασίας στον ιδιωτικό τομέα αποτέλεσε βασική αιτία για την εκδήλωση της κρίσης αλλά και το μεγάλο πλήγμα που αυτή έφερε στην αγορά εργασίας». Δηλαδή η διαπίστωση του ΣΕΒ δεν συμφωνεί με την «παγκάλειο ρήση», «μαζί τα φάγαμε», αλλά υπονοεί οτι «εσείς οι εργαζόμενοι τα φάγατε μόνοι σας». Λες και η αποβιομηχανοποίηση της Ελλάδας, η έλλειψη ανταγωνιστικότητας, τα μνημόνια, δεν οφείλονται στη «συνειδητή ανικανότητα» όλων των μεταπολεμικών κυβερνήσεων (δεξιών, «κεντρώων», «σοσιαλιστικών» και της σημερινής «αριστερής»), στη ανυπαρξία ανεξάρτητης βιομηχανικής και γενικότερα οικονομικής πολιτικής. Δεν έχουν ευθύνες η ΕΕ (ΕΟΚ), το ευρώ, οι μίζες η ρεμούλα τα θαλασσοδάνεια, το πελατειακό κράτος κλπ. Επιπλέον θα πρέπει να τονισθεί, το αναπτυξιακό άλμα(1963-1973) και οι υψηλοί ρυθμοί ανάπτυξης της ελληνικής οικονομίας (μέγιστη τιμή 10,3%, ελάχιστη 5,3%), έγιναν υπό κρατική προστασία.6
Παρακάτω αναφέρει: Τους παραπάνω στόχους εξυπηρετεί και η πρωτοβουλία του ΣΕΒ να προκαλέσει έναν διάλογο για το μέλλον της εργασίας και συνεπώς μια συζήτηση με αυτό τον στόχο, δεν μπορεί και δεν πρέπει να γίνει με όρους παρελθόντος (στη συνέχεια θα δούμε γιατί χρησιμοποιείτε η έκφραση αυτή), καθώς η υψηλή διαρθρωτική ανεργία των πιο ευάλωτων ομάδων του πληθυσμού προϋπήρχε της κρίσης και ήταν αποτέλεσμα μιας δύσκαμπτης και μη ανταγωνιστικής αγοράς εργασίας και που θα αναπτυχθεί σε τέσσερεις θεματικούς άξονες:
α) Τη θέση της εργασίας στην κοινωνία,
β) Τις νέες μορφές απασχόλησης και τον επαναπροσδιορισμό της έννοιας της εξαρτημένης εργασίας,
γ) Τις νέες μορφές οργάνωσης της εργασίας στις επιχειρήσεις και τη σχέση τους με τις νέες μεθόδους παραγωγής και
δ) Τη διακυβέρνηση της ρύθμισης της αγοράς εργασίας.
II. Η θέση της εργασίας και των επιχειρήσεων στην κοινωνία του αύριο ή
(πώς κατεδαφίζεται και αποδομείται το statusquo στα εργασιακά δικαιώματα του μεταπολεμικού αστικού κράτους)
Η ευελιξία, η μεταβλητότητα και η απασχολησιμότητα
Σε αντίθεση με τις βιομηχανικές κοινωνίες, οι εργασιακές σχέσεις στις «μεταβιομηχανικές» κοινωνίες δεν χαρακτηρίζονται πλέον στον ίδιο βαθμό με το παρελθόν από την προσδοκία μίας μακροχρόνιας καριέρας σε ένα επάγγελμα και μία επιχείρηση, αλλά από τις επεκτεινόμενες αρχές της ευελιξίας και της μεταβλητότητας. Ο εργαζόμενος καλείται, όπως και η επιχείρηση, να είναι ευέλικτος και να προσαρμόζεται στις προϋποθέσεις της αγοράς στη ζήτηση της κάθε επιχείρησης ή και ακόμα στις απαιτήσεις του κάθε πελάτη, μέσα σε ένα ευρύτερο πλαίσιο εργασίας στο οποίο η απασχολησιμότηταείναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την διαρκή αυτό-ανάπτυξη του ατόμου. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο μέσος χρόνος ζωής μιας επιχείρησης, εξαιτίας των ραγδαίων τεχνολογικών αλλαγών, έχει συρρικνωθεί στα 17 χρόνια (όταν στον 20οαιώνα ξεπερνούσε τα 70-80 χρόνια)7.
2η παρατήρηση: Δεν κατανοείται η σκοπιμότητα της έλλειψης προσδοκίας μιας μακρόχρονης καριέρας σε μια επιχείρηση (απο τον εργαζόμενο), τη στιγμή που η επιχείρηση και ο επιχειρηματίας έχουν την προσδοκία αυτή. Η εξήγηση για την θέση αυτή προφανώς έχει να κάνει με την «απασχολησιμότητα», την «ευελιξία», που είναι η περιγραφή με «ουδέτερες» λέξεις εργαζόμενων δίχως διακαιώματα και στην απόλυτη δικαιοδοσία του εργοδότη, χωρίς να δίνει λόγο σε κανένα και για τίποτα.
Ο ρόλος της εργασίας εξελίσσεται διαδοχικά στις προβιομηχανικές, βιομηχανικές και «μεταβιομηχανικές» κοινωνίες και πλέον βρισκόμαστε αντιμέτωποι με τις κύριες τάσεις που επικρατούν στο παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον. Η έννοια της εργασίας γίνεται συχνά αντιληπτή και περιγράφεται με αντίθετους τρόπους (η «ντροπαλή» ονοματοδοσία της πάλης των τάξεων).
Στο πλαίσιο της 4ης βιομηχανικής επανάστασης, το ανθρώπινο δυναμικό των επιχειρήσεων καλείται να ανταποκρίνεται σε ταχύτερες αλλαγές και προσαρμογές δεξιοτήτων, και πέραν των εργαζομένων που είναι ενταγμένοι στην μισθωτή σχέση εργασίας με την επιχείρηση επεκτεινόμενο και σε εξωτερικούς συνεργάτες, περιστασιακά εργαζόμενους και εργαζόμενους με πληθοπορισμό, ενώ θα συνυπάρχει και με τις εξελισσόμενες παραγωγικές υποδομές της επιχείρησης. Ο μέσος χρόνος ζωής των δεξιοτήτων είναι πέντε (5) έτη.
Σε αυτό το πλαίσιο, οι κατευθύνσεις στις οποίες πρέπει να κινηθεί η πρωτοβουλία για το ζήτημα των δεξιοτήτων που πρέπει να αναληφθεί είναι οι εξής:
αναβάθμιση των δεξιοτήτων του υφιστάμενου εργατικού δυναμικού με σκοπό την προώθηση της απασχολησιμότητας,πρόγνωση αναγκών και παραγωγή νέων δεξιοτήτων που να ανταποκρίνονται στη φύση των νέων θέσεων εργασίας που αναμένεται να δημιουργηθούν,
διευκόλυνση της προσαρμογής στις απαιτητικές συνθήκες της αγοράς εργασίας των νεοεισερχόμενων ατόμων και τωνανέργων, ενσωμάτωση της πρακτικής άσκησης και της απόκτησης εργασιακής εμπειρίας σε όλα τα προγράμματα των Πανεπιστημίων, υιοθέτηση ειδικών προγραμμάτων για μεγαλύτερης ηλικίας εργαζόμενους και για απολυμένους, με στόχο την άμεση επανένταξή τους στην αγορά εργασίας, προώθηση εναλλακτικών μορφών μάθησης,
προώθηση συμπράξεων μεταξύ των επιχειρήσεων και των εκπαιδευτικών και ερευνητικών ιδρυμάτων με στόχο την προώθηση της καινοτομίας και την εξασφάλιση της εφαρμογής της,
απόκτηση δεξιοτήτων που θα μπορούν να μεταφερθούν από επιχείρηση σε επιχείρηση και από εργασία σεεργασία, ανάπτυξη προγραμμάτων ενσωμάτωσης των μεταναστών στην αγορά εργασίας.
Αλλο θέμα που χρήζει συζήτησης είναι η πρόβλεψη μηχανισμών και κινήτρων (και τι είδους) για την απόκτηση δεξιοτήτων ή την επανεκπαίδευση των ατόμων, θέμα για το οποίο έχει νόημα να εξετασθούν διεθνείς καλές κυβερνητικές πρακτικές (π.χ. η πρωτοβουλία SkillsFuture της κυβέρνησης της Σιγκαπούρης)8, και οι αντίστοιχες πρωτοβουλίες του ιδιωτικού τομέα.
Η διακυβέρνηση της ρύθμισης της αγοράς εργασίας, η εξαφάνιση του εργατικού δίκαιου
Μέχρι σήμερα η διακυβέρνηση της αγοράς εργασίας επιδιωκόταν μέσω ενός συνδυασμού εργαλείων δημόσιας και ιδιωτικής διακυβέρνησης: εργατικό δίκαιο, συμπεριλαμβανομένων των διεθνών εργασιακών προτύπων, και κρατικοί θεσμοί για την απασχόληση και την ανεργία εργαλεία αυτορρύθμισης, όπως οι κώδικες δεοντολογίας των πολυεθνικών και των μεγάλων επιχειρήσεων, εθελούσιες συμφωνίες και η εταιρική κοινωνική ευθύνη, διμερής και τριμερής κοινωνικός διάλογος, επιθεωρήσεις εργασίας, εργατικά δικαστήρια, ανεξάρτητες αρχές. Ολα τα προαναφερόμενα εργαλεία διακυβέρνησης ήταν προσανατολισμένα σε ένα ορισμένο πρότυπο εργασιακών σχέσεων που βασίζεται στη σταθερή σχέση μισθωτής απασχόλησης, κατά κανόνα αόριστης διάρκειας, και ενδεχομένως χρήζουν αναπροσαρμογών και αναθεωρήσεων (υπονοείται η πλήρης κατάργηση του εργατικού δικαίου).
Η διάλυση και η απαξίωση του συνδικαλισμού και με τον νόμο
Οι ενώσεις των εργοδοτών και των εργαζομένων έχουν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στη νέα εργασιακή πραγματικότητα. Με δεδομένο, όμως, ότι οι νέες τεχνολογίες αλλάζουν τον τρόπο έκφρασης και επικοινωνίας και μέσα στην επιχείρηση, διευκολύνοντας την άμεση επικοινωνία, ενημέρωση καιδιαβούλευση με τη διοικητική γραφειοκρατία της, και τα συνδικάτα βρίσκονται μπροστά στην πρόκληση να αναζητήσουν εναλλακτικές μορφές εκπροσώπησης και συλλογικής δράσης. Ηδη τα δείγματα είναι ότι οι μορφές αυτές είναι άμεσες και επικοινωνιακές (π.χ. διαδικτυακές εκστρατείες) και επίσης αξιοποιούν τα εργαλεία πληροφορικής και τεχνολογίας, όπως οι διαδικτυακές πλατφόρμες. Η εμφάνιση νέων μορφών απασχόλησης και οργάνωσης της εργασίας στην ψηφιακή και τη συνεργατική οικονομία θέτει στο επίκεντρο της συζήτησης την έννοια της αντιπροσωπευτικότητας των συνδικαλιστικών οργανώσεων. Σε αντίθεση με την «αντιπροσώπευση» (representation), η οποία υποδηλώνει την εσωτερική σχέση που υφίσταται μεταξύ μιας συνδικαλιστικής οργάνωσης και των μελών της η«αντιπροσωπευτικότητα» αναφέρεται στην ικανότητα της συνδικαλιστικής οργάνωσης να εκπροσωπεί μια ευρύτερη ομάδα εργαζομένων και όχι απλώς και μόνο τα μέλη της. Η αύξηση των ανέργων, των εργαζομένων με μη σταθερή και μη κανονική απασχόληση και όσων ανήκουν στον τομέα της άτυπης οικονομίας συμπιέζει την αντιπροσωπευτικότητα, αφού ένα συνδικάτο δεν μπορεί να θεωρείται αντιπροσωπευτικό και να διαπραγματεύεται στο όνομα και για λογαριασμό των εργαζομένων, ενώ καλύπτει μικρό μερίδιο της αγοράς εργασίας (η αρχή της πλήρους απαξίωσης του συνδικαλισμού).
Σκοτώνουν τα άλογα όταν γεράσουν
Θα προχωρήσει ο εκσυγχρονισμός των καθεστώτων κοινωνικής ασφάλισης λόγω της δημογραφικής γήρανσης του πληθυσμού με δυσμενείς επιπτώσεις στα συστήματα κοινωνικής ασφάλισης (οι συνταξιούχοι θα «επιβραβεύονται» με το Μετάλλιο Ευδοκίμου Υπηρεσίας, τα φιλοδωρήματα των ασφαλιστικών ταμείων).
III. Νέες μορφές απασχόλησης και επαναπροσδιορισμός της έννοιας της εξαρτημένης εργασίας
Στις νέες μορφές απασχόλησης περιλαμβάνονται οι συμβάσεις εργασίας με πληθοπορισμό (crowdwork), οι συμβάσεις απασχόλησης «μηδενικών ωρών» (zerohourscontracts), οι συμβάσεις σύντομης διάρκειας (shorttermcontracts), προσωρινής εργασίας ή εργασίας κατά παραγγελία (ondemandwork), οι «μικροσυμβάσεις» (minijobs), η εργασία ανά χαρτοφυλάκια (portfoliowork), η εργασία βάσει δελτίου / κουπονιών (voucher-basedwork), διάφορες μορφές τηλεργασίας και κινητής εργασίας με χρήση εφαρμογών και νέων τεχνολογιών, οι ανανεωμένου ενδιαφέροντος συμβάσεις αστικού δικαίου (σύμβαση έργου, σύμβαση ανεξαρτήτων υπηρεσιών) και οι συμβάσεις επιμερισμού θέσεων εργασίας (jobsharing). Οι νέες θέσεις εργασίας δεν είναι απλώς προσωρινές και σύντομης διάρκειας αλλά ενίοτε είναι και κοινής χρήσης κατανέμονται μεταξύ περισσότερων ανεξάρτητων εργαζομένων (freelancers) μέσω της ανάπτυξης της οικονομίας κατά παραγγελία (on-demandeconomy, gigeconomy)9.
(Θα πρέπει να παραδεχθούμε, ότι οι νεοφιλεύθεροι τεχνοκράτες έχουν ιδιαίτερο ταλέντο δημιουργίας νέων «ουδέτερων» ορισμών, που το νόημα τους θυμίζει δουλοπαροικία και φεουδαρχία).
Θα πρέπει να ρυθμιστεί η δραστηριότητα των διαδικτυακών πλατφορμών στην κατεύθυνση:
α) διασφάλιση ότι αυτές οι μορφές απασχόλησης αξιοποιούνται πράγματι για να συνδυάσουν τις επιθυμίες επιχειρήσεων και εργαζομένων για αυξημένη ευελιξία στην κατανομή του χρόνου εργασίας και δεν αξιοποιούνται για την παράκαμψη της αγοράς πλήρους απασχόλησης, ειδικά όταν η τελευταία συγκριτικά επιβαρύνεται με ιδιαίτερα αυστηρές ρυθμίσεις και υψηλό μη μισθολογικό κόστος,
β) του ελέγχου της διασυνοριακής δραστηριότητάς τους, ώστε να μην ευνοούνται συνθήκες αθέμιτου ανταγωνισμού σε βάρος άλλων επιχειρήσεων του ίδιου κλάδου που συμμορφώνονται με τις υποχρεώσεις τους, όπως αυτές απορρέουν από τη νομοθεσία συγκεκριμένου Κράτους και της Ε.Ε., και
γ) της προστασίας και της ασφάλειας των πελατών ως καταναλωτών διαδικτυακών υπηρεσιών.
Στην ελληνική περίπτωση έχει ήδη προϋπάρξει το ήδη υψηλό μερίδιο της αυτοαπασχόλησης στον μη-αγροτικό τομέα της οικονομίας, λόγω της συγκριτικά δυσμενούς φορολογικής, ασφαλιστικής και ρυθμιστικής αντιμετώπισης της μισθωτής απασχόλησης στον ιδιωτικό τομέα και της επακόλουθης ατελούς οργάνωσης της οικονομίας και του μικρού επιχειρηματικού μεγέθους, το οποίο με την σειρά του συνέβαλε στο μέγεθος της παραοικονομίας, της αδήλωτης εργασίας, των χαμηλών δημόσιων εσόδων. Από αυτήν την άποψη, η Ελλάδα στην πορεία της προς μια παραγωγική οικονομία και ένα νέο παραγωγικό μοντέλο, έχει ανάγκη για μεγέθυνση της μισθωτής απασχόλησης10, δηλαδή καλείται να κινηθεί διαφορετικά από την διεθνή τάση για μείωσή της.
3η Παρατήρηση: Αποκαλύπτεται τελικά, ότι ο στόχος τους είναι η εξαφάνιση των μικρομεσαίων επιχειρήσεων και η μετατροπής τους σε «άτυπο» σχέση απασχόλησης.
Για να υπάρξει μία παραγωγική συζήτηση στην Ελλάδα για το μέλλον της εργασίας, είναι αναγκαία η επισκόπηση των τάσεων σε διεθνές και ευρωπαϊκό επίπεδο. Οι κύριες τάσεις που καταγράφονται είναι οι ακόλουθες:
1) Διεθνοποίηση των συστημάτων παραγωγής αγαθών και υπηρεσιών, αύξηση υπεργολαβιών και κατάτμηση της παραγωγής σε ενδιάμεσες επιχειρήσεις που δρουν εντός και εκτός εθνικών συνόρων, με συνέπεια να δημιουργούνται παγκόσμιες αλυσίδες αξίας (globalvaluechains/ globalsupplychains) που αποκτούν κυρίαρχο ρόλο στον διεθνή καταμερισμό της εργασίας και αυξανόμενη παρέμβαση στις αγορές εργασίας.
2) Το 25% των νέων θέσεων εργασίας δημιουργούνται, σύμφωνα με τα στοιχεία του ΔΓΕ, σε παγκόσμιες αλυσίδες αξίας, τότε η Ελλάδα οι ελληνικές επιχειρήσεις έχει κάθε λόγο να αυξήσει και να βελτιώσει τη θέση της σε αυτές.
3) Ανάγκη επικαιροποίησης και αναβάθμισης των δεξιοτήτων όλου του εργατικού δυναμικού με στόχο όχι πλέον την «ασφάλεια σε μια συγκεκριμένη θέση εργασίας» αλλά την «ασφάλεια της επαγγελματικής σταδιοδρομίας στην αγορά εργασίας».
5) Ολα τα επαγγέλματα και οι θέσεις εργασίας θα απαιτούν βασικές ψηφιακές δεξιότητες (το 35% των βασικών δεξιοτήτων που θα απαιτούνται στο εργασιακό περιβάλλον το 2020 θα έχουν διαφοροποιηθεί σε σχέση με το παρελθόν ή θα είναι εντελώς νέες).
6) Απόκτηση δεξιοτήτων που θα μπορούν να αναγνωρισθούν, να χρησιμοποιηθούν καινα μεταφερθούν σε διαφορετικά εργασιακά περιβάλλοντα και περιοχές του πλανήτη.
7) Αλλαγές στην οργάνωση της εργασίας, όπου η ιεραρχική και γραφειοκρατική δομή αντικαθίσταται από εναλλασσόμενα δίκτυα μικρών και ευέλικτων ομάδων εργαζομένων διασυνδεδεμένων μέσω των νέων τεχνολογιών.
8) Ανθιση νέων μορφών απασχόλησης, πέραν των γνωστών ειδών συμβάσεων μερικής απασχόλησης, ορισμένου χρόνου και προσωρινής απασχόλησης μέσω δανεισμού, που ρυθμίζονται ήδη επαρκώς σε επίπεδο Ε.Ε. και άρα και σε επίπεδο Κρατών-μελών.
9) Οι σταθερές εργασιακές σχέσεις αφορούν κυρίως τις αναπτυγμένες χώρες και τις παγκόσμιες αλυσίδες αξίας. Μόνο το 26,4% των εργαζομένων παγκοσμίως εκτιμάται ότι έχει σταθερή εργασιακή σχέση (standardformofemployment), το 12,9% απασχολούνται με περιστασιακές ή σύντομης διάρκειας μορφές απασχόλησης, ενώ 60,7% με άτυπες μορφές εργασίας χωρίς σύμβαση, κυρίως στις αναπτυσσόμενες και τις λιγότερες αναπτυγμένες περιοχές του κόσμου.
Βάσει του ύψους εισοδήματος κάθε χώρας ποσοστό ανά είδος συμβάσεων
Είδος σύμβασης Μόνιμη σύμβαση Προσωρινή/ Ορισμένου χρόνου Ατυπη μορφή Σύνολο
Αναπτυγμένες χώρες 76,70% 9,30% 14,00% 100,00%
Χώρες μεσαίου εισοδήματος 13,70% 14,30% 72,00% 100,00%
Χώρες χαμηλού εισοδήματος 5,70% 7,30% 87,00% 100,00%
Σύνολο (για όλες τις χώρες) 26,40% 12,90% 60,70% 100,00%
Είδη συμβάσεων, 2012. Πηγή: Διεθνής Οργανισμός Εργασίας (ILO)
3η παρατήρηση: ο παραπάνω πίνακας κυριολεκτικά αναιρεί, όλες τις «καλές προθέσεις» της συγκεκριμένης μελέτης. Οι λόγοι είναι οι εξής:
1) H Ελλάδα δεν συγκαταλέγεται στις χώρες με υψηλό εισόδημα,
2) Υπάρχει απο το 2009-2017, το έντονα ανησυχητικό φαινόμενο, αυτό της φυγής μυαλών (braindrain).
3) Η χώρας μας ουσιαστικά κυβερνάται απο την τρόικα και την Ε.Ε. (Αφησε με ελεύθερο να εκδίδω και να ελέγχω τα χρήματα ενός έθνους και δεν με ενδιαφέρει ποιος ψηφίζει τους νόμους του», είχε αναφέρει χαρακτηριστικά ο M.A. Rothschild, επιφανές μέλος της ομώνυμης οικογένειας, η οποία ίδρυσε στα τέλη του 18ου αιώνα τα γνωστά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα).
Είναι δεδομένο, ότι η συγκριμένη πολιτική «ανάπτυξης» της εργασίας και των μικρομεσαίων επιχειρήσεων θα βαθύνει την εξάρτηση της χώρας μας και θα ανατινάξει το εναπομείναν κοινωνικό κράτος και θα φθάσει στα έσχατα όρια την κοινωνική ανισότητα.
Οπως οι ίδιοι οι συντάκτες της μελέτης ομολογούν11, μια ομάδα χωρών όπως η Γερμανία, η Ελβετία, και το Ηνωμένο Βασίλειο, παρουσιάζουν αύξηση στα επαγγέλματα υψηλής ειδίκευσης, αυξάνοντας τη συγκέντρωση των επαγγελμάτων προς το ανώτερο επίπεδο δεξιοτήτων, ενώ χώρες όπως η Ελλάδα, η Γαλλία, η Ιταλία και η Ισπανία παρουσιάζουν μεγαλύτερη αύξηση στα επαγγέλματα χαμηλής ειδίκευσης αυξάνοντας την πόλωση προς το κατώτερο επίπεδο δεξιοτήτων.
Πιστεύει ο οποισδήποτε καλόπιστος αριστερός και μη πολίτης, αυτής της «ρημάδας» της χώρας ότι ένα τσούρμο σκόρπιων λιανοντουφεκάδων θα νικήσει τα στέλθ του Αρμαγεδώνα, ο οποίος βρίσκεται προ των πυλών.
Γιάννης Περάκης
Οικονομολόγος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου